to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Οι Εβραίοι στην αγκαλιά της Θεσσαλονίκης

Ο Βουλευτής Α΄ Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ και Ομ. Καθηγητής του ΑΠΘ, αρθρογραφεί στον «Τύπο Θεσσαλονίκης»


Ο Έλληνας και ο Εβραίος  έχουν αρκετή περιέργεια ο ένας για τον άλλον.  Η Ιστορία τους γνωρίζει σχεδόν από ανέκαθεν, έστω με διάφορα ονόματα. Διασταυρώνονται και συνυπάρχουν σε διάφορες περιοχές, ιδίως στην Ανατολική Μεσόγειο. Άλλοτε νομίζουν ότι τους ξεχωρίζει το «αίμα», η καταγωγή, άλλοτε αποβλέπουν στο διαφορετικό θρήσκευμα και στον πολιτισμό. Ετυμολογούνται άραγε ελληνικά ή εβραϊκά τα ονόματα Ιωάννης, Αντώνης ή Λήδα;  Κάποτε αλληλοϋποβλέπονται, παρεμβάλλονται κάποιες μελανές σελίδες στην Ιστορία τους, αλλά συνήθως συνυπάρχουν ειρηνικά. Ευτυχώς.

Η παρουσία του Εβραϊκού στοιχείου στη Θεσσαλονίκη  ξεκινά από τα βάθη της ιστορίας και χρονολογείται ήδη από την αναφερόμενη ίδρυση της πόλης κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. Έκτοτε η παρουσία τους παραμένει αδιάλειπτη στην περιοχή.     

Ιστορικές μαρτυρίες επιβεβαιώνουν και μεταγενέστερα την ύπαρξή της Εβραϊκής κοινότητας κατά τη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο (η φημισμένη κοινότητα με τους «Ρωμανιώτες»).

Η Θεσσαλονίκη, σταδιακά έγινε η πρωτεύουσα των Σεφαραδιτών Εβραίων. Εκεί  συνέρρευσαν καταδιωκόμενοι Εβραίοι μετά την εκτόπισή τους από την Ισπανία το 1492 καθώς και άλλοι από την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία, τη Σικελία, τη Γαλλία, την Αραγονία, την Καστίλλη, την Απουλία, το Μαγκρέμπ, την Προβηγκία και πρόσφυγες από τη Βόρεια Αφρική.

 

Κατά τους επόμενους αιώνες  σημειώθηκαν πληθυσμιακές διακυμάνσεις, καθώς και έντονες κοινωνικές  και εθνοτικές ανακατατάξεις και διακυμάνσεις της οικονομικής τους ισχύος. Ο 20ος αιώνας σημαδεύτηκε από την μεγάλη καταστροφική πυρκαγιά (1917), το πογκρόμ στον συνοικισμό Κάμπελ (1931), τους διωγμούς από τα ναζιστικά στρατεύματα, την «επιστράτευση» για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης).  Η θηριωδία είχε ήδη ξεκινήσει. Η πιο σκοτεινή πτυχή της ιστορίας οδήγησε στον αφανισμό μεγάλου μέρους του Εβραϊκού πληθυσμού, στη λεηλασία των περιουσιών τους,  στην ολοσχερή καταστροφή σπιτιών, επιχειρήσεων, βιοτεχνιών, σχολείων, συναγωγών,  νοσοκομείων ακόμη και στο ρήμαγμα των νεκροταφείων.

Σήμερα πια τα ιστορικά τοπόσημα που μαρτυρούν την παρουσία των Εβραίων  στην πόλη είναι πια λιγοστά. Το Μνημείο του Ολοκαυτώματος στην Πλατεία Ελευθερίας, οι Συναγωγές των Μοναστηριωτών, η Στοά  Μοδιάνο,  η Στοά Μαλακοπή (στον «Φραγκομαχαλά»), το Εβραϊκό νεκροταφείο, η βίλα Καζα Μπιάνκα που σήμερα στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη, η βίλα Μορντώχ, ο οικισμός Ουζιέλ στην ξακουστή συνοικία των Εξοχών, οι μπρούτζινες «Πέτρες της αλήθειας» στη μνήμη των μαθητών που εξοντώθηκαν και φυσικά το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, είναι μερικές μόνο ψηφίδες μνήμης, που διασώθηκαν μέχρι σήμερα και διατηρούν ζωντανή την «Θεσσαλονίκη των Εβραίων».

Όμως και όσα χάθηκαν ή καταστράφηκαν, όπως: το οικοδομικό συγκρότημα με τα σχολεία και τις συναγωγές, τα μεγάλα εργοστάσια,  οι θρυλικές «Μαγεμένες» κάπου ανάμεσα στη Παναγία Χαλκέων και στο Μπέη χαμάμ στη συνοικία του Ρόγος, ανασυνθέτουν την πλούσια – έστω μη ορατή σήμερα- πολιτιστική μνήμη των Εβραίων.

Στο πέρασμα των χρόνων η ιστορική μνήμη, η παράδοση και ο πολιτισμός κατάφεραν και «διέσωσαν» το πιο ζωντανό κομμάτι μιας  δύσκολης διαδρομής σε ταραγμένες περιόδους. Κατέγραψαν τις «μαύρες σελίδες» ενός φρικτού πολέμου και τα δεινά των Εβραίων. Φώτισαν τις ιστορίες των πιο αφανών ηρώων και στάθηκαν απέναντι στα εγκλήματα μίσους  των ναζί κατά της ανθρωπότητας.

Σήμερα, δεν επικρατεί πια η ένοχη σιωπή των περασμένων δεκαετιών. Παρόλα αυτά, οι πρόσφατες βεβηλώσεις μνημείων του Ολοκαυτώματος δεν αντιμετωπίζονται πάντοτε με την ηχηρή απέχθεια που τους ταιριάζει. Λησμονείται ότι η απάντηση στον εκβαρβαρισμό και εκφασισμό της κοινωνίας είναι ο εκδημοκρατισμός και  η κοινωνική ειρήνη.

Η 27η Ιανουαρίου, Διεθνής Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος, αποκτά ξεχωριστή, όχι μόνο συμβολική, σημασία για τη «μαρτυρική Θεσσαλονίκη», τη μικρή Ιερουσαλήμ (ή «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων» ή «Μητέρα του Ισραήλ») την πιο ζωντανή μητρόπολη των Εβραϊκών Κοινοτήτων.  Αποτελεί μέρα αναστοχασμού, περισυλλογής, ανανοηματοδότησης των αξιών της δημοκρατίας, αποκατάστασης των αδικιών και τιμής στη μνήμη των αθώων θυμάτων, ώστε να μην ξαναζήσει κανείς τη φρίκη μιας ανείπωτης θηριωδίας.

*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος, είναι Βουλευτής Α΄ Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ – Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ Θεσσαλονίκης (Γεωργία Βασσάλου, Επιστημονική Συνεργάτης).

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ «ΤΥΠΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ»

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)