«Αυτό το ν/σ είναι κατά τη γνώμη μου ένα καλό διάλειμμα σε σχέση με τα υπόλοιπα και του Υπουργείου, αλλά συνολικά της Κυβέρνησης. Πριν προχωρήσω όμως σ’ αυτό, θα ήθελα να κάνω κι εγώ μια δήλωση και να πω: Μη χρησιμοποιείτε την πανδημία ως ευκαιρία. Δεν μπορεί να καταλύεται η δημοκρατία κάθε μέρα στις πλατείες και παντού – και βεβαίως καταδικάζουμε τις ακραίες αντιδράσεις.
Ας πάμε όμως σε αυτό το ν/σ, το οποίο με ικανοποιεί πολύ ότι ήρθε, γιατί πραγματικά όταν έγινα Γενική Γραμματέας στο Υπουργείο Μεταφορών, με λύπη μου διαπίστωσα ότι δεν υπήρχε καν Τμήμα, διοικητική δομή για Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ). Είναι σε όλους μας γνωστό ότι η Ελλάδα έχει μείνει πάρα πολύ πίσω στα Σχέδια αυτά και στη βιωσιμότητα και στις ήπιες μορφές μετακίνησης, για πόλεις πιο βιώσιμες.
Γενικώς μπορούμε να πούμε ότι οι πολιτικές ηγεσίες διαχρονικά δεν είχαν αυτό το όραμα ή δεν μπορούσαν να το περάσουν το όραμα στην Κοινωνία και στους τοπικούς άρχοντες. Σε κάθε περίπτωση θεωρώ ότι το ν/σ είναι μια συνέχεια, καθόσον υπάρχει η προηγούμενη κατάσταση.
Θα κάνω μια αναδρομή για να δούμε πώς προχωρούν τα Σχέδια αυτά, γιατί όπως είπαμε χρειάζεται πολύ μεγάλη εμπλοκή πολλών φορέων.
Εμείς συνεργαστήκαμε λοιπόν, αρχικά για τη συγκρότηση Διυπουργικής Ομάδας Εργασίας για την κατάρτιση πλαισίου προδιαγραφών για τα ΣΒΑΚ, με τη συμμετοχή όλων των συναρμόδιων Υπουργείων - Μεταφορών, Περιβάλλοντος και Εσωτερικών - την ΚΕΔΕ και διακεκριμένους επιστημονικούς φορείς (ΣΕΣ, ΙΜΕΤ).
Συνεργαστήκαμε όμως και με την τοπική αυτοδιοίκηση, γιατί ο ρόλος της στη δημιουργία των ΣΒΑΚ είναι καταλυτικός. Διοργανώσαμε πολλές ενημερωτικές δράσεις, θα αναφέρω ενδεικτικά μια ουσιαστική εκδήλωση από κοινού με τους JASPERS (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης), με 60 και πλέον δημάρχους, περιφερειάρχες, για να δεσμευτούμε και να εξηγήσουμε τι είναι τα ΣΒΑΚ. Επίσης, πραγματοποιήθηκαν σεμινάρια στο Υπουργείο απευθυνόμενα σε στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού για ενημέρωση για το πώς θα εκτελεστούν τα ΣΒΑΚ. Μάλιστα κ. Υπουργέ θα πρότεινα αυτά να επαναλαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα, γιατί πράγματι το εν λόγω σχέδιο είναι πρωτόγνωρο, δεν πρόκειται για μια απλή κυκλοφοριακή μελέτη.
Συστήσαμε επίσης το Τμήμα Βιώσιμης Κινητικότητας που είναι πολύ σημαντικό βήμα και στο τέλος ψηφίστηκε και ο Ν4599/2019, όπου με το Άρθρο 22 τέθηκε το πλαίσιο και ορίστηκαν τα στάδια για την έγκριση και υλοποίηση των ΣΒΑΚ. Βεβαίως δε βγήκε η σχετική ΚΥΑ, επομένως χαιρετίζουμε σήμερα τη συνέχιση.
Χαίρομαι λοιπόν που αυτή η προσπάθεια να τεθούν νέα δεδομένα στο σχεδιασμό των μεταφορών, να αλλάξει η κουλτούρα σχεδιασμού και να συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι ήδη από το αρχικό στάδιο της σύλληψης απέδωσε καρπούς, με αποτέλεσμα σήμερα να εκπονούνται πάνω από 160 ΣΒΑΚ σε διάφορους δήμους της χώρας.
