Με αφορμή τα όσα συνέβησαν στις ΗΠΑ το τελευταίο διάστημα, έρχονται στο μυαλό δύο αθλητές, που άφησαν το στίγμα τους, τόσο για αθλητικούς λόγους όσο και για κοινωνικούς. Και οι δύο προέρχονταν από τις κατώτερες τάξεις αντιμετωπίζοντας τον ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις. Σε μια ταραχώδη περίοδο για την αμερικανική κοινωνία, οι δύο αθλητές ήρθαν αντιμέτωποι με τον θεσμικό ρατσισμό του αμερικανικού συστήματος και αποκλείστηκαν από το άθλημα που αγαπούσαν (ο ένας μόνιμα, ο άλλος παροδικά). Με τις πράξεις τους όμως, στήριξαν την κοινότητα και ενέπνευσαν κοινωνικά κινήματα και αθλητές.

Here comes the story of the Hurricane*

Ο Rubin ‘Hurricane’ Carter καταδικάστηκε, λανθασμένα, για τριπλή δολοφονία και φυλακίστηκε για σχεδόν δύο δεκαετίες. Η μόνη του ανάμειξη στο περιστατικό ήταν ότι ταίριαζε στην περιγραφή των μαρτύρων λόγω του χρώματός του! Η υπόθεση βασίστηκε στις ψευδής και εκβιαστικές καταγγελίες ενός λευκού διαρρήκτη, ο οποίος κατέθεσε πως τον είχε δει να βγαίνει από το μπαρ που συνέβη η τριπλή δολοφονία. Αντίθετα, ένα από τα θύματα της επίθεσης, που κατάφερε να επιζήσει, δεν τον αναγνώρισε ποτέ!

Ο Carter είχε ξεκινήσει εντυπωσιακά την καριέρα του τη δεκαετία του 1960. Έμεινε γνωστός για τα δυνατά Κ.Ο. (Knock Out), από όπου «κέρδισε» και το αγωνιστικό ψευδώνυμο Hurricane. Αργότερα ο Bob Dylan θα τραγουδήσει την ιστορία του, στον δίσκο "Desire" (1976), σ΄ ένα από τα πιο γνωστά κομμάτια του, το "Hurricane". Ο Carter έφτασε να διεκδικεί τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή (μεσαίων βαρών) το 1964, όπου έχασε στα σημεία, σ’ ένα αμφιλεγόμενο αποτέλεσμα, από τον τότε πρωταθλητή Joey Giardello. Το 1966, η καριέρα του σταμάτησε και ξεκίνησε μια περίοδος που τον κράτησε στη φυλακή 20 χρόνια! Απελευθερώθηκε τελικά, το 1985 και συνέχισε τη δράση του, ως ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα και εναντίον των διακρίσεων κατά των Αφροαμερικανών, ενώ συμμετείχε σε οργανώσεις υποστήριξης αδίκως φυλακισθέντων.

Η αναψηλάφηση της υπόθεσης του Carter ξεκίνησε από μια ομάδα υποστηρικτών που παρακινήθηκε από έναν Αφροαμερικανό μαθητή. Ο νεαρός είχε εμπνευστεί από την ιστορία του Carter, εντός και εκτός ρινγκ. Η προαναφερόμενη ομάδα αποτελούταν από τρεις συγκάτοικους, οι οποίοι είχαν πάρει υπό την προστασία τους τον νεαρό μαθητή, με στόχο να του προσφέρουν πρόσβαση στην εκπαίδευση. Τέλος, το 1993 απονεμήθηκε στον Carter, τιμητικά, ο τίτλος του παγκόσμιου πρωταθλητή από την World Boxing Council. Είναι η μοναδική φορά στην ιστορία του αθλήματος που απονέμεται τίτλος από μια Ομοσπονδία εκτός αγωνιστικών χώρων.

