Για το νέο εκδοτικό εγχείρημα του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών - ΕΝΑ, τη σειρά «Βασικές Εννοιες», μιλούν στην «Εφ.Συν.» η πρόεδρος του ΕΝΑ, Σταυρούλα Μανώλη, και ο συντονιστής του Κύκλου Πολιτικής Ανάλυσης του Ινστιτούτου, Κώστας Ελευθερίου. Αφορμή, η έκδοση του βιβλίου του ομότιμου καθηγητή ΑΠΘ και πρώην υπουργού Δικαιοσύνης Νίκου Παρασκευόπουλου «Δημοκρατία - Η δημοκρατία και η δικαιοσύνη της», που κυκλοφορεί ήδη στα βιβλιοπωλεία.

• Για ποιον λόγο ένα Ινστιτούτο όπως το ΕΝΑ αποφασίζει να δραστηριοποιηθεί στον χώρο των εκδόσεων;

Σ.Μ.: Το ΕΝΑ επιδιώκει να είναι ένας ανοιχτός και ζωντανός χώρος ζύμωσης, ανταλλαγής και διάδοσης προοδευτικών απόψεων και ιδεών. Από την ίδρυσή του, την άνοιξη του 2017, λαμβάνει ενεργά μέρος στη δημόσια συζήτηση, αξιοποιώντας τον πλούτο της παραγόμενης γνώσης για την προώθηση εναλλακτικών προτάσεων και εφαρμόσιμων πολιτικών.

Σε αυτό το πλαίσιο εγγράφεται και η εκδοτική του δραστηριότητα, που είχε ξεκινήσει τον Μάιο του 2019 με τον συλλογικό τόμο «Η Ευρώπη στο μεταίχμιο - Θέσεις και προτάσεις για το ευρωπαϊκό εγχείρημα». Πιστεύουμε στη διαχρονικότητα του τυπωμένου βιβλίου και ευελπιστούμε πως οι εκδόσεις του ΕΝΑ θα συμβάλουν, στο μέτρο των δυνάμεών του, στον εμπλουτισμό του εκδοτικού τοπίου, δίνοντας περισσότερο χώρο στις αριστερές και προοδευτικές ιδέες και εναλλακτικές, καθώς και βήμα σε αναγνωρισμένους και νέους επιστήμονες και ερευνητές.

• Ποιος είναι ο στόχος της σειράς «Βασικές Εννοιες»;

Κ.Ε.: Χωρίς, τις περισσότερες φορές, να το αντιλαμβανόμαστε, το περιεχόμενο και η πρόσληψη θεμελιωδών εννοιών γύρω από τις οποίες οργανώνεται η κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή «στιγματίζονται» από την κυρίαρχη ιδεολογία. Η διαπίστωση αυτή στάθηκε αφορμή για να οργανώσουμε, στο παρελθόν, δυο επιτυχημένους, εκ του αποτελέσματος, κύκλους σεμιναριακών διαλέξεων γύρω από μια σειρά κομβικών εννοιών (όπως π.χ. τα πολιτικά κόμματα και ο λαϊκισμός, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, αλλά και το ασφαλιστικό σύστημα, το δημόσιο χρέος ή ο κρατικός προϋπολογισμός), και στη συνέχεια για να τολμήσουμε το νέο αυτό εκδοτικό εγχείρημα.

Στόχος λοιπόν των βιβλίων της σειράς «Βασικές Εννοιες» είναι να εισαγάγουν τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες, με επιστημονικά έγκυρο αλλά και εύληπτο τρόπο, σε ευρύ σύνολο εννοιών της πολιτικής, της οικονομίας και της κοινωνικής θεωρίας, εκκινώντας από μια καταστατικά προοδευτική αφετηρία. Ως εκ τούτου, η σειρά απευθύνεται σε όσες και όσους έρχονται για πρώτη ίσως φορά σε επαφή με τις αντίστοιχες έννοιες, αλλά και σε αυτούς ή αυτές που επιθυμούν να εμβαθύνουν στην κατανόησή τους.

