Τη χρονιά που μας πέρασε, το επίπεδο της καλούμενης ηθικής κατανάλωσης έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ στη Μεγάλη Βρετανία. Η νέα αυτή αγορά των «ηθικών προϊόντων», που περιλαμβάνει είδη διατροφής, ρουχισμό, ενεργειακά προϊόντα και οικολογικό τουρισμό, το 2019 ξεπέρασε τα 41 δισεκατομμύρια αγγλικές λίρες.
Σύμφωνα μάλιστα με έρευνα του Co-op, ενός συνεταιριστικού εγχειρήματος που δραστηριοποιείται στη Μεγάλη Βρετανία από το 1844, η ηθική κατανάλωση έχει τετραπλασιαστεί την τελευταία εικοσαετία. Υπενθυμίζεται ότι η ηθική κατανάλωση θεωρείται ότι αντανακλά τις ανησυχίες το ενδιαφέρον των πολιτών - καταναλωτών για την προστασία του περιβάλλοντος, την κλιματική αλλαγή, τα δικαιώματα των ζώων, την κοινωνική δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, το οποίο φαίνεται ότι είναι αυξημένο σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.
Την ίδια στιγμή, στην Ελλάδα, ο όμιλος του ΟΤΕ αποσπά χρυσό βραβείο στην κατηγορία Energy Conservation για το ολοκληρωμένο πρόγραμμα ενεργειακής διαχείρισης που εφαρμόζει, ενώ συγχρόνως λαμβάνουν χώρα κινητοποιήσεις των εργαζομένων στον όμιλο που διεκδικούν την υπογραφή συλλογικής σύμβασης και την ακύρωση των σχεδιαζόμενων, από τη διοίκηση, απολύσεων συναδέλφων τους και την επερχόμενη αντικατάστασή τους από εργολαβικούς εργαζόμενους με περιορισμένα δικαιώματα.
To πράσινο προφίλ και τα εργασιακά δικαιώματα
Μπορεί το αναβαθμισμένο, πράσινο προφίλ μιας εταιρείας να υπερκεράσει την καταπάτηση εργασιακών δικαιωμάτων;
Ενώ τα δύο στοιχεία που παρατίθενται παραπάνω μοιάζουν φαινομενικά ασύνδετα, έχουν κοινό παρονομαστή: αποτελούν λύσεις στο επίπεδο της αγοράς σε προβλήματα που οι οικονομολόγοι ορίζουν ως εξωτερικότητες του συστήματος παραγωγής: την υποβάθμιση, τη ρύπανση του περιβάλλοντος, την κλιματική κρίση που βιώνουμε, την καταστρατήγηση ανθρώπινων δικαιωμάτων σε πολλές χώρες της Γης κ.ά.
Τίθενται λοιπόν, ειδικά στο πλαίσιο της κλιματικής κρίσης και της ανάγκης όλες οι χώρες να προχωρήσουν στην κλιματική ουδετερότητα το 2050, τα εξής ερωτήματα:
1. Μπορεί το αόρατο χέρι της αγοράς να λύσει τα προβλήματα που το ίδιο δημιούργησε στο παρελθόν, με την κατασπατάληση των φυσικών πόρων, τη χωρίς προηγούμενο εκπομπή ρύπων του θερμοκηπίου την τελευταία πεντηκονταετία, με την παράλληλη δημιουργία νέων ανισοτήτων, δεδομένου επιπλέον ότι υπάρχουν χώρες και κατηγορίες του πληθυσμού που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στις καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής;
2. Πώς προσδιορίζεται ο δικός μας ρόλος σε αυτό το πλαίσιο: Αρκεί η ηθική κατανάλωση και η στήριξη εταιρειών που προσπαθούν να αποκτήσουν «πράσινο», οικολογικό προφίλ / προσωπείο, ώστε να γίνει πράξη αυτό που μας ζητάνε οι νέοι του πλανήτη;
3. Τα αιτήματα της νεολαίας που διαδηλώνει για το κλίμα, αποκρυσταλλώνονται στο πρόσωπο της Γκρέτα Τούνμπεργκ και σε συνθήματα όπως το «Αλλάξτε το σύστημα, όχι το κλίμα». Πώς λοιπόν μπορούμε να ανταποκριθούμε επιτυχώς σε αυτά τα αιτήματα;
Το νεοφιλελεύθερο αφήγημα
Όσο κι αν το νεοφιλελεύθερο ιδεολογικό - πολιτικό αφήγημα, που έχει επικρατήσει παγκόσμια, προσπαθεί να μας υποδείξει ότι είμαστε ατομικά υπεύθυνοι για την κατάστασή μας και, κατά συνέπεια, για την κατάσταση του πλανήτη, είναι προφανές ότι πολύ λίγα αλλά πολύ ισχυρά συμφέροντα έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης.
Έκθεση της εφημερίδας “The Guardian” αναφέρει ότι 20 μόνο εταιρείες που δραστηριοποιούνται στα ορυκτά καύσιμα είναι υπεύθυνες για το 35% του μεθανίου και του διοξειδίου του άνθρακα που εκλύθηκε στην ατμόσφαιρα, λόγω ανθρώπινης δραστηριότητας, από το 1965.
Είναι προφανές ότι δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής ως απλοί καταναλωτές, αλλά ως ενεργοί πολίτες, με κινητοποιήσεις και οργανωμένη, συλλογική δράση για να διεκδικήσουμε ουσιαστικές δράσεις που θα απαντούν στην κλιματική κρίση και θα λαμβάνουν υπόψη τις νέες ανισότητες που αυτή δημιουργεί. Παράλληλα είναι ανάγκη να διεκδικήσουμε την καθολική πρόσβαση των πολιτών στο βασικό αγαθό της ενέργειας.
Η υφιστάμενη κατάσταση είναι μία πρώτης τάξεως ευκαιρία ώστε να τεθεί υπό αμφισβήτηση το οικονομικό και παραγωγικό μοντέλο που μας οδήγησε στην κλιματική κρίση και, συνεπώς, δεν θα μας βγάλει από αυτή. Αποτελεί ακόμη αφορμή για να ανοίξει μια συζήτηση, με πολιτικούς όρους, σχετικά με το ποιο μοντέλο ανάπτυξης μπορεί να είναι βιώσιμο για τον πλανήτη και την κοινωνία. Και αυτή τη συζήτηση δεν μπορεί παρά να την κάνουμε συλλογικά, ως πολίτες και όχι ως καταναλωτές.
* Η Ινώ Σιώζιου είναι μέλος του Τμήματος Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ (Msc Environment and Resource Management)