Rubin ‘Hurricane’ Carter

«The people’s Champ»

Ο αυθάδης Casious Cley σόκαρε την Αμερική των 60’s, όταν αποφάσισε να οργανωθεί στο Έθνος του Ισλάμ (Nation Of Islam - NOI), αλλάζοντας τ’ όνομά του σε Muhhamad Ali. Αυτό ήταν και είναι αναφαίρετο δικαιώματα του, εκείνη την περίοδο όμως δέχτηκε σκληρή κριτική γι’ αυτή την απόφαση. Αρκετές ήταν οι φορές, εκείνη την περίοδο, που εξέφρασε αμφιλεγόμενες απόψεις σχετικά με τον φυλετικό διαχωρισμό. Απόψεις που αργότερα άφησε πίσω, όταν έκοψε τους δεσμούς του με την Οργάνωση, ακολουθώντας τον Malcom X και υποστηρίζοντας πλέον τη φυλετική ένταξη. Ο Ali άλλαξε τα δεδομένα του αθλήματος με το γρήγορο και ρυθμικό στήσιμό του. Όταν αναφερόταν ο ίδιος στο παιχνίδι του, χρησιμοποιούσε συχνά τη λέξη dancing αντί της λέξης fighting! Μιλούσε με ρίμες και δικαίως θεωρούνταν πρωτοπόρος του trash talk. Η στάση του απέναντι στις μειονότητες και η τοποθέτησή του στα κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι του έδωσαν, μεταξύ άλλων, το ψευδώνυμο «The people’s Champ»!

Ο Muhhamad «GOAT» (Greatest Of All Time) Ali, που ήταν ήδη Χρυσός Ολυμπιονίκης το 1960 και παγκόσμιος πρωταθλητής (βαρέων βαρών) το 1964, σόκαρε ξανά την Αμερική, όταν αρνήθηκε να υπηρετήσει στον πόλεμο του Βιετνάμ. Μπορεί να έχει μείνει στην αθλητική ιστορία η φράση που προσδιόριζε το στιλ παιχνιδιού του, «i float like a butterfly, i sting like a bee», αλλά αυτή η άρνηση έφερε ένα ιδιαίτερο βάρος σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Υπήρξε μάλλον ο πρώτος «διάσημος» που αρνήθηκε τη στράτευση και μίλησε δημόσια ενάντια στον πόλεμο.

Εκείνη την περίοδο (1965-1966), η κυβέρνηση Johnson πολλαπλασίαζε τα στρατεύματα των ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα είχε μόλις πετύχει μια νίκη με την υπογραφή του «Νόμου για τα Πολιτικά Δικαιώματα» (The Civil Rights Act, 1964) και πίεζε, παράλληλα, για την αναθεώρηση του «Νόμου για το Δικαίωμα της Ψήφου» (υπογράφηκε λίγο αργότερα), ώστε να εξαλειφθούν τα, θεσμικά και μη, εμπόδια που απέτρεπαν την εγγραφή των Αφροαμερικανών στους εκλογικούς καταλόγους (ψήφος με πληρωμή ειδικού τέλους, μαζική απόρριψη αιτήσεων, εγγύηση δεύτερου προσώπου για τον υποψήφιο προς εγγραφή κ.ά.). Παράλληλα, εκείνη την περίοδο ξεκινούσαν και οι μαζικές αντιδράσεις του «εσωτερικού μετώπου» (όπως χαρακτηριστικά απεκαλείτο από την αμερικανική πολιτική ελίτ) ενάντια στο πόλεμο. Το κίνημα αυτό είχε στην πρώτη γραμμή την αμερικανική (φοιτητική) νεολαία και τα κοινωνικά κινήματα της εποχής (αντιπολεμικό κίνημα, φεμινιστικό κίνημα, κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα).

