Τη συνέντευξη πήρε ο Δημήτρης Γκιβίσης
Ποια είναι η σημερινή κατάσταση στη Χιλή;
Η πολιτική κατάσταση είναι αυτό που χαρακτηρίζουμε ως «πολιτικό κενό», που σημαίνει ότι δεν υπάρχει καμία κοινωνική και πολιτική ομάδα ικανή να κυριαρχήσει/ηγεμονεύσει στη χιλιανή κοινωνία. Η παρακμή της συμμαχίας «Concertación», στην οποία συμμετείχαν το Σοσιαλιστικό Κόμμα και οι Χριστιανοδημοκράτες, που οδήγησε τη μετάβαση στη δημοκρατία και χαρακτηρίστηκε από το είδος του «προοδευτικού νεοφιλελευθερισμού», ο οποίος ξεκίνησε από τον Τόνι Μπλερ και τον Μπιλ Κλίντον, δεν έχει παράγει, ή δεν επέτρεψε να παραχθούν, νέες πολιτικές επιλογές ικανές να συγκεντρώσουν αποτελεσματικές πλειοψηφίες. Αντίθετα, η εκλογική συμμετοχή έχει μειωθεί από το 1990 και σήμερα συμμετέχει λιγότερο από το 50% των πολιτών. Από την άλλη πλευρά, μετά από το 2000 έχουμε δει μια αυξανόμενη κοινωνική αναταραχή, ειδικά στις μεσαίες εισοδηματικές ομάδες. Τους τελευταίους μήνες η κοινωνική δυσφορία έχει εκφραστεί με τις διαμαρτυρίες που έγιναν ενάντια στο εκπαιδευτικό σύστημα, τις κινητοποιήσεις για το συνταξιοδοτικό, και, πιο πρόσφατα, τις διαδηλώσεις ενάντια στη βία κατά των γυναικών. Μία από τις συνέπειες των κινημάτων που αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια είναι η δημιουργία του Frente Amplio (σημ: τον Ιανουάριο του 2017), ενός συνασπισμού διαφόρων κομμάτων και οργανώσεων του οποίου είμαι μέρος, που έχει 20 έδρες στο κοινοβούλιο, σπάζοντας την παράδοση της κατανομής μεταξύ της δικομματικής συμμαχίας που υπήρχε μετά την επιστροφή στη δημοκρατία.
Αύριο συμπληρώνεται ένας χρόνος από τη δεύτερη εκλογική νίκη του Σεμπαστιάν Πινιέρα. Ποιες είναι από εδώ και μετά οι προοπτικές για τους αγώνες των κοινωνικών κινημάτων και των εργαζομένων ενάντια στη νεοφιλελεύθερη πολιτική του;
Η χιλιανή κοινωνία έχει βιώσει περισσότερα από 40 χρόνια συνεχιζόμενου νεοφιλελευθερισμού. Αυτό σημαίνει ότι είναι ίσως η πιο νεοφιλελεύθερη κοινωνία στον κόσμο ή, τουλάχιστον, αυτή στην οποία ο νεοφιλελευθερισμός έχει τις βαθύτερες ρίζες. Από αυτή την άποψη, η δεύτερη κυβέρνηση του Πινιέρα είναι περισσότερο μια συνέχεια παρά μια αλλαγή. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχουμε δει πολλά κοινωνικά κινήματα που διαμαρτύρονταν για διάφορες πτυχές του οικονομικού και του πολιτικού μοντέλου. Παρόλο που κάποια από αυτά είχαν μεγάλη επίδραση στην ημερήσια διάταξη, δεν κατάφεραν να μετατρέψουν τη δύναμή τους στο δρόμο σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η επιστροφή του Πινιέρα σημαίνει μια μεγάλη πρόκληση για τις προσδοκίες που έχουν μεταφέρει στην κοινωνία τα κοινωνικά κινήματα και τα νέα κόμματα. Όμως σήμερα δεν αρκεί μόνο να διαμαρτυρόμαστε και να λέμε ότι επιθυμούμε να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο, γιατί υπάρχει έντονη ανάγκη από την κοινωνία αυτές οι καλές προθέσεις να εκφραστούν σε μια αποτελεσματική πολιτική ατζέντα ικανή να παράγει προοδευτικές αλλαγές.
Η χιλιανή Αριστερά φαίνεται να βρίσκεται σε στασιμότητα. Πώς μπορεί να ανακάμψει;
Σε αυτά τα 40 χρόνια νεοφιλελευθερισμού η χιλιανή κοινωνία έχει μεταμορφωθεί βαθιά. Η κοινωνία που προέκυψε από αυτούς τους μετασχηματισμούς δεν είναι αυτή της δεκαετίας του ΄60 και του ‘70, όσον αφορά την ιδιοσυγκρασία της μεσαίας τάξης και την ισχυρή εργατική τάξη, αλλά κάτι εντελώς διαφορετικό. Οι άνθρωποι σήμερα μπορούν εύκολα να διαδηλώσουν για ζητήματα που τους επηρεάζουν, αλλά διστάζουν να συμμετάσχουν σε κάθε είδους οργάνωση. Και έχουν την επιθυμία και την ανάγκη να θεωρούνται ως άτομα. Αυτό σημαίνει μια μεγάλη πρόκληση για την Αριστερά, η οποία επιμένει στο ιδανικό της ισότητας, αλλά έχει ξεχάσει εκείνο της ