to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Το ζοφερό μέλλον των τροπικών φυτών της Αφρικής

Με τον κίνδυνο της εξαφάνισης έρχεται αντιμέτωπο σχεδόν το ένα τρίτο των αγγειακών τροπικών φυτών της Αφρικής σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελέτης διεθνούς επιστημονικής ομάδας που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Science Advances» τον προηγούμενο μήνα.


 Για πρώτη φορά έγινε εκτίμηση του πιθανού κινδύνου που αντιμετωπίζει η τροπική βλάστηση σε επίπεδο ηπείρου και τα αποτελέσματα είναι άκρως ανησυχητικά. Ωστόσο, αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την άμεση ανάπτυξη των απαραίτητων στρατηγικών για την προστασία των τροπικών οικοσυστημάτων.

Το τροπικό οικοσύστημα της Αφρικής περιλαμβάνει περιοχές με την πιο υψηλή βιοποικιλότητα στον πλανήτη μας. Από το τροπικό δάσος του Κονγκό, το δεύτερο μεγαλύτερο σε έκταση στον κόσμο, μέχρι την έρημο Ναμίμπ στη νοτιοδυτική Αφρική, που θεωρείται από τα ξηρότερα περιβάλλοντα στη Γη, η αφρικανική ήπειρος παρουσιάζει εξαιρετικό πλούτο σε φυτά και ζώα. Παρ’ όλα αυτά, συνεχώς συρρικνώνονται οι περιοχές με μηδενική ανθρώπινη παρέμβαση. Η ανθρώπινη παρέμβαση (ξυλεία, γεωργία, εξορύξεις) που γίνεται σε μεγάλη κλίμακα στην περιοχή αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τα τροπικά οικοσυστήματα. Επιπλέον, σύμφωνα με σχετικές μελέτες, η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει δραματικά την υποσαχάρια Αφρική, γεγονός που θα έχει ολέθριες συνέπειες για τη χλωρίδα και την πανίδα των περιοχών της.

Η «κόκκινη λίστα»

Η ανάγκη να παρθούν άμεσα μέτρα είναι, όπως επισημαίνεται από πολλές πλευρές, επιβεβλημένη. Το πρώτο βήμα είναι η εκτίμηση της βιοποικιλότητας και η καταγραφή των ειδών. Η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (International Union for Conservation of Nature, IUCN) αποτελεί τον πιο αξιόπιστο οργανισμό για τη συλλογή πληροφοριών, την καταγραφή των απειλούμενων ειδών φυτών και ζώων και για την ανάδειξη δράσεων με στόχο τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στον πλανήτη μας. Μετά από συστηματική προσπάθεια πολλών οργανισμών και ερευνητικών φορέων προέκυψε η «κόκκινη λίστα» των απειλούμενων προς εξαφάνιση ειδών. Η λίστα αυτή, που είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένη, αναδεικνύει τα είδη τα οποία απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν πριν την εφαρμογή έργων με περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Παρ’ όλα αυτά, έχει κάποια σημαντικά κενά. Βρίσκονται σ’ αυτήν το 86% των ειδών των θηλαστικών και το 61% των ειδών των πουλιών. Δεν υπάρχει όμως αντίστοιχη πληροφορία σχετικά με τα φυτά, παρά τον προεξέχοντα ρόλο τους στη δομή και τη λειτουργία των οικοσυστημάτων. Μέχρι στιγμής μόνο 28.114 είδη φυτών έχουν καταγραφεί, τα οποία αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 8% του εκτιμώμενου αριθμού παγκοσμίως. Η καταγραφή των φυτικών ειδών, και συνεπακόλουθα των ειδών υπό εξαφάνιση, θεωρείται δύσκολο και χρονοβόρο έργο λόγω της τεράστιας ποικιλίας τους. Αποτελεί όμως το πρώτο βήμα για την εκτίμηση του κινδύνου που διατρέχουν τα διάφορα είδη και για την εφαρμογή διαχειριστικών μέτρων για την προστασία και τη διατήρησή τους.

