Είναι τραγικό πώς η Ευρώπη εμφανίζεται τόσο αδύναμη και ανήμπορη να επέμβει παίρνοντας πρωτοβουλίες για μια κατάσταση που την επηρεάζει άμεσα. Το ίδιο ισχύει και για τις ελληνικές κυβερνήσεις, οι οποίες επίμονα ζητούν τη διεξαγωγή συνόδων κορυφής για το μεταναστευτικό αλλά όχι σύνοδο για την κατάσταση στη Συρία
Στη συνέντευξή του στην «ΑΥΓΗ», ο κ. Ρούσσος επισήμανε ότι αν οι Τούρκοι καταφέρουν μια γρήγορη και συντριπτική νίκη επί των Κούρδων, θα έχουν δημιουργήσει τετελεσμένα, καθιστώντας την εμπλοκή των περιφερειακών δυνάμεων δύσκολη και τη δυνατότητά τους να επέμβουν αποφασιστικά ακόμα δυσκολότερη.
Διαβάστε ολόκληρη της συνέντευξη στον Κυριάκο Δημάγγελο:
Ο Σύνιαμ Μοχάμεντ, το 2017, είχε γράψει στους "New York Times" ένα άρθρο με τίτλο «Όταν νικήσουμε τον ISIS, μη μας εγκαταλείψετε στον Ερντογάν". Τι θεωρείτε ότι μεσολάβησε και έκανε τον Αμερικανό Πρόεδρο να εγκαταλείψει τους Κούρδους για χάρη του Ερντογάν, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο που ο Τούρκος Πρόεδρος είναι πιο κοντά από ποτέ στη Ρωσία;
Για τις ΗΠΑ, η Τουρκία είναι ένας ιστορικός, σημαντικός και πάνω από όλα αναντικατάστατος σύμμαχος στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ακόμα και σήμερα, που η οικονομική κρίση έχει αποδυναμώσει την Άγκυρα, η Τουρκία παραμένει ένας ισχυρός περιφερειακός παίκτης, με δυνατή οικονομία, ισχυρό στρατό, μεγάλο πληθυσμό -που ξεπερνάει τα ενενήντα εκατομμύρια- και φυσικά με σημαντική γεωγραφική θέση. Όλα τα παραπάνω λοιπόν καθιστούν την Τουρκία απαραίτητο παίκτη στους αμερικανικούς γεωπολιτικούς σχεδιασμούς και υπολογισμούς.
Υπό αυτό το πρίσμα, θα ήταν πολύ δύσκολο για τον Ντόναλντ Τράμπ αλλά και τον οποιονδήποτε Αμερικανό ηγέτη να εγκαταλείψει την Τουρκία, στέλνοντας τον Ερντογάν ακόμα πιο κοντά στη Μόσχα, ιδιαίτερα όταν το αντιστάθμισμα για μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν η συμμαχία με τους Κούρδους. Οι Κούρδοι μπορεί να είναι ένας γενναίος λαός που πολέμησε κατά του Ισλαμικού Κράτους, αλλά για τις ΗΠΑ παραμένουν ένας πληθυσμός διασπασμένος και απομονωμένος σε περίκλειστες περιοχές της Τουρκίας, του Ιράκ, του Ιράν και της Συρίας.
Συνοψίζοντας λοιπόν, αυτό που έκανε τον Αμερικανό Πρόεδρο να “εγκαταλείψει” τους Κούρδους ήταν ένας ξεκάθαρος υπολογισμός κόστους-οφέλους, με γνώμονα το εθνικό συμφέρον των ΗΠΑ, που προτάσσει τη διατήρηση της Τουρκίας στους ΝΑΤΟϊκούς σχεδιασμούς και την αποφυγή της επανάληψης των γεγονότων του 1979, όταν και οι ΗΠΑ έχασαν το Ιράν από τη σφαίρα επιρροής τους.
Ανά διαστήματα ο Ερντογάν έχει δηλώσει προθυμία και ετοιμότητα να επέμβει στη βόρεια Συρία με στόχο την εκδίωξη των Κούρδων από τη εκεί. Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο βασικός του στόχος και κυρίως πόσο μακριά μπορεί να πάει ώστε να πετύχει τους στόχους του;
Βασικός στόχος της τουρκικής επιχείρησης “Πηγή ειρήνης” είναι ο εκμηδενισμός της στρατιωτικής παρουσίας των Κούρδων του PYD και του YPG από τη βόρεια Συρία και η δημιουργία μιας ουδέτερης ζώνης (buffer zone) που θα εκτείνεται σε βάθος τριάντα ως σαράντα χιλιομέτρων στο συριακό έδαφος. Με αυτό τον τρόπο ο Τούρκος Πρόεδρος θεωρεί πως θα μπορέσει να διαταράξει τις σχέσεις των “αδερφών” οργανώσεων των Κούρδων της Συρίας (YPG) και της Τουρκίας (PKK) και να εμποδίσει την όποια προσπάθεια των τελευταίων να χρησιμοποιούν τη βόρεια Συρία ως βάση για επιχειρήσεις αποσταθεροποίησης εντός της τουρκικής επικράτειας.
Σε αυτό το σημείο, έχει ιδιαίτερη σημασία να τονίσουμε πως η τουρκική εμπλοκή με τους Κούρδους της βόρειας Συρίας δεν είναι προσωπική επιλογή του Τούρκου Προέδρου, αλλά, αντίθετα, κομμάτι μιας πάγιας τουρκικής στρατηγικής απέναντι στο κουρδικό ζήτημα. Θυμίζω ότι και η σύλληψη του Κούρδου ηγέτη του PKK Αμπντουλάχ Οτσαλάν είχε προέλθει μετά τις απειλές της Τουρκίας για εισβολή στη Συρία, αναγκάζοντας τότε τον Χαφέζ Αλ Άσαντ να οδηγήσει τον Οτσαλάν στην έξοδο από τη Δαμασκό και μετέπειτα στη σύλληψή του στο Ναϊρόμπι. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, θεωρώ πως η επιχείρηση αυτή είναι τόσο σημαντική για την Τουρκία και γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο από την πρώτη στιγμή περιλαμβάνει αεροπορικές επιθέσεις, χερσαίες δυνάμεις και βαρύ πυροβολικό, ώστε να πετύχει μια γρήγορη και συντριπτική ήττα των Κούρδων και την κατάληψη των εδαφών της βόρειας Συρίας για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Σε δήλωσή του στην "Αυγή", ο εκπρόσωπος του PYD στην Ελλάδα ανέφερε πως οι Κούρδοι και οι Άραβες σύμμαχοί τους είναι έτοιμοι να πολεμήσουν κατά της Τουρκίας μέχρι τέλους. Σε μια τέτοια περίπτωση, ποια θεωρείτε ότι θα είναι η στάση των περιφερειακών δυνάμεων που εμπλέκονται στο πόλεμο της Συρίας άμεσα ή έμμεσα (Ιράν, Ρωσία, Ισραήλ, Άσαντ);
Η δυνατότητα των περιφερειακών δυνάμεων να επέμβουν στο πόλεμο αυτό θα εξαρτηθεί από την ικανότητα των Κούρδων να αντέξουν στην τουρκική επίθεση. Αν οι Τούρκοι καταφέρουν μια γρήγορη και συντριπτική ήττα κατά των Κούρδων, θα έχουν δημιουργήσει τετελεσμένα, καθιστώντας την εμπλοκή των περιφερειακών δυνάμεων δύσκολη και τη δυνατότητά τους να επέμβουν αποφασιστικά ακόμα δυσκολότερη.
* Ιράν: Η Τεχεράνη δεν έχει κανένα ουσιαστικό ενδιαφέρον υπέρ των Κούρδων της Συρίας και είναι κατά της διαμόρφωσης αυτόνομων ζωνών, καθώς μια τέτοια εξέλιξη θα είχε αντίκτυπο και στους Κούρδους του Ιράν. Παρ' όλα αυτά, αν η Τουρκία υπερβεί τα “όρια” και επιχειρήσει να εισχωρήσει στο συριακό έδαφος βαθύτερα από όσο προβλέπεται, απειλώντας με αυτό τον τρόπο την ισορροπία ισχύος και τα συμφέροντα του Άσαντ, τότε είναι πολύ πιθανό η στάση των Ιρανών να αλλάξει.
