Μπροστά μας έχουμε την πολιτική της ανάπτυξης χωρίς έλεγχο, με μόνο ορίζοντα τα κέρδη (κυβέρνηση Ν.Δ.) και μια πολιτική που δεν έχει αναδειχθεί, αλλά που πρέπει επειγόντως να προταχθεί και η οποία να προστατεύσει τους ανθρώπους και τη φύση, σε βάρος του μεγάλου πλούτου και της ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσης της φύσης. Δεν υπάρχει πολιτική και για το 99% των κοινών ανθρώπων και για το 1% των πλουτοκρατών, επί ίσοις όροις. Δεν υπάρχει πολιτική προστασίας των βιοχώρων χωρίς γεωγραφικούς φραγμούς για το κεφάλαιο
Οι οικονομικές ανισότητες και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος θεωρούνται πλέον ως οι κύριες απειλές για τον πλανήτη και τους κατοίκους του. Η ευτυχέστερη περίοδος στον δυτικό κόσμο θεωρείται η περίοδος μέχρι τη δεκαετία του ’80 όταν ο μεταπολεμικός κόσμος απολάμβανε αγαθά που είχε στερηθεί, όπως τα βασικά αγαθά διατροφής, υγεία και ασφάλιση εγγυημένη από το κράτος και μπροστά είχε το όραμα μιας δικαιότερης κοινωνίας και μιας μεγαλύτερης ανάπτυξης χωρίς να έχουν αναδυθεί ακόμη οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι.
Ηταν η εποχή που οι οικολογικές αναζητήσεις και τα κινήματα θεωρούνταν μονοθεματικοί για να μην πούμε εμμονικοί προβληματισμοί, που στόχευαν στην απόκρυψη των ταξικών διαφορών και της ουσίας των προβλημάτων. Εξαιρετικά σπάνια υπήρχε αφύπνιση της συνείδησης των κατοίκων του δυτικού κόσμου όταν συνέβαιναν ατυχήματα τύπου Σεβέζο στην Ιταλία (1976), Μποπάλ στην Ινδία (1984), Τσερνομπίλ στη Σοβιετική Ενωση (σημερινή Ουκρανία, 1986), αλλά κι αυτά ξεχνιούνταν γρήγορα και θεωρούνταν περιστασιακό τίμημα στον βωμό της ανάπτυξης.
Μιας ανάπτυξης που ακόμη άφηνε περιθώρια με καθαρό νερό στη θάλασσα για να κολυμπάμε, καθαρό νερό να πίνουμε, καθαρό αέρα να αναπνέουμε και αγροτικά προϊόντα που παρά τα λιπάσματα δεν έβγαιναν ακόμη από μια ολοκληρωτικά μολυσμένη γη. Τι έγινε όμως και άλλαξαν τα πράγματα;
Ας θυμηθούμε την εποχή Ρέιγκαν, Θάτσερ, την αρχή της παγκοσμιοποίησης, την εποχή που βγήκε το τζίνι του νεοφιλελευθερισμού, που θα έβαζε τέλος στην Ιστορία, θα δημιουργούσε ατέλειωτα περιθώρια κέρδους για τις δυτικές χώρες και τα πλουσιότερα στρώματα, σε βάρος βέβαια του Τρίτου Κόσμου αλλά και των εργαζόμενων των αναπτυγμένων χωρών, οι οποίοι μπορούσαν να εφησυχάζουν παίρνοντας μέρος στην εικονική πραγματικότητα των πιστωτικών καρτών και της απόκτησης ενός σπιτιού και πολλών καταναλωτικών αγαθών, φυσικά με υποθήκη του εργατικού τους μέλλοντος, ίσως και των παιδιών τους.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, εκτάσεις γης αποψιλώνονται, πόλεις κτίζονται για να κατοικηθούν από φτηνό εργατικό δυναμικό (πρωταρχική συσσώρευση), η ύπαιθρος εγκαταλείπεται από τον μικρό κλήρο, ρέματα μέσα σε πόλεις φράζονται, παραλίες τσιμεντώνονται, λύματα εκρέουν σε θάλασσες και ποτάμια.
Η «δημιουργική καταστροφή» της γης άφησε σημάδια ανεξίτηλα και ορισμένες συνέπειες είναι ήδη μη αναστρέψιμες. Η αύξηση της θερμοκρασίας, το λιώσιμο των πάγων στην Ανταρκτική και στον Βόρειο Πόλο, οι ακραίες φυσικές καταστροφές (πυρκαγιές, πλημμύρες), τα έντονα καιρικά φαινόμενα σε τοπικό επίπεδο αποτελούν ενδείξεις αλλοίωσης του φυσικού περιβάλλοντος σε σημείο μη ελεγχόμενο κι ας προσπαθούν ηγέτες όπως ο Τραμπ να επιμένουν ότι με ορισμένα χρήματα θα διορθωθεί η κατάσταση ή ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι απάτη των επιστημόνων.
Κι αυτά, όταν δίνονται, όπως στην τελευταία σύσκεψη των G7, είναι ελάχιστα. Χαρακτηριστικά, δόθηκαν 22 εκατ. δολάρια για τις πυρκαγιές στον Αμαζόνιο – λιγότερα από όσα δίνουν καθημερινά οι Αμερικανοί για ποπ κορν. Φυσικά, μένει στο περιθώριο ο αυταρχικός Μπολσονάρο, ο οποίος ευνοεί την αποψίλωση του Αμαζονίου για να καλλιεργηθεί σόγια. Μια προσπάθεια που τα τεχνικά μέσα δυστυχώς επιτρέπουν, σε αντίθεση με εκείνη του Χένρι Φορντ τη δεκαετία του ’20, όταν θέλησε να ελέγξει την ίδια περιοχή για παραγωγή καουτσούκ για τα ελαστικά των αυτοκινήτων του και απέτυχε. Το κεφάλαιο συναντά, όπως το έθετε ο Μαρξ, φραγμούς που ενυπάρχουν στην ίδια τη φύση του, ίσως όμως μπορεί να φτάσει μέχρι την καταστροφή των ανθρώπων.
Το ζητούμενο είναι αν το περιβάλλον μας και οι πόλεις μας είναι φτιαγμένα για ανθρώπους ή για κέρδη. Μπορούμε να αδιαφορούμε για το περιβάλλον στο όνομα προστασίας της «ιερής αγελάδας» της ιδιοκτησίας, της συχνά καταπατημένης γης ή αυθαιρέτων, και να μην υπάρχει χώρος για προσβάσεις ή ζώνες πυροπροστασίας; Αντέχουμε τόσες εξατμίσεις και για πόσο; Μήπως πρέπει να μειώσουμε τις ανέσεις μας χάριν του κοινωνικού καλού;
Μπροστά μας έχουμε την πολιτική της ανάπτυξης χωρίς έλεγχο, με μόνο ορίζοντα τα κέρδη (κυβέρνηση Ν.Δ.) και μια πολιτική που δεν έχει αναδειχθεί αλλά που πρέπει επειγόντως να προταχθεί και η οποία να προστατεύσει τους ανθρώπους και τη φύση, σε βάρος του μεγάλου πλούτου και της ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσης της φύσης. Δεν υπάρχει πολιτική και για το 99% των κοινών ανθρώπων και για το 1% των πλουτοκρατών, επί ίσοις όροις. Δεν υπάρχει πολιτική προστασίας των βιοχώρων χωρίς γεωγραφικούς φραγμούς για το κεφάλαιο. Οι ισχυρές αντιφάσεις οδηγούν σε σύντομο χρόνο σε σύγκρουση ή καταστροφή.
Η νέα Αριστερά οφείλει να είναι ώριμο τέκνο των αναγκών της εποχής, για μείωση των ανισοτήτων και προστασία του περιβάλλοντος, κατά προτεραιότητα.
* Υποστράτηγος ε.α., πρώην υπουργός