Μια πρώτη ερευνητική προσπάθεια με πολύ ανησυχητικά αποτελέσματα

Ερευνητές με επικεφαλής τον Thomas Couvreur, διδάκτορα Βοτανικής στο Γαλλικό Ερευνητικό Ινστιτούτο Βιώσιμης Ανάπτυξης (Institut de Recherche pour le Développement, IRD), χρησιμοποίησαν μια διαφορετική προσέγγιση. Αξιοποίησαν τη βάση δεδομένων RAINBIO, η οποία αποτελεί ένα πρόσφατο εργαλείο καταγραφής των φυτικών ειδών και της κατανομής τους στην τροπική Αφρική. Η βάση RAINBIO περιλαμβάνει περισσότερες από 600.000 γεωγραφικές αναφορές για περισσότερα από 25.000 φυτά. Επιπλέον χρησιμοποίησαν τα κριτήρια της κόκκινης λίστας της IUCN για την κατάταξη των απειλούμενων ειδών. Έτσι κατόρθωσαν να κατηγοριοποιήσουν τα φυτικά είδη και να κάνουν μια πρώτη εκτίμηση του κινδύνου που αντιμετωπίζουν. Η μεθοδολογία ονομάστηκε από τους ίδιους ως «Προκαταρκτική Αυτοματοποιημένη Εκτίμηση της Διατήρησης» (Preliminary Automated Conservation Assessment, PACA) και θεωρείται ότι μπορεί να διευκολύνει τον εντοπισμό μεγάλου αριθμού ειδών που κινδυνεύουν με εξαφάνιση και χρήζουν άμεσης προστασίας. Η χλωρίδα του τροπικού οικοσυστήματος της Αφρικής αποτέλεσε ιδανικό μοντέλο για τη μελέτη τους διότι ενδέχεται να υποστεί τεράστια ζημιά εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως η ξυλεία και η αποψίλωση των δασών, σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η σύγκριση των αποτελεσμάτων με καταγραφές της κόκκινης λίστας της IUCN για συγκεκριμένα φυτά ανέδειξε την υψηλή ευαισθησία της μεθόδου.

Τα αποτελέσματα, όπως αναφέρουν οι ίδιοι, αναδεικνύουν τον υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης που απειλεί την τροπική χλωρίδα της Αφρικής. Το ποσοστό των ειδών που ενδέχεται να απειλούνται με εξαφάνιση ανέρχεται περίπου στο 33%, ενώ το ένα τρίτο των ειδών είναι σχετικά σπάνιο, γεγονός που υποδηλώνει την αυξημένη πιθανότητα να κινδυνεύουν με εξαφάνιση στο άμεσο μέλλον. Οι αριθμοί είναι σοκαριστικοί και το μέλλον των τροπικών φυτών, που αποτελούν αναπόσπαστο και αναντικατάστατο κομμάτι του πλανήτη μας, προβλέπεται ζοφερό. Η κατάσταση, σύμφωνα με τους ερευνητές, ενδέχεται να είναι ακόμα χειρότερη από την προβλεπόμενη αν συνυπολογιστούν οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής στα τροπικά οικοσυστήματα. Επιπρόσθετα αναδείχθηκαν οι περιοχές που πλήττονται άμεσα. Πιο υψηλό κίνδυνο διατρέχουν η δυτική Αφρική, η Αιθιοπία, η κεντρική Τανζανία και το νότιο τμήμα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό. Αυτές ενδέχεται να χάσουν έως και το 40% της ποικιλότητάς τους σε φυτικά είδη. Οι χώρες της δυτικής Αφρικής φαίνεται να έχουν τη θλιβερή πρωτιά, αφού 8 στις 10 χώρες με τον υψηλότερο αριθμό απειλούμενων ειδών βρίσκονται εκεί.

Η ανάδειξη των τροπικών φυτών που απειλούνται με εξαφάνιση είναι το πρώτο βήμα προς τη λήψη μέτρων προκειμένου να προστατευτούν τα μοναδικά σε βιοποικιλότητα οικοσυστήματα της τροπικής Αφρικής. Η ανάγκη για άμεση δράση δεν αφορά μόνο την Αφρική, αλλά ολόκληρο τον πλανήτη και ιδιαίτερα τον δυτικό κόσμο που απομυζεί τον απαράμιλλο φυσικό πλούτο της πολύπαθης ηπείρου.

Μαρία Τσίπη

Πηγές:

1. Stévart, T., Dauby, G., Lowry II, P. P., Blach-Overgaard, A., Harris, D. J., Mackinder, B. A., Schatz, G. E., Sonké, B., Sosef, M. S. M., Svenning, J.-C., Wieringa, J. J., & Couvreur, T. L. P. (2019). A third of the tropical African flora is potentially threatened with extinction. Science Advances 5(11).

2. Dauby, G., Zaiss, R., Blach-Overgaard, A., Catarino, L., Damen, T., Deblauwe, V., ... & Engledow, H. (2016). RAINBIO: a mega-database of tropical African vascular plants distributions. PhytoKeys 1(74).

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)