Με τη σημερινή παρουσίαση των ονομάτων των γενικών γραμματέων των υπουργείων στον Πρόεδρο της δημοκρατίας Μαρσέλου Ρεμπέλου ντε Σόουζα, ξεκινάει και τυπικά η δεύτερη θητεία της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Αντόνιο Κόστα στην Πορτογαλία. Με τη διαφορά πως πλέον ο Κόστα δεν καταθέτει ένα σχέδιο κυβέρνησης μειοψηφίας, αλλά προσέρχεται στο προεδρικό μέγαρο του Μπελέμ ως κυρίαρχος του παιχνιδιού.
Με 108 βουλευτές, ο Κόστα καίτοι δεν ελέγχει απόλυτα το Κοινοβούλιο είναι βέβαιος για τη συνέχεια του κυβερνητικού του προγράμματος. Τούτο αποτυπώνεται και στη νέα του κυβέρνηση, που μετά τη δήλωσή του πως δεν πρόκειται να ανανεώσει τη συνεργασία με τους ίδιους όρους με τα κόμματα της Αριστεράς που στήριξαν την προηγούμενη κυβέρνηση μειοψηφίας του Κόστα, πλέον έχει πάρει σαφώς μία πιο κεντρώα κατεύθυνση. Επιπλέον, ο Κόστα ενισχύει την αυτάρκεια της κυβέρνησής του και με την ενίσχυση των θεσμικών υπουργείων με πρόσωπα της απολύτου εμπιστοσύνης του. Ιδίως, ο διορισμός του τεχνοκράτη Πέντρου Σίζα Βιέιρα ως υπουργού Επικρατείας για την Οικονομία και την Ψηφιακή Μετάβαση, έχει προκαλέσει τη θετική αντίδραση των επιχειρηματικών κύκλων. Τελικά, υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πολιτικός αναλυτής Φρανσίσκου Κουλάσου «το PS καταλήγει να είναι το μόνο κόμμα που κατόρθωσε να κεφαλαιοποιήσει εκλογικά τα αποτελέσματα της τετραετούς συγκατοίκησης της geringonça –της κυβέρνηση μειοψηφίας του PS, με κοινοβουλευτική στήριξη από το Μπλοκ, τους Κομμουνιστές και το Οικολογικό Κόμμα των Πρασίνων επί τη βάσει προγραμματικών πολιτικών συμφωνιών, με στόχο να ανακτηθούν τα εισοδήματα και τα κοινωνικά δικαιώματα του πορτογαλικού λαού, που δοκιμαζόταν από τα οικονομικά μέτρα που επέβαλαν οι Βρυξέλλες».
«Οι εκλογές του 2019, πρωτίστως, αποσαφήνισαν τα πράγματα στην πολιτική κατάσταση της Πορτoγαλίας, μεταβάλλοντας την κατάσταση που επικρατούσε μετά τις τελευταίες εκλογές του 2015. Τότε ο μεν δεξιός συνασπισμός είχε κερδίσει, χωρίς όμως να συγκεντρώνει απόλυτη πλειοψηφία, δίνοντας την ευκαιρία στη συμμαχία της Αριστεράς να σχηματίσει κυβέρνηση. Ακόμη και δίχως να προσμετρώνται οι ψήφοι των μεταναστών, που αντιστοιχούν σε τέσσερις έδρες στο Κοινοβούλιο, το Σοσιαλιστικό κόμμα (PS)κέρδισε τις εκλογές του 2019 με 36,65%, λαμβάνοντας 124.000 περισσότερες ψήφους από το 2015, περίπου 4 επιπλέον ποσοστιαίες μονάδες και περισσότερους από 21 βουλευτές. Έλαβε πλειοψηφία σε 15 από τις 20 εκλογικές περιφέρειες. Μάλιστα στο Καστέιου Μπράνκου, το Πορταλέγκρε, τη Μπέζα και τις Αζόρες ξεπέρασαν το 40%. Το PS τώρα έχει περισσότερους βουλευτές απ’ όσους η δεξιά κι η αριστερά μαζί και βρέθηκε κοντά στην απόλυτη πλειοψηφία», τόνισε ο Κουλάσου, κάνοντας αυτό που ο ίδιος χαρακτήρισε «απαραίτητο απολογισμό των εκλογών».
Ο Κουλάσου υπενθυμίζει πως μετά τις εκλογές, το σημαντικό αυτό αποτέλεσμα «έκανε τον γενικό γραμματέα του PS Αντόνιου Κόστα να θριαμβολογήσει: «Στους Πορτογάλους άρεσε το σκεπτικό της συμβίωσης (geringonça) και θέλουν τη συνέχιση της τρέχουσας πολιτικής λύσης, όμως τώρα με ισχυρότερο το PS». «Έπειτα από την συνάντησή του με την Ένωση Εργοδοτικών οργανώσεων (CIP), ο Κόστα μετέβαλε άρδην άποψη κι ανακοίνωσε πως θα κυβερνήσει χωρίς μία κάποια προγραμματική συμφωνία με τα άλλα κόμματα, αλλά θα επιδιώκει κατά περίπτωση κοινοβουλευτικές συμφωνίες, είτε με την Αριστερά, είτε με τη Δεξιά», τονίζει.
«Εάν κάτι χαρακτηρίζει τις φετινές εκλογές είναι, πέρα από το γεγονός ότι το PS κέρδισε τις εκλογές με 36,65%, εκλέγοντας συνολικά 106 βουλευτές-- με το δεξιό PSD να μένει στη δεύτερη θέση και το Μπλοκ της Αριστεράς (Bloco de Esquerda )να παραμένει τρίτη δύναμη— η άνοδος νέων δυνάμεων και η είσοδος στο Κοινοβούλιο τεσσάρων νέων κομμάτων- της Φιλελεύθερης Πρωτοβουλίας, του "Ελεύθεροι", του "Αρκετά!" και των ακροδεξιών, ενώ οι οικολόγοι του PAN αύξησαν τη δύναμή τους από έναν σε τέσσερις βουλευτές», υπογραμμίζει ο ίδιος αναλυτής.
Ο ίδιος προσθέτει πως «η εκλογική απόδοση των άλλων κομμάτων τον διευκολύνει τον Κόστα» στο να αποτολμήσει τη διακυβέρνηση χωρίς σαφή στήριξη και «τούτο γιατί τα δεξιά κόμματα, PSD και CDS, που το 2015 είχαν κατέλθει με κοινό ψηφοδέλτιο, απώλεσαν σχεδόν το 5% του ποσοστού τους και 22 βουλευτές. Εξόν από την ήττα τους—που στην περίπτωση του PSD δεν ήταν τόση, όση προέβλεπαν οι σφυγμομετρήσεις—η υποχώρησή τους ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την μεταπήδηση ψηφοφόρων προς τους Σοσιαλιστές. Το γεγονός της διάσπασης της εκλογικής τους δεξαμενής σε δύο διαφορετικά κόμματα, στοίχισε στα κόμματα της δεξιάς, που είχαν το χειρότερο αποτέλεσμα στην Ιστορία και μάλιστα έμειναν και χωρίς εκπροσώπηση σε τρεις περιφέρειες στο παραδοσιακό προπύργιό τους, το Αλεντέζου».
Συνεχίζοντας τον απολογισμό του, ο Κολάσου τονίζει στο ΑΠΕ πως «το ίδιο πληγωμένο βγαίνει και το Μπλοκ της Αριστεράς, το οποίο παρότι διατήρησε τον ίδιο αριθμό βουλευτών(19),έχασε 57.000 ψήφους και μισή ποσοστιαία μονάδα από τις προηγούμενες εκλογές. Για κάθε 100 ψηφοφόρους του 2015, το Μπλοκ έχασε τους 10,4 το 2019. Έμεινε χωρίς εκπροσώπηση σε σημαντικές περιοχές (Φουνσάλ, Πόρτο), με τις μεγαλύτερες απώλειές του να συγκεντρώνονται στις αστικές περιοχές. Το Μπλοκ ναι μεν διατήρησε αλώβητη την κοινοβουλευτική δύναμή του, όμως η βαρύτητά ως προς τη συνεργασία με το PS ελαττώθηκε. Μεγαλύτερες ήταν οι απώλειες για το Κομμουνιστικό Κόμμα(PCP), του οποίου η κοινοβουλευτική ομάδα αριθμεί 10 βουλευτές (το συνεργαζόμενο PEV έχει 2), περνά όμως από Πέμπτη σε τέταρτη κοινοβουλευτική δύναμη, μπροστά από το CDS. Πλέον η Αριστερά στα αριστερά των Σοσιαλιστών έχει συγκεντρώσει λιγότερες ψήφους από κοινού και τώρα έχει, συμπεριλαμβανομένων και των απωλειών του κεντροαριστερού CDU, λιγότερους βουλευτές».
«Η πλειοψηφία που απορρέει για το PS από τις βουλευτικές εκλογές του 2019 δεν είναι μεν απόλυτη, αλλά αποτελεί ένα σημαντικό κοινοβουλευτικό πλαίσιο, που του παρέχει μια άνετη αυτονομία. Αυτή η αυτοτέλεια εκφράζεται στην απόφαση του Κόστα να μη συνάψει δεσμευτικές προγραμματικές συμφωνίες με άλλα κόμματα. Για να περάσει τα νομοθετικά του μέτρα, αλλά και τον κρατικό προϋπολογισμό, το PS διαθέτει πλέον ένα ευρύ φάσμα επιλογών—προς όλες τις κατευθύνσεις— στις διαπραγματεύσεις του με τις άλλες κοινοβουλευτικές ομάδες. Πλέον για να περάσει η συνταγματική αναθεώρηση και η τροποποίηση του εκλογικού νόμου αρκούν οι ψήφοι από τους βουλευτές του PS και του PSD. Τα αποτελέσματα των εκλογών καταδεικνύουν σαφώς ότι το PS ήταν η μόνη παράταξη που κεφαλαιοποίησε το αφήγημα για τη σταθερότητα, την υπευθυνότητα, τους "σωστούς λογαριασμούς", την άμβλυνση των συγκρούσεων για τα εργασιακά, την ανάκτηση των εισοδημάτων, την "έξυπνη ανάγνωση" των συνθηκών της ΕΕ. Εν ολίγοις εκμεταλλεύθηκε στο έπακρο τον θρύλο της επιτυχίας "geringoncista" των τελευταίων ετών και την διαφήμισή του», προσθέτει ο Κουλάσου.
Για τον ίδιον, «ο συσχετισμός δυνάμεων στο Κοινοβούλιο μετατοπίστηκε προς όφελος του PS και του αποκαλούμενου "κεντρώου μπλοκ". Το Μπλοκ της Αριστεράς δεν κατόρθωσε να επιτύχει τον στόχο που έθεσε στο XI Εθνικό Συνέδριο "να γίνει μια κυβερνητική δύναμη, σε μια νέα σχέση δυνάμεων". Η ικανότητά του να επηρεάζει τις πολιτικές εξελίξεις έχει μειωθεί και η ισορροπία δυνάμεων είναι πλέον δυσμενής για την αριστερά».
«Το PS, με την αλαζονεία που ήδη είχε εκφράσει σε όλη τη διάρκεια του δεύτερου μισού της προηγούμενης θητείας του, αισθανόμενο ότι είχε επιτευχθεί ένας νέος, άνετος συσχετισμός δυνάμεων, απέρριψε τις προτάσεις του Μπλοκ για μία προγραμματική συμφωνία, δεν διακινδύνευσε να αφήσει εκτός το PCP και την επιρροή του στην κοινωνία και στους χώρους εργασίας, ενώ άνοιξε την πόρτα για συμφωνίες με τη δεξιά. Το αποτέλεσμα δεν είναι ευνοϊκό για να επιτευχθεί "πρόοδος σε ακόμη μεγαλύτερη κλίμακα στα κοινωνικά δικαιώματα", με βάση τη θεσμική οδό», όπως απαιτούσε κι απαιτεί η αριστερή πτέρυγα, εκτιμά ο ίδιος.
Για τον Κουλάσου, η νέα πολιτική πραγματικότητα που διαμορφώνεται μετά τις εκλογές, απομένει να κριθεί στο πεδίο των κυβερνητικών επιλογών. Ήδη πριν τις εκλογές, οι μεγάλες απεργίες στον τομέα των μεταφορών κι οι κινητοποιήσεις στον τομέα της εκπαίδευσης και της υγείας, δείχνουν πως η κοινωνία δεν αρκείται μόνον στα ευνοϊκά στοιχεία για την πορεία της οικονομίας. Και όπως προσθέτει, «εκείνο που θα αποδειχθεί ιδιαίτερα αποφασιστικό για το μέλλον είναι το κατά πόσον θα υπάρξουν κινητοποιήσεις και κοινωνικοί αγώνες» για να διεκδικηθούν περισσότερες επενδύσεις στον κοινωνικό τομέα.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