Το θέμα των ΣΒΑΚ το παρακολουθώ στενά και θέλω να τονίσω ότι πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη την ευρωπαϊκή εμπειρία, όπου εκεί τα ΣΒΑΚ έχουν ξεκινήσει από το 2013, έχουμε πλέον και στη διάθεσή μας και τη 2η έκδοση των ευρωπαϊκών Οδηγιών ELTIS, ενώ χιλιάδες ευρωπαϊκές πόλεις έχουν εκπονήσει σχέδια με κύριο άξονα τα ήπια μέσα μετακίνησης, δηλαδή το ποδήλατο, περπάτημα, ποιοτική και αξιόπιστη συγκοινωνία. Με βάση αυτά πρέπει να προχωράμε κι εμείς.
Βεβαίως, στις συνεδριάσεις της Επιτροπής έχω εκφράσει κάποιους προβληματισμούς, σχετικά με το αν τελικά το ν/σ μας πάει ένα βήμα παρακάτω σε σχέση με τον ψηφισθέντα Ν4599/2019 και για το αν ανταποκρίνεται στις σημερινές ευρωπαϊκές και εθνικές συνθήκες. Ορισμένοι απαντήθηκαν, άλλοι όχι, γενικότερα πάντως βρήκαμε ‘ευήκοα ώτα’ από τον κ. Κεφαλογιάννη και με δεδομένο ότι η αειφορία και βιωσιμότητα των πόλεων είναι ιδιαίτερα σημαντική, πρέπει πραγματικά να συνεργαστούμε. Υπενθυμίζω όμως ότι θέλει όραμα, στρατηγική, συμμετοχικότητα και να σχεδιάσουμε για όλους τους πολίτες πόλεις με ελεύθερους χώρους, ελεύθερες ροές, πόλεις πράσινες, δημοκρατικές και έξυπνες.
Αναφέρθηκα και στις Επιτροπές για το ευρωπαϊκό τρίπτυχο για τη βιώσιμη κινητικότητα, το οποίο είναι και πολύ ουσιαστικό, δηλαδή «περπάτημα, ποδήλατο, δημόσια συγκοινωνία», θεωρώ ότι τα παραπάνω στο ν/σ θα έπρεπε να τονίζονται με μεγαλύτερη έμφαση. Είναι πολύ κρίμα, ακόμα θυμάμαι ως φοιτήτρια της Πολυτεχνικής Σχολής έκανα διπλωματική για ποδηλατόδρομους κι ακόμα στη Θεσσαλονίκη ποδηλατόδρομοι δεν υπάρχουν. Επίσης θα έπρεπε να αποτυπώνονται οι στόχοι μείωσης ρύπανσης και θορύβου και η σημασία της δημόσιας υγείας, στην κατεύθυνση και των ευρωπαϊκών Οδηγιών.
Όσον αφορά στο χωρικό σχεδιασμό, εννοείται ότι έχει άμεση σχέση ο σχεδιασμός του χώρου με το σχεδιασμό της κινητικότητας. Τονίσαμε λοιπόν ότι στο ν/σ έπρεπε να υπάρχει η σύνδεση αυτή. Εδώ είχαμε τη θετική ανταπόκριση του Υπουργού με την προσθήκη στην ομάδα εργασίας για την κατάρτιση των ΣΒΑΚ πολεοδόμων και χωροτακτών κι αυτό βεβαίως το χαιρετίζουμε.
Μας προβληματίζει ιδιαίτερα ο κίνδυνος διαφορετικών προσεγγίσεων και επικαλύψεων μεταξύ δήμων και Περιφέρειας, αφού στο ν/σ δεν τίθενται σαφή όρια και αρμοδιότητες – μάλιστα το θέμα έχει τεθεί και από την ΚΕΔΕ. Εδώ η συνεργασία είναι απαραίτητη, αλλά και ο συντονισμός σε πολιτικό επίπεδο, για να καθοριστούν οι όροι της συνεργασίας αυτής. Υπάρχει και η υποχρεωτικότητα των ΣΒΑΚ σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, το οποίο θεωρούμε πολύ θετικό, μάλιστα θα είχαμε αποφύγει και το Μεγάλο Περίπατο, αν ο δήμαρχος Αθηναίων ήταν υποχρεωμένος να κάνει μια τόσο σοβαρή δουλειά, όπως είναι τα ΣΒΑΚ.
