Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα Δρόσου

Η νέα κυβέρνηση που προέκυψε από τις εκλογές προχώρησε άμεσα σε μια σειρά από αλλαγές στον τομέα της δημόσιας Τάξης. Έχοντας δώσει πια κάποια δείγματα του πώς οραματίζεται την αστυνομία, ποιο θεωρείς ότι είναι το κύριο χαρακτηριστικό των μέχρι τώρα αλλαγών;
Φαίνεται ότι οι αλλαγές αυτές είναι μόνο η αρχή. Έχω την εκτίμηση ότι ξετυλίγεται μία στρατηγική που θα έχει συνέχεια στον τομέα Δικαιοσύνης και Προστασίας του Πολίτη, αλλά προς το παρόν δεν ξέρουμε τι σχεδιάζεται. Η κυβέρνηση κινείται στη λογική του λεγόμενου στην Εγκληματολογία «δεξιού ρεαλισμού», που έχει ως πρόταγμα την εμφανή και θεαματική -θεατρική θα έλεγα- αστυνόμευση στο δρόμο, την καταστολή ακόμα και των πλέον χαμηλής απαξίας συμπεριφορών με έμφαση στην εγκληματικότητα του δρόμου, την επιχειρησιακή εξειδίκευση σε πολύ συγκεκριμένες δράσεις και άρα, τη δημιουργία όλο και πιο εξειδικευμένων μονάδων και ομάδων με στόχο την εμπέδωση του αισθήματος ασφάλειας και όχι τη μείωση της εγκληματικότητας και αυτό είναι πολύ σοβαρό. Υπάρχει, λοιπόν, ένας σαφής προσανατολισμός καταστολής, ενώ απουσιάζουν από την ατζέντα αυτή πολιτικές ήπιας αστυνόμευσης και εξω-ποινικής πρόληψης. Θα πρέπει, βέβαια, να πούμε ότι αυτές οι πολιτικές, όπου έχουν εφαρμοστεί, έχουν αποτύχει ιδίως σε τρία σημεία:

Πρώτον, δεν μείωσαν αλλά μετέθεσαν αλλού την εγκληματικότητα. Δεύτερον μεγάλωσαν τη ρήξη που υπήρχε ανάμεσα στην αστυνομία, τις κοινωνικά περιθωριοποιημένες ομάδες και τους ανθρώπους του δρόμου (εξαρτημένους, άστεγους, ζητιάνους κλπ). Τρίτον, δημιούργησαν μια καχυποψία απέναντι στην αστυνομία, από ανθρώπους που δεν είχαν εμπλοκή, αλλά έβλεπαν τι συνέβαινε. Επομένως, η αντίληψη «κατεβάζω την αστυνομία στο δρόμο», χωρίς κανένα άλλο κοινωνικό αντιμέτρο, τελικά δεν είναι η συνταγή για την μείωση της εγκληματικότητας και είναι κοινωνικά επικίνδυνη συνταγή.

Τι συμβαίνει στα Εξάρχεια;

Εφαρμόζεται εδώ και εβδομάδες ένα «σχέδιο εκκένωσης των Εξαρχείων», με επιχειρήσεις σε καταλήψεις προσφύγων, με επιθέσεις σε συναυλίες, αλλά και σε στέκια.
Δεν μπορώ να δω τον πραγματικό λόγο για τον οποίο τα Εξάρχεια έχουν στοχοποιηθεί περισσότερο από μια διπλανή γειτονιά με ανάλογα χαρακτηριστικά εγκληματικότητας. Τα ζητήματα αυτά δεν νομιμοποιούν ούτε και αντιμετωπίζονται ουσιαστικά με τη βίαιη καταστολή και τα ΜΑΤ. Άλλοι λένε ότι στην περιοχή γίνεται μια προσπάθεια αλλαγής στις χρήσεις γης και τις σχέσεις ιδιοκτησίας, άλλοι λένε ότι είναι αποθήκη ναρκωτικών, άλλοι λένε ότι εκεί μέσα κρύβεται η τρομοκρατία και ο ακραίος ριζοσπαστισμός… Αυτά όλα είναι ανάμεσα στο μύθο και την πραγματικότητα. Βέβαιο είναι ότι ανοικτή πιάτσα ναρκωτικών και λαθραίων τσιγάρων δεν είναι μόνο στα Εξάρχεια. Έτσι, θα περίμενα να μας δώσει η αστυνομία μία επίσημη εξήγηση. Τι συμβαίνει στα Εξάρχεια; Δεν θεωρώ σοβαρό να λέμε – κλείνοντας κάθε κουβέντα- ότι εκεί είναι οι μπαχαλάκηδες ή ότι πουλάνε προστασία. Ούτε είναι σοβαρό να γίνονται εκκενώσεις κτιρίων λες και πρόκειται να αντιμετωπιστεί ένας στρατός κακούργων ή να γυριστεί ταινία χολιγουντιανού τύπου. Το κύριο είναι ότι με διάφορους τρόπους και αφορμές αυτή η περιοχή χρησιμοποιείται επικοινωνιακά ως «παράδειγμα» και ως δοκιμασία για την ισχύ της αστυνομίας. Όμως, αν όλα γίνονται για το θεαθήναι δημιουργούνται κοινωνικά ρήγματα, των οποίων η εξέλιξη είναι απρόβλεπτη και θα πρέπει κάποιος να είναι προσεκτικός με τέτοιες επιχειρήσεις.