* Ρωσία: Για τη Μόσχα, τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα. Αδιαφορία για το μέλλον του κουρδικού, αλλά ανησυχία και ενδιαφέρον για το τι μέλλει γενέσθαι με τους Ισλαμιστές που βρίσκονται στη Συρία και το Ιράκ. Για τη Ρωσία, βασικό ζήτημα ασφαλείας είναι η αποτροπή της διάχυσης των τζιχαντιστών στην Κεντρική Ασία και τον Καύκασο και η προστασία του Άσαντ.
* Συρία: Για τον Άσαντ, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Η μόνιμη παρουσία των Τούρκων στη βόρεια Συρία θα είναι ένα αγκάθι στο σχέδιο της κυριαρχίας του σε όλη τη Συρία. Ιδανική περίπτωση για τη Δαμασκό θα ήταν οι Κούρδοι να ζητήσουν τη βοήθεια της Δαμασκού με αντάλλαγμα να εγκαταλείψουν κάθε ιδέα αυτονομίας στη βόρεια Συρία. Αυτό το σενάριο δεν συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες, παρά το γεγονός πως οι Κούρδοι έχουν ήδη έρθει σε επικοινωνία με τον Άσαντ ζητώντας από τη Ρωσία να διαδραματίσει ρόλο «εγγυητή» σε μια διαδικασία «διαλόγου» με το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ
* Ισραήλ: Οι Κούρδοι θεωρούνταν ανέκαθεν από τις Ισραηλινές πολιτικο-στρατιωτικές ελίτ φυσικός σύμμαχος του Ισραήλ. Παρ' όλα αυτά, το Ισραήλ είναι αδύνατον να εμπλακεί άμεσα στη σύγκρουση. Η μοναδική εμπλοκή του μπορεί να προέλθει μέσα από πιέσεις του πανίσχυρου ισραηλινού λόμπι στην κυβέρνηση των ΗΠΑ.
Το ξέσπασμα ενός νέου πολέμου στη βόρεια Συρία τι επιπτώσεις μπορεί να έχει στην ευρύτερη περιοχή; Θεωρείτε πιθανό το ενδεχόμενο της εκ νέου αύξησης των προσφυγικών / μεταναστευτικών ροών;
Ένας πόλεμος στη βόρεια Συρία είναι δεδομένο πως θα δημιουργήσει νέο κύμα εκτοπισμένων. Αν οι πολεμικές επιχειρήσεις αυτές συνοδευτούν από σφαγές αμάχων και εκτεταμένες εχθροπραξίες, τότε είναι σίγουρο πως οι άνθρωποι αυτοί θα αποζητήσουν τη σωτηρία τους στην προσφυγιά. Σε αυτήν τη περίπτωση, η χώρα μας και συνολικά η Ευρώπη θα γίνει αποδέκτης νέων προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών.
Υπό αυτό το πρίσμα, είναι τραγικό και άξιο απορίας πώς η Ευρώπη εμφανίζεται τόσο αδύναμη και ανήμπορη να επέμβει παίρνοντας τις στοιχειώδεις πρωτοβουλίες για μια κατάσταση που, αν μη τι άλλο, την επηρεάζει άμεσα. Φυσικά, το ίδιο ισχύει και για τις ελληνικές κυβερνήσεις, οι οποίες επίμονα ζητούν τη διεξαγωγή συνόδων κορυφής για το μεταναστευτικό αλλά όχι σύνοδο κορυφής για την κατάσταση στη Συρία.
Αυτή τη στιγμή υπολογίζεται ότι χιλιάδες μαχητές του ISIS βρίσκονται σε κουρδικές φυλακές, ενώ άλλοι έχουν ενσωματωθεί στις τουρκικές πολιτοφυλακές. Πόσο πιθανή θεωρείτε μια επανεμφάνιση των τζιχαντιστών, ακόμα και αν αυτή δεν γίνει με την ταμπέλα του Ισλαμικού Κράτους;
Η εκ νέου αποσταθεροποίηση της Συρίας και η ήττα των κουρδικών δυνάμεων που κυριαρχούν στη βόρεια Συρία είναι πράγματι πολύ πιθανό να δημιουργήσει αναταραχή στην περιοχή και εντέλει να ευνοήσει την επανεμφάνιση τζιχαντιστικών στοιχείων σε Συρία και Ιράκ. Δυστυχώς, καμία από τις προϋποθέσεις (πολιτικές και κοινωνικές) από αυτές που δημιούργησαν και γιγάντωσαν το Ισλαμικό Κράτος και τις λοιπές οργανώσεις δεν έχει εκλείψει και η σύγχρονη Ιστορία μάς υπενθυμίζει πως η στρατιωτική ήττα δεν είναι αρκετή ώστε να βάλει τέλος σε ένα σύνθετο κοινωνικο-πολιτικό φαινόμενο όπως ο τζιχαντισμός.