Προτείναμε επιπλέον ενιαία μητροπολιτικά ΣΒΑΚ για περιοχές όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, γιατί θεωρούμε ότι οι ανάγκες των περιοχών αυτών δεν μπορεί να καλυφθούν απλά με συνεργασία με τους όμορους ΟΤΑ.
Για τη χρηματοδότηση, μας απάντησε ο κ. Υπουργός ότι θα γίνει από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, αλλά για την υλοποίηση των ΣΒΑΚ απαιτούνται σοβαρά κονδύλια και θα έπρεπε κι αυτά κάπως να προβλεφθούν.
Θα επιμείνω ξανά στα Σχέδια Βιώσιμων Αστικών Logistics, τα οποία και συνδέονται άμεσα με τα ΣΒΑΚ, γιατί πραγματικά είμαστε και σ’ αυτή τη συγκυρία. Αν κάτι μας απέδειξε η πανδημία είναι ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο ‘ήρθε για μείνει’. Σκεφτείτε όμως ότι όλα αυτά γίνονταν σε άδειες πόλεις, με lockdown. Με την επιστροφή στην κανονικότητα, καινούριο μεταφορικό έργο θα προστεθεί στις ήδη συμφορημένες οδούς του αστικού δικτύου. Άρα το θέμα είναι επείγον και θεωρώ ότι η αστική διανομή εμπορευμάτων και τα Αστικά Κέντρα Ενοποίησης Εμπορευμάτων (ΑΚΕΕ) συνδυάζονται πάρα πολύ με τα ΣΒΑΚ. Εμείς είχαμε προχωρήσει πολύ στον τομέα αυτό και εκκρεμούσε η έκδοση ενός ΠΔ, το οποίο ενάμιση χρόνο τώρα δεν έχει προχωρήσει, σ’ αυτόν το Νόμο προβλέπεται πάλι το ΠΔ. Κ. Υπουργέ είναι κρίσιμο, τα ΣΒΑΚ συν τα Σχέδια Βιώσιμων Αστικών Logistics.
Σχετικά με το «όχημα χωρίς οδηγό», να πω ότι είχα την τιμή ως ΓΓ του Υπουργείου Μεταφορών να εγκαινιάσω το πρώτο «όχημα χωρίς οδηγό» στα Τρίκαλα, στο πλαίσιο του Προγράμματος City Mobile. Πραγματική εμπειρία, η καινοτομία της χώρας μας ήταν ότι φροντίσαμε και κάναμε ρύθμιση – επειδή αναφέρθηκε στην αίθουσα ένας προβληματισμός - μια ρύθμιση λοιπόν για το ποιος έχει την ευθύνη του οδηγού. Τι κάναμε λοιπόν τότε, νομοθετήσαμε ότι η ευθύνη του οδηγού θα πηγαίνει σε αυτόν που διαχειρίζεται το όχημα στο Κέντρο Ελέγχου Κυκλοφορίας. Κι έτσι είχαμε παγκόσμια πρωτοτυπία, γιατί ήταν το πρώτο «όχημα χωρίς οδηγό» που κυκλοφόρησε σε συνθήκες πραγματικής κυκλοφορίας. Επομένως, να μη φοβόμαστε, έχει προχωρήσει πάρα πολύ η επιστήμη.
Θα τελειώσω με τη διακήρυξη της Στοκχόλμης, να γίνει κ. Υπουργέ κατηγοριοποίηση του οδικού δικτύου σε αρτηρίες, συλλεκτήριες και τοπικές οδούς και για τις τελευταίες να μειωθεί το όριο ταχύτητας από τα 50km/h στα 30km/h για να ενσωματωθούν και τα οχήματα μικροκινητικότητας
Και σε ό,τι αφορά στην Οδική Ασφάλεια κ. Υπουργέ, παρόλο που στην Ευρώπη γίνονται πραγματικά όσα είπατε, επειδή έχουμε τη θλιβερή πρωτιά σε θύματα νέων ανθρώπων, ας είμαστε λίγο πιο αυστηροί – εννοώ για το κράνος και το κινητό τηλέφωνο στα Ελαφρά Προσωπικά Οχήματα (ΕΠΗΟ).
