Η κατάρρευση της Lehman Brothers στις ΗΠΑ το 2008 υπήρξε η αρχή μιας περιόδου συνώνυμης των τιμωρητικών πολιτικών λιτότητας που εφαρμόστηκαν από τον συντηρητικό συσχετισμό δύναμης της Ε.Ε., για να αντιμετωπιστεί η οικονομική κρίση. Δεν έγινε ποτέ σοβαρή συζήτηση για τα συστημικά αίτια που γεννούν τέτοιου είδους κρίσεις, καθώς κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει.
Η πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης που επιβλήθηκε στη χώρα μας, η οποία αποτέλεσε και το πειραματόζωο εκείνης της περιόδου, έχει αφήσει μέχρι και σήμερα ανεξίτηλα τα σημάδια της πάνω στο σώμα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Αυτό που χρειάζονταν όμως οι συντηρητικές ηγεσίες της εποχής ώστε να επιβάλουν εκβιαστικά τέτοιες πολιτικές στις χώρες του Νότου ήταν ένα αφήγημα-άλλοθι που να προσδίδει ηθική υπόσταση στις επιβολές τους. Γεννήθηκε λοιπόν το αφήγημα του λεγόμενου «ηθικού κινδύνου»: ότι δεν είναι δυνατό να αμοιβαιοποιηθούν τα χρέη των χωρών μέσω της έκδοσης ευρωομολόγου, καθώς οι σκληρά εργαζόμενοι λαοί του Βορρά δεν είναι δίκαιο να βάλουν πλάτη στους τεμπέληδες του Νότου που ζούσαν πάνω από τις δυνατότητές τους.
Σήμερα, που λόγω του κορονοϊού προβλέπεται ανυπολόγιστη παγκόσμια ύφεση, καθώς το πρόβλημα εκκινείται από την πραγματική οικονομία με την αναστολή κάθε παραγωγικής δραστηριότητας, το ιδεολόγημα του «ηθικού κινδύνου» φαίνεται να αποτελεί ανάχωμα για τη λήψη γενναίων μέτρων σε επίπεδο Ε.Ε. κι έρχεται να προστεθεί στη μυωπική έως και σοβινιστική οικονομική πολιτική της Γερμανίας και των δορυφόρων της.
Οι πολιτικές ηγεσίες των χωρών του Νότου, λιγότερο ή περισσότερο έντονα, βάζουν στο τραπέζι την πρόταση του ευρωομολόγου. Οι ηγέτες των χωρών-μελών της Ε.Ε. διαβουλεύονται κι αναμένεται να επιτευχθεί συμβιβασμός. Στις υπάρχουσες συνθήκες όμως μόνο η σύγκρουση μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις στην αντιμετώπιση της οικονομικής, κοινωνικής και ανθρωπιστικής κρίσης που θα προκύψει την επόμενη μέρα. Η συγκυρία ευνοεί αυτή την εξέλιξη, καθώς η πανδημία έχει περιορίσει προσωρινά τη λιτότητα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναστείλει τα κριτήρια του Συμφώνου Σταθερότητας, τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων, ενώ η ΕΚΤ προωθεί πρόγραμμα νομισματικής χαλάρωσης. Η έλλειψη αλληλεγγύης που επιδεικνύει η γερμανοκαθοδηγούμενη Ευρώπη γίνεται αντικείμενο αρνητικού σχολιασμού και από τον εγχώριό της Τύπο. Τέλος, το νεοφιλελεύθερο παραμύθι περί ελάχιστου κράτους υποχωρεί μπροστά στη σημασία του δημόσιου συστήματος υγείας για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Η ευρωπαϊκή Δεξιά κάνει βήματα συμβιβασμού μέσω δηλώσεων για ευρωπαϊκό προϋπολογισμό με τη μορφή Σχεδίου Μάρσαλ, για εγγυήσεις δανείων πολλών δισ. υποστήριξης της απασχόλησης, για χρηματοδότηση των δανείων των κρατών-μελών μέσω του χαμηλότοκου δανεισμού της Κομισιόν ή μέσω γραμμής δανεισμού του ESM (με μνημόνιο άραγε;). Η αντιπρόεδρος της Επιτροπής, Μ. Βεστάγκερ, δεν αποκλείει και τα κορονο-ομόλογα, καθώς δεν ενέχουν κίνδυνο συσχέτισης με τη μη έκδοση ευρωομολόγων στην κρίση του 2008, άρα με τον «ηθικό κίνδυνο» ενίσχυσης χωρών που δεν χαρακτηρίζονται από αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία.
Η προοδευτική πλευρά δεν πρέπει να πέσει στην παγίδα των ημίμετρων που θα προταθούν. Τώρα είναι η μεγάλη ευκαιρία να παρθούν αποφάσεις δομικού περιεχομένου για την Ε.Ε., ώστε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά το επερχόμενο οικονομικό και κοινωνικό κόστος της υγειονομικής κρίσης. Οποια κι αν είναι η ερώτηση, η απάντηση είναι ευρωομόλογο. Η απάντηση είναι περισσότερη Ευρώπη.
*Μέλος της Κ.Ε. ΣΥΡΙΖΑ