Ο Ali τοποθετήθηκε δημόσια τόσο ενάντια στο πόλεμο όσο και για θέματα των διακρίσεων κατά των Αφροαμερικανών. Μάλιστα, αυτό το έπραξε σε μια περίοδο που αυξάνονταν οι κοινωνικές εντάσεις στην αμερικανική κοινωνία. Θεωρούσε πως δεν είχε να χωρίσει τίποτα με τους Βιετκόνγκ, τη στιγμή που η χώρα του συμπεριφερόταν στους Αφροαμερικανούς ως δεύτερης κατηγορίας πολίτες. Είχε δημόσια αναρωτηθεί: «Γιατί μου ζητούν να φορέσω μια στολή και να πάω 10.000 μίλια μακριά από το σπίτι και να ρίξω βόμβες και σφαίρες στο Βιετνάμ, ενώ οι λεγόμενοι νέγροι στο Λούισβιλ αντιμετωπίζονται σαν σκύλοι και στερούνται απλών ανθρωπίνων δικαιωμάτων;». Το 1967 τελικά συνελήφθη, ενώ του αφαιρέθηκαν οι τίτλοι, η άδεια του και του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης πέντε ετών. Αργότερα, το 1971, δικαιώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. Σταμάτησε να αγωνίζεται μέχρι το 1970, επέστρεψε όμως στην αγωνιστική δράση, για να μας χαρίσει μερικούς από τους πιο σημαντικούς αγώνες όλων των εποχών, με τον Joe Frazier (1971 και 1973) και τον George Forman (1974).

Muhhamad Ali

Ο δομικός ρατσισμός των ΗΠΑ

Στην Αμερική, ο ρατσισμός είναι δομικό στοιχείο της ίδρυσης της χώρας, αναπαράγεται και διατρέχει αντιλήψεις, πρακτικές και δημόσιες πολιτικές. Αν το σκεφτούμε καλά, οι λόγοι που έκαναν την αμερικανική ελίτ να επιτίθεται στον Ali τη δεκαετία του 1960 είναι οι ίδιοι λόγοι που μετά τον θάνατό του, το 2016, τα ΜΜΕ τον εξυμνούσαν. Ο Ali ήταν περήφανος για την καταγωγή του, την ταυτότητά του, τις ιδέες του, πολιτικές και θρησκευτικές. Αγωνίστηκε για την αυτοδιάθεση, τα δικαιώματα των μειονοτήτων. Η αλλαγή του ονόματός του αποτέλεσε περισσότερο μια ηχηρή απόρριψη του «χαρακτήρα» και των δομικών συστατικών της αμερικανικής κοινωνίας, παρά μια στάση διαχωρισμού. Για τους ίδιους λόγους, αποτέλεσε τεράστια πηγή έμπνευσης για τους νέους και τις νέες και μετατράπηκε σε σύμβολο στη μάχη κατά των διακρίσεων. Στην αμερικανική κοινωνία, από το 2000 κι έπειτα, η ισλαμοφοβία αγιάζει τα μέσα, ενώ ταυτόχρονα η καταπίεση των Αφροαμερικανών συνεχίζει να υφίσταται. Είναι τουλάχιστον οξύμωρος λοιπόν ο ζήλος των κυρίαρχων αμερικανικών ΜΜΕ και της αμερικανικής ελίτ να υπερθεματίζουν στον «κοινωνικό αγωνιστή» Μ. Ali, προσπαθώντας να ξεπλύνουν τις αμαρτίες τους.

Αντίστοιχα, οι λόγοι που οδήγησαν τον R. Carter άδικα στη φυλακή είναι οι ίδιοι λόγοι που τα τελευταία χρόνια γιγαντώνεται ένα από τα μεγαλύτερα κινήματα ενάντια στον θεσμικό και συστημικό ρατσισμό που διατρέχει θεσμούς, φορείς, αλλά και την κοινωνική και πολιτική ζωή στις ΗΠΑ. Είναι μια Ιστορία που γράφεται εδώ και 150 χρόνια, περνώντας από τη θεσμοθετημένη δουλεία στη μυθολογία της εγκληματικότητας των μειονοτήτων και των Αφροεμερικανών. Τώρα πια δεν αποτελούν ιδιοκτησία των λευκών, δεν χαρακτηρίζονται σκλάβοι, αλλά «εγκληματίες». Από το δόγμα του νόμου και της τάξης (law and order / war on crime) του Nixon μέχρι τον ολοκληρωτικό πόλεμο κατά των ναρκωτικών (war on drugs) του Reagan, το σχέδιο ήταν ένα: να περιθωριοποιηθούν οι κοινότητες των μειονοτήτων (ειδικά των Αφροαμερικανών) και να δυσφημιστούν τα κινήματα που στήριζαν τα αιτήματά τους. Οι απολήξεις αυτών των πολιτικών, δυστυχώς, σκιαγραφούν αυτό που συμβαίνει ακόμα και σήμερα στις ΗΠΑ.

Η αγάπη για το άθλημα, τείχος στον ρατσισμό

Σε πολλά μέρη του πλανήτη, ο αθλητισμός, κυρίως ο πρωταθλητισμός, είναι μια εύλογη διέξοδος για τους φτωχούς. Αλλά είναι και κάτι παραπάνω από αυτό. Ο αθλητισμός μπορεί να αποδειχτεί το σωστό πλαίσιο κοινωνικής ενσωμάτωσης, ισότητας και συνεργασίας. Η άθληση καλλιεργεί την κουλτούρα, «όλοι/ες διαφορετικοί, όλοι/ες ίσοι». Ειδικότερα οι πολεμικές τέχνες και τα μαχητικά αθλήματα μπορούν να διδάξουν μαθήματα ζωής. Μπορούν να επανεκκινήσουν το μυαλό και να επαναπροσδιορίσουν τη σκέψη και την αντίληψη του αθλούμενου.

Η ενασχόληση με τα μαχητικά αθλήματα επαναπροσδιορίζει την οπτική, την εμπιστοσύνη στο σύνολο και τη θέση μας σε αυτό. Εμβαθύνει την αυτογνωσία και το διεκδικητικό, μαχητικό πνεύμα. Τα μαχητικά αθλήματα σε ωθούν να γίνεις μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου, με σεβασμό στον «αντίπαλο». Τα μαχητικά αθλήματα είναι μαθήματα εγκράτειας, είναι ένα παιχνίδι που στόχο έχει να οξύνει την αντίληψη του αθλούμενου και να τον διδάξει πώς να αποτρέπει τη βία. Βία είναι οι διακρίσεις, βία είναι ο φόβος που οδηγεί στην οργή και το τυφλό μίσος. Η ενασχόληση με τον αθλητισμό και τα μαχητικά αθλήματα μπορεί να γίνει η αφετηρία για τον καθένα και την καθεμιά, να μάθει να αποδέχεται το διαφορετικό, την ισότητα στην πράξη και να μάχεται γι’ αυτό.

Ο ρατσισμός και οι διακρίσεις δεν χωράνε πουθενά

Όσο όμως υπάρχει ένα ανταγωνιστικό σύστημα οικονομικής παραγωγής και κοινωνικής οργάνωσης, θα υπάρχουν και εστίες ρατσισμού. Αυτή η διάρθρωση δημιουργεί ανισότητες. Οι ανισότητες γεννούν αποκλεισμούς. Ο αποκλεισμός αυξάνει τη φτώχεια, τον κοινωνικό διαχωρισμό και τις διακρίσεις. Αυτές οι διακρίσεις και οι ανισότητες είναι δομικά στοιχεία αυτού του συστήματος, βασίζει την ύπαρξή του σε αυτές. Η άθληση, αντίθετα, καλλιεργεί τη συλλογικότητα και το ομαδικό μαχητικό πνεύμα. Όλα αυτά τα ζητήματα επανέρχονται σε περιόδους κρίσης, σαν κι αυτή που ζούμε τα τελευταία χρόνια. Κρίση δομική, οικονομική, πολιτική, αξιακή, αλλά για κάθε ένα υπερασπιστή των διακρίσεων θα υπάρχει πάντα ένας Carter κι ένας Αli.

* Στίχος από το τραγούδι "Hurricane" του Bob Dylan