Υπάρχει η πεποίθηση, ωστόσο, ότι τέτοιου είδους κινήσεις αυξάνουν τη δημοτικότητα μιας κυβέρνησης, διότι πολύς κόσμος μπορεί να τις δει ως λύση στην ανασφάλεια, που νιώθει.
Πράγματι πολύς κόσμος στηρίζει τέτοιες κινήσεις. Δεν λέω ότι στα Εξάρχεια δεν υπάρχει πρόβλημα εγκληματικότητας. Δεν έχω πειστεί όμως, ότι τα Εξάρχεια έχουν παραπάνω πρόβλημα εγκληματικότητας από ότι διπλανές γειτονιές, ούτε ότι υπάρχει μόνο εκεί η εγκληματικότητα του δρόμου, ούτε ότι η εγκληματικότητα του δρόμου είναι το κυρίως πρόβλημα εγκληματικότητας. Επίσης αποτελεσματική αστυνομία δεν είναι τα ΜΑΤ, αλλά αυτή που προσεγγίζει τους πολίτες, τους ενημερώνει, αναπτύσσει σχέσεις εμπιστοσύνης, επεξεργάζεται και αναλύει πληροφορίες για τα πραγματικά προβλήματα της περιοχής, δεν ενοχλεί αυτούς που δεν παραβιάζουν το νόμο και αυτοπεριορίζεται στο πλαίσιο του νόμου για όσους τον έχουν παραβιάσει. Αυτό δεν συμβαίνει.

Από όσα έχουν ανακοινωθεί μέχρι στιγμής –ή και υλοποιηθεί- το αρμόδιο υπουργείο εστιάζει στην ενίσχυση των ΜΑΤ, την επανίδρυση των ΔΕΛΤΑ, τη δημιουργία των «Μαύρων Πάνθηρων» και γενικότερα την ενίσχυση των δυνάμεων καταστολής. Πώς θεωρείς ότι το αντιλαμβάνεται ο κόσμος;
Η ενίσχυση τέτοιων μονάδων και η συστηματική δημόσια προβολή της δημιουργεί την εικόνα μιας πόλης σε κατάσταση πολιορκίας. Αυτό όμως έρχεται ως συνέχεια στο επικοινωνιακά κατασκευασμένο αφήγημα της ανομίας, που δημιουργήθηκε τον προηγούμενο καιρό. Έτσι κάποιος κόσμος νιώθει πιο ασφαλής με τα νέα μέτρα. Αυτό, όμως, είναι η πρώτη φάση. Θα περιμένω τη δεύτερη. Διότι δεν πρωτοτυπούμε, αυτά έχουν ήδη γίνει στο Παρίσι ή το Λονδίνο και το αποτέλεσμα ήταν εξεγέρσεις, αύξηση των επεισοδίων της κατάχρησης εξουσίας από την αστυνομία και, τονίζω, δεν μειώθηκε η εγκληματικότητα. Είναι αναπόφευκτο. Όταν φτιάχνεις κάποιο ένοπλο σώμα ή μονάδα, κάποια στιγμή, υπό την πίεση της δουλειάς ή εσκεμμένα, θα γίνει το μοιραίο και εκεί κάποιος θα πρέπει να έχει το κουράγιο να το ξαναδεί.

Επικοινωνιακή προβολή μιας υποτιθέμενης δραστηριοποίησης

Η αστυνομία, ως σώμα με εξειδικευμένη επαγγελματική εκπαίδευση, έχει εξελιχθεί πολύ. Η πρόσληψη 1.500 ειδικών φρουρών, που δεν έχουν σπουδάσει το αντικείμενο, χωρίς να περάσουν από ΑΣΕΠ ή από πανελλήνιες, τι θα επιφέρει;
Στη δεκαετία του ’60, υπήρχε το καθεστώς των άνευ θητείας χωροφυλάκων. Καταργήθηκαν αργότερα και λίγο πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες «εφευρέθηκαν» οι ειδικοί φρουροί και οι συνοριοφύλακες, που δεν είχαν την εκπαίδευση των αστυνομικών. Αυτό, κατά κανόνα, είναι καταστροφικό για τη διαμόρφωση μιας επαγγελματικής συνείδησης και επαγγελματικής κουλτούρας αστυνόμευσης, αλλά και για τον τρόπο αστυνόμευσης. Η ένταξη στο σώμα εκτός πανελλαδικών και η διαφορετική, μειωμένη εκπαίδευση είναι μια λανθασμένη επιλογή, που έχει δημιουργήσει προβλήματα. Αστυνομία πολλών ταχυτήτων και εσωτερικούς ανταγωνισμούς στο σώμα. Δεν άκουσα όμως κάποιον να εξηγεί ουσιαστικά γιατί γίνεται αυτό.

Από τη μια παρουσιάζεται ως τεράστια ανάγκη η πρόσληψη των ειδικών φρουρών, για να καλύψουν τις ελλείψεις του σώματος, και από την άλλη ανακοινώνεται, για παράδειγμα, ότι αστυνομικοί θα ελέγχουν τα εισιτήρια στα μετρό και τα λεωφορεία…
Γι’ αυτό λέω, ότι αυτές οι κινήσεις αποτελούν επικοινωνιακή προβολή μιας υποτιθέμενης δραστηριοποίησης, η οποία εκτιμώ ότι θα γυρίσει μπούμεραγκ στην κυβέρνηση, αλλά και στην κοινωνία. Γιατί κατά τη γνώμη μου γελοιοποιείται ο αστυνομικός κάνοντας έλεγχο στα εισιτήρια και δημιουργούνται διάφορα ζητήματα για το ρόλο της αστυνομίας και εν πάσει περιπτώσει, δεν μπορεί να είναι δουλειά της αστυνομίας να ελέγχει την πληρωμή του εισιτηρίου. Δεν μπορεί οποιαδήποτε λειτουργία συμβαίνει στο δημόσιο χώρο, να ελέγχεται μέσω της αστυνομίας.

Τεράστια οπισθοδρόμηση

Από την άλλη, ανακοινώθηκε η πρόθεση επέκτασης της εθνοφυλακής, όπου μάλιστα θα μπορούν να μετέχουν και γυναίκες, δημιουργώντας ακόμα περισσότερους ένοπλους. Ποια η γνώμη σου;
Δεν θα πω αν χρειάζεται εθνοφυλακή ή όχι, αλλά η σύσταση και λειτουργία αυτών των σωμάτων δεν μπορεί να γίνεται εν κρυπτώ ή κατά βούληση. Αλλαγές οι οποίες είναι μείζονες και αλλάζουν την τάξη των πραγμάτων που είχε διαμορφωθεί στη μεταπολίτευση, δεν πρέπει να γίνονται με υπουργικές αποφάσεις και προεδρικά διατάγματα, αλλά με νόμους και να περνάνε από το Κοινοβούλιο.

Ένα ακόμα παράδειγμα στη λογική που περιγράφεις είναι η υπαγωγή του σωφρονιστικού συστήματος στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη…
Στο ζήτημα αυτό επιστρέφουμε στην εποχή λίγο πριν τη γαλλική επανάσταση. Το θεωρώ τεράστια οπισθοδρόμηση. Εκτιμώ ότι θα επιφέρει προβλήματα, χωρίς μάλιστα να ξέρουμε γιατί έγινε. Δεν είναι μια απλή διοικητική μεταρρύθμιση, όπως παρουσιάστηκε. Αυτό δείχνει άγνοια, ασέβεια στα κοινωνικά προβλήματα και στη δικαιοπολιτική λειτουργία των θεσμών (π.χ. κάνει το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη κοινωνική επανένταξη;) και κυρίως, είναι σε λάθος δρόμο: διαμορφώνει μια σύγχυση σε επίπεδο βασικών αρχών π.χ. ένας τομέας ποινικής μεταχείρισης των κρατουμένων υπάγεται στην αρμοδιότητα ενός και μόνον προσώπου, του υπουργού, που ταυτόχρονα διευθύνει και είναι αρμόδιος για έναν τομέα δίωξης και καταστολής του εγκλήματος! Επιπλέον, ο εισαγγελέας επόπτης των φυλακών θα δέχεται παραγγελίες από τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη για συγκεκριμένες πράξεις; Η αστυνομία θα κάνει και τη δουλειά του φυλακτικού προσωπικού; Όλη αυτή η ιστορία στερείται σοβαρότητας με δικαιοκρατικούς όρους, αλλά θα έχει πολύ σημαντικές αρνητικές συνέπειες.

Μετά από τεσσεράμισι χρόνια κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ-Οικολόγων Πράσινων θεωρείς ότι υπήρξαν κάποιες αλλαγές στον τομέα της Δικαιοσύνης και της Προστασίας του Πολίτη, που θα πρέπει να διαφυλαχθούν;
Το προηγούμενο διάστημα υπήρξε μια μεγάλη μέριμνα στη διασφάλιση δικαιωμάτων ανθρώπων που εμπλέκονται με το ποινικοκατασταλτικό σύστημα και των λειτουργών του. Και αυτό δεν είναι λίγο. Από εκεί και πέρα, μεγάλες τομές δεν έγιναν. Όμως πλέον χρειάζεται ένα πολιτικό πρόγραμμα για το ποινικοκατασταλτικό σύστημα που να αλλάξει την ατζέντα και να απαντά σοβαρά στην παρούσα αντεγκληματική πολιτική.