Δύσκολα τα λίγα λόγια για τα τεράστια θέματα. Τηλεγραφικά και αποσπασματικά, λοιπόν, τα παρακάτω.

Η διαδικτυακή διεξαγωγή ενός μαθήματος με κάμερες προϋποθέτει τη συγκατάθεση του δασκάλου, αλλά και όλων των μαθητών ή έστω των γονιών τους. Φυσικά και ευτυχώς. Μπορεί αυτό να αποφευχθεί, σε έκτακτες περιστάσεις; Οχι, αφού ούτε σε έκτακτες περιστάσεις είναι σωστό να αφήνεται μια αυθόρμητη κουβέντα μαθητή έκθετη σε ανεξίτηλους στιγματισμούς και σε μπούλινγκ από τρίτους. Τι αποφασίζεται λοιπόν; Οτι θα καταγράφεται μόνο ο διδάσκων, προφανώς συναινώντας.

Το ζήτημα είναι ότι το μάθημα που θα διεξάγεται με τον τρόπο αυτό θα είναι πρακτικά δυσκολότατο και τελείως αναποτελεσματικό. Προφανώς, ο φακός θα πρέπει να δείχνει πότε το δάσκαλο, πότε τον πίνακα, πότε τα επαγωγικά μέσα διδασκαλίας. Απέχουμε δα από την εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη θα γνωρίζει για μας πριν από μας τι θέλουμε να δείξουμε και όπου η κάμερα θα στριφογυρίζει μόνη της. Ο μαθητής, αν έστω λίγοι θα βρίσκονται στη αίθουσα, θα πρέπει να μη σηκώνεται στον πίνακα, γιατί τότε μαζί με τη γραμμένη εξίσωση θα εμφανίζεται και ο ίδιος. Επίσης να μην απαντά όταν ο δάσκαλος τον ρωτά (προσοχή, χωρίς χρήση του ονόματός του) γιατί η φωνή του θα είναι αναγνωρίσιμη από τεχνητές και μη νοημοσύνες.

Επιμένουμε όμως στα πιο σοβαρά. Οι απόψεις που θεωρούσαν ότι η απόκτηση της γνώσης είναι μια παθητική διαδικασία, όπου ο ένας μιλάει κι ο άλλος ακούει, είναι έωλες. Η γνώση είναι μια δυναμική σχέση. Εκτός από την οπτική και την ακουστική πρόσληψη χρειάζεται μάλιστα κάποτε και η κινητική. Χρειάζονται επίσης διάλογος και παρρησία για να αποκτηθεί. Η δημοκρατία το ’χε καταλάβει πριν από 2.500 χρόνια, οι μετανεωτερικοί ακόμη να το υποψιαστούν. Αν ο διάλογος ως μη αναμεταδόσιμος κ.λπ. θα περιορίζεται κατά το εξ αποστάσεως μάθημα, θα αναθεματίζουμε μετά τους μαθητές σαν ξύλα απελέκητα, ανίκανοι εμείς να αναγνωρίσουμε την ευθύνη και τον αυταρχισμό των δικών μας φαεινών μεθόδων.

Ας περάσουμε και στην παρρησία τώρα. Πόση αυθορμησία και πόσο θάρρος θα έχει ένας μαθητής να πει κάτι που μπορεί να είναι «βλακεία»; Ο πραγματικά καλλιεργημένος άνθρωπος ξέρει ότι κι από το λάθος προκύπτει εφεύρεση, ο μέσος πολίτης όμως αυτολογοκρίνεται και προτιμά να σιωπά. Ο διάλογος προϋποθέτει ελευθερία και εμπιστοσύνη των συμμετεχόντων. Μέσα στο πλαίσιο μιας οικογένειας ή μιας αίθουσας, το παροδικό λάθος ξεπερνιέται και διορθώνεται. Μέσα σε ένα αμφιθέατρο, όπου π.χ. διδάσκονται οι Πολιτικές Επιστήμες, η άποψη λέγεται και ακούγεται επίσης χωρίς φόβο. Αν όμως καταγράφεται και ακούγεται από αόριστο αριθμό τρίτων, καθώς μάλιστα το μυστήριο της ψηφιακής επεξεργασίας δεν φοβίζει επίσημους και ανεπίσημους χάκερ, η σιωπή ξαναγίνεται χρυσός και η γνώση μονοπώλιο. Κρίμα τις κάμερες, εκτός κι αν είσαι ο προμηθευτής τους.

*ομ. καθηγητής ΑΠΘ