Επειδή γίνεται μεγάλη συζήτηση για το κόμμα συλλογικός διανοούμενος, περί ηγεμονίας, λιγότερη για τις κοινωνικές εκπροσωπήσεις και ακόμα λιγότερη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό, επειδή οι περισσότεροι επικαλούνται τον Γκράμσι, συνήθως «προσαρμοσμένο» κατά το δοκούν, χρήσιμο είναι να θυμηθούμε με τα δικά του λόγια.
Στα τετράδια της φυλακής, ο φιλόσοφος και γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ιταλίας, Αντόνιο Γκράμσι, αναπτύσσει τις σκέψεις του για τους στόχους και τον τρόπο λειτουργίας του σύγχρονου ηγεμόνα, δηλαδή εκείνου του πολιτικού υποκειμένου, ιστορικός σκοπός του οποίου είναι ο ριζικός, κοινωνικός μετασχηματισμός, με γνώμονα τις ανάγκες του κόσμου της εργασίας:
«Ο σύγχρονος ηγεμόνας, ο μύθος-ηγεμόνας, δε μπορεί να είναι ένα πραγματικό πρόσωπο, ένα άτομο συγκεκριμένο· μπορεί να είναι μονάχα ένας οργανισμός· ένα σύνθετο στοιχείο της κοινωνίας, που σε αυτό έχει ήδη αρχίσει να συγκεκριμενοποιείται μια συλλογική θέληση, αναγνωρισμένη και συγκεκριμενοποιημένη μερικά μέσα στη δράση».
Η ομόφωνη απόφαση του ΣΥΡΙΖΑ να συμπορευθεί με όλες τις δημοκρατικές δυνάμεις, προκειμένου να οικοδομήσουμε από κοινού την Αριστερά της εποχής μας, αλλά και το κάλεσμα για την ένταξη των λαϊκών μαζών στο κόμμα μας, αποτελεί αναγκαίο βήμα όχι μόνο για τη γρήγορη επιστροφή του κόμματός στο τιμόνι της διακυβέρνησης, αλλά την εκπλήρωση του ιστορικού του καθήκοντος.
Ανατρέχοντας σήμερα στις σημειώσεις του Γκράμσι για τον Μακιαβέλι, αναδεικνύεται ότι η ενότητα των ποικίλων στοιχείων που συναντιούνται στον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, δεν συγκροτείται αυθόρμητα, αλλά σφυρηλατείται μέσα από τις διαδικασίες, τα όργανα, τους κανόνες λειτουργίας και την πρακτική των οργανώσεων βάσης. Ο δημοκρατικός διάλογος, η λήψη αποφάσεων, η βούληση της πλειοψηφίας ως κανονιστική αρχή, ο σεβασμός στη μειοψηφική άποψη, η αμφίδρομη και διαμορφωτική σχέση μεταξύ κομματικής βάσης, ενδιάμεσων καθοδηγητικών οργάνων και ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, αποτελούν μεθόδους συλλογής των πραγματικών ή δυνητικών στοιχείων που φέρει ο κόσμος που έχει επιλέξει να συστρατευθεί μαζί μας. Είναι τα εργαλεία που μας επιτρέπουν να υπερασπιστούμε την πραγματωμένη ενότητά του και να τη διευρύνουμε. Είναι το απαραίτητο πλαίσιο, το οποίο εξασφαλίζει ότι η λαϊκή συμμετοχή στον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν θα είναι μια στιγμιαία σκηνοθεσία συμμετοχής, αλλά θα είναι ουσιαστική και θα διευρύνεται διαρκώς. Το πολιτικό σχέδιο των δυνάμεων της Αριστεράς και της προόδου εξαρτάται ουσιαστικά από την έγκληση της κομματικής και κοινωνικής βάσης ως δρώντες της πολιτικής. Το κόμμα ως πολιτικό εργαλείο επίτευξης ενός ιστορικού σκοπού δεν είναι εξωτερικό αυτού του σκοπού.
Πανδημία και οικοδόμηση νέας κοινωνικής συμμαχίας
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ήδη από την αρχή της θητείας της είχε πάρει σαφείς αποστάσεις από τις θεμελιώδεις αρχές και τις θεσμικές εγγυήσεις του δημοκρατικού πολιτεύματος. Αποσκοπώντας όχι μόνο στην υλοποίηση του νεοφιλελεύθερου προγράμματός της, αλλά στη θέσπιση αλλαγών σε κράτος και θεσμούς, με στόχο να μην ξανάρθει η Αριστερά στην εξουσία. Προς επίτευξη αυτού του σκοπού, η ανεξαρτησία της ενημέρωσης και της δικαιοσύνης έχουν συρρικνωθεί σημαντικά και η σχετική αυτονομία της δημόσιας διοίκησης από την εκτελεστική εξουσία έχει μειωθεί σε ανησυχητικό βαθμό, ήδη πριν το ξέσπασμα της πανδημίας. Η πανδημία αξιοποιείται από την κυβέρνηση ως επισπεύδων παράγοντας για την επίτευξη των στρατηγικών της στόχων.
Η όξυνση της ταξικής πόλωσης δημιουργεί ένα κενό, το οποίο δύναται να αποτελέσει εφαλτήριο για την επιστροφή του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ στο τιμόνι της διακυβέρνησης. Προκειμένου η δεύτερη φορά Αριστερά από ευχή, να γίνει ρεαλιστικός πολιτικός στόχος, απαιτείται να αποφεύγουμε εύκολες τοποθετήσεις και να πέφτουμε στις παγίδες που μας ετοιμάζουν οι άλλοι. Καθήκον μας να ασκούμε πολιτική με ορίζοντα το σοσιαλισμό του 21ου αιώνα, δηλαδή τη μεταφορά ισχύος από τους από πάνω στους από κάτω, γιατί μόνο έτσι θα διευρύνουμε συνεχώς τα όρια του εφικτού.
Κοινή συνισταμένη των κεντρικών πολιτικών παρεμβάσεων του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, αλλά και των διαδικασιών ανασυγκρότησης και διεύρυνσης, είναι ότι πρόκειται για πράξεις οικοδόμησης μιας νέας ιστορικής-κοινωνικής συμμαχίας. Ακριβώς επειδή τη δεύτερη φορά δεν υπάρχουν δικαιολογίες, όπως υπογράμμισε ο σύντροφος πρόεδρος μιλώντας στην κεντρική επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ στις 15/2/2020, δεν αρκεί να πάρουμε την κυβέρνηση, πρέπει να πάρουμε την εξουσία, συνθέτοντας τις ανάγκες και τα συμφέροντα του κόσμου της εργασίας, των νέων και των πληττόμενων από τις βάναυσες πολιτικές της ΝΔ μεσαίων στρωμάτων σε ένα ενιαίο, συνεκτικό πολιτικό σχέδιο.
Millenial Socialism
Σε αντιδιαστολή με την περίοδο ηγεμονίας του νεοφιλελεύθερου αφηγήματος, η οποία διήρκεσε από την πτώση του Τείχους έως το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, η σημερινή νεολαία είναι πολιτικοποιημένη γενιά. Για τους σημερινούς νέους ο καπιταλισμός έχει πάψει να αποτελεί το μοναδικό ρεαλιστικό μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης. Πρόκειται για μια παγκόσμιας κλίμακας τάση, στην οποία το περιοδικό Economist το Φεβρουάριο 2019 είχε αναφερθεί στο πρωτοσέλιδο αφιέρωμά του ως «Millenial Socialism». Στη χώρα μας, το συγκεκριμένο κοινωνικό ρεύμα αποτυπώθηκε μεταξύ άλλων στα εκλογικά ποσοστά που κατέγραψε ο ΣΥΡΙΖΑ στην ηλικιακές ομάδα 17-34. Επιπλέον, σε έρευνα του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο 2020, διαβάζουμε ότι «η μεγάλη πλειοψηφία θεωρεί ότι η ελληνική κοινωνία χρειάζεται βαθιές αλλαγές (67%), ενώ περίπου ένας στους τέσσερις νέους (23%) θεωρεί ότι η ελληνική κοινωνία πρέπει να αλλάξει ριζικά, ακόμα και με επανάσταση». Τρεις στους τέσσερις νέους ανθρώπους έχουν προοδευτικές πολιτικές αντιλήψεις, στηρίζουν πλειοψηφικά προοδευτικά αιτήματα, όπως για παράδειγμα το δικαίωμα τεκνοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια, είναι μαχητικά αντίθετοι στην καταστολή, τοποθετούνται εναντίον της σεξουαλικής παρενόχλησης και του βιασμού.
Στις εκλογικές αναμετρήσεις του 2019, ο σκληρός πυρήνας της παραδοσιακής μεσαίας τάξης στήριξε την ΝΔ σε ποσοστό 37%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ δεν ξεπέρασε το 20%. Τα συγκεκριμένα δεδομένα συχνά παραθέτονται ως επιχείρημα για την υποτιθέμενα αναγκαία στροφή του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ προς το κέντρο. Το εν λόγω ερμηνευτικό σχήμα, ωστόσο, παραγνωρίζει ότι κάτι τέτοιο δεν συνεπάγεται την αύξηση των εκλογικών ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, καθώς συμβαδίζει αναγκαία με τη μείωση των ποσοστών αποδοχής στους νέους ψηφοφόρους και δεν λαμβάνει υπόψιν ότι το 2019 το ποσοστό αποχής ξεπέρασε το 42%.
Το ιστορικό καθήκον
Προκειμένου να εντάξει τα νέα μεσαία στρώματα, τα οποία αποδεσμεύονται από την ΝΔ, σε μια συμμαχία της νέας γενιάς με τον κόσμο της εργασίας, τους ανθρώπους του πολιτισμού, χωρίς να οδηγηθεί σε αδιέξοδες προγραμματικές υποχωρήσεις, ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να μιλήσει στο φαντασιακό των εν λόγω στρωμάτων. Σε αυτό, η επιθυμία να «γίνουμε κράτος, να υπάρχουν κανόνες, να γίνουμε κανονική ευρωπαϊκή χώρα» συνιστά σημαντικό κίνητρο πολιτικής τοποθέτησης. Το αφήγημα περί επιτελικής λειτουργίας του κράτους και αριστείας, τα οποία ανταποκρίθηκαν στη δικαιολογημένη επιθυμία των εν λόγω στρωμάτων για τη συσχέτιση μορφωτικού επιπέδου και ευκαιριών επαγγελματικής αποκατάστασης, ήταν καθοριστικής σημασίας για να συναφθεί η κοινωνική συμμαχία που οδήγησε στην αυτοδύναμη επιστροφή της δεξιάς στην κυβερνητική εξουσία. Τα εν λόγω αιτήματα, για την εκπλήρωση των οποίων απαιτείται ο εκσυγχρονισμός του κράτους, είναι απόλυτα συμβατός με τις ανάγκες του κόσμου της εργασίας και το όραμά μας για μια κοινωνία, στην οποία ο καθένας συμβάλει σύμφωνα με τις δυνατότητές του και θα λαμβάνει σύμφωνα με τις ανάγκες του.
Βασιζόμενος στην εν λόγω ιστορική-κοινωνική συμμαχία, σε δυνάμεις εξ ολοκλήρου και αποκλειστικά δικές του, o ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν θα επιστρέψει μόνο στο τιμόνι της διακυβέρνησης, αλλά θα μπορέσει να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων και μεγάλων τομών, που θα αλλάξει προς το καλύτερο τη ζωή της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας και θα βάλει μπροστά τη διαδικασία του κοινωνικού μετασχηματισμού, θα επιτελέσει δηλαδή το ιστορικό του καθήκον.