Το γεγονός πως οι τζιχαντιστές και οι σουνιτικοί πληθυσμοί ενισχύθηκαν από την Τουρκία και αξιοποιήθηκαν στη μάχη κατά των Κούρδων δεν σημαίνει πως η Τουρκία επιθυμεί την κυριαρχία των Ισλαμιστών στη βόρεια Συρία. Για τον Ερντογάν, οι ισλαμιστές είναι ένας χρήσιμος - και - προσωρινός σύμμαχος στη μάχη κατά των Κούρδων αλλά όταν αυτός ο πόλεμος τελειώσει, θα είναι ένας πλήρως αναξιόπιστος εταίρος. Και αυτό διότι, σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, οι τζιχαντιστές μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στο εσωτερικό της Τουρκίας, λειτουργώντας αποσταθεροποιητικά απέναντι στον ίδιο τον Ερντογάν. Από την άλλη πλευρά, είναι πιθανό η παρουσία ισλαμιστικών δυνάμεων στο πλευρό του τουρκικού στρατού να οδηγήσει, παρά τις περί του αντιθέτου τουρκικές διαβεβαιώσεις, στην απελευθέρωση εκατοντάδων μαχητών του Ισλαμικού Κράτους και την αναζωπύρωση του φαινομένου στις σουνιτικές αραβικές περιοχές της βορειοανατολικής Συρίας.
Πώς αλλάζει τον χάρτη της Μέσης Ανατολής η τουρκική εισβολή και κατοχή της βόρειας Συρίας; Πώς θεωρείτε ότι αντιλαμβάνονται οι σύμμαχοι των ΗΠΑ τη συγκεκριμένη απόφαση και τι συμπεράσματα βγάζουν;
Η τουρκική εισβολή στη βόρεια Συρία και η κατάληψη εδάφους μιας τρίτης χώρας είναι ένα ιδιαίτερα σπάνιο φαινόμενο για τη Μέση Ανατολή και έχει να συμβεί από τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, όταν το Ισραήλ κατέλαβε και προχώρησε σε μια de facto προσάρτηση των Υψιπέδων του Γκολάν με καταστροφικές συνέπειες για την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα. Συνεπώς, μια αντίστοιχη κίνηση στη βόρεια Συρία θα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, καθώς θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για έναν συνολικότερο επανακαθορισμό συνόρων μέσω νέων συμφωνιών και συνθηκών.
Την ίδια στιγμή, αν η τουρκική εισβολή ολοκληρωθεί με την επιτυχή κατοχή εδαφών στη βόρεια Συρία, θα ενισχύσει περαιτέρω τον Τούρκο Πρόεδρο καθώς θα έχει λύσει ένα πάγιο και σημαντικό ζήτημα ασφαλείας για την Άγκυρα και θα έχει βελτιώσει σημαντικά τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ, από τη στιγμή που το “κουρδικό αγκάθι” θα έχει εκλείψει. Τέλος, αν ο Ερντογάν επιλύσει το κουρδικό ζήτημα με τις ευλογίες των ΗΠΑ, είναι πολύ πιθανό να στραφεί προς τη Μεσόγειο εφαρμόζοντας μια πολύ πιο προκλητική πολιτική.
Όσον αφορά το δεύτερο ερώτημα, νομίζω ότι, στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο, όλες οι χώρες συνάπτουν συμφωνίες και διαμορφώνουν συμμαχίες βασιζόμενες σε ρεαλιστικούς υπολογισμούς κόστους και οφέλους. Υπό αυτό το πρίσμα, δεν νομίζω πως η εγκατάλειψη των Κούρδων “εντυπωσίασε” κάποιους από τους συμμάχους των ΗΠΑ ή αποδυνάμωσε τις συμμαχίες των ΗΠΑ σε διεθνές επίπεδο.
* Ο Σωτήρης Ρούσσος είναι αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και υπεύθυνος του ΚΕΜΙΣ