• Η πρώτη «Βασική Εννοια» αφορά τη δημοκρατία. Γιατί;

Κ.Ε.: Η πολύπλευρη κρίση της δημοκρατίας κατά τα τελευταία χρόνια, η οποία εκδηλώθηκε με την κρίση εκπροσώπησης, την αναβίωση του ακροδεξιού εξτρεμισμού, σε διάφορες εκδοχές του, καθώς και με ποικίλα φαινόμενα εκφασισμού της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, επιτείνεται με την επείγουσα ανάγκη ελέγχου της διασποράς του κορονοϊού.

Η πανδημική κρίση διαμορφώνει πρωτόγνωρα δεδομένα όχι μόνο για την καθημερινότητα των πολιτών και τη δημόσια υγεία, αλλά και για τους τρόπους και τους όρους άσκησης της πολιτικής και της εξουσίας, με αναφορά στο ίδιο το περιεχόμενο αλλά και τα όρια της δημοκρατίας. Νιώθουμε, λοιπόν, πολύ τυχερές και τυχεροί που ο Νίκος Παρασκευόπουλος μας εμπιστεύθηκε τη σύντομη μελέτη του «Δημοκρατία - Η δημοκρατία και η δικαιοσύνη της».

Οχι μόνο λόγω επικαιρότητας, αλλά και διότι η θεωρητική (και πρακτική) ενασχόληση με τα δέοντα της δημοκρατίας συνιστά μια διαχρονική άσκηση με άμεσες επιδράσεις στο παρόν και το μέλλον. Με τη γνώση και την πείρα ενός ακαδημαϊκού δασκάλου αλλά και ενός ανθρώπου που θήτευσε σε ένα κρίσιμο κυβερνητικό πόστο, ο Ν. Παρασκευόπουλος κατορθώνει να θέσει καίρια ερωτήματα και να αναδείξει με πρωτότυπο τρόπο πτυχές μιας διαχρονικής συζήτησης.

• Ποιες εκδόσεις ακολουθούν;

Σ.Μ.: Το αμέσως επόμενο βιβλίο της σειράς, που αναμένεται να κυκλοφορήσει ώς το τέλος του έτους, θα τιτλοφορείται «Για το πολιτικό κόμμα» και θα το υπογράφει ο Κώστας Ελευθερίου. Θα ακολουθήσουν τίτλοι που καλύπτουν ευρύ φάσμα θεματικών, που είτε παραμένουν διαχρονικά επίκαιρες, όπως π.χ. η εξωτερική πολιτική, ο φιλελευθερισμός ή η σχέση πολιτικής και αισθητικής, είτε αναπτύσσουν μια αυξανόμενη δυναμική στη συγχρονία, όπως τα Κοινά (Commons) ή η νησιωτικότητα. Σε κάθε περίπτωση, στόχος μας είναι, μεταξύ άλλων, να στηρίξουμε τη συγγραφική παραγωγή νέων, εξαιρετικά καταρτισμένων, επιστημόνων.

• Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος των εναλλακτικών ιδεών σήμερα;

Σ.Μ.: Οι εναλλακτικές ιδέες που κινητοποιούν τις προοδευτικές δυναμικές, παντού και πάντοτε, είναι η κινητήρια δύναμη των κοινωνιών. Χωρίς αυτές, οι κοινωνίες βυθίζονται στην αδράνεια και επικρατεί ένα συντηρητικό πνεύμα, που οδηγεί σε γενικευμένη στασιμότητα και παθητικότητα. Η σημερινή συνθήκη της νεοφιλελεύθερης κυριαρχίας δεν απέχει πολύ από αυτή την εικόνα. Από την άλλη πλευρά, η δική μας εναλλακτική δεν είναι αξιολογικά ουδέτερη.

Είναι η εναλλακτική της βιωσιμότητας –οικονομικής και οικολογικής–, της κοινωνικής συνοχής, της προάσπισης των δικαιωμάτων και των ελευθεριών, της αντιμετώπισης των ανισοτήτων και των αποκλεισμών κάθε είδους και της ενίσχυσης της δημοκρατικής συμμετοχής των πολιτών. Το ΕΝΑ υπάρχει, ακριβώς, ως χώρος υποδοχής, επεξεργασίας και ανάδειξης αυτών και άλλων εναλλακτικών ιδεών. Η επιθυμία όλων μας να συμβάλουμε, στο μέτρο που μας αναλογεί, στη διεύρυνση αυτού του χώρου και της απήχησης αυτών των ιδεών τροφοδοτεί και τις εκδοτικές μας επιλογές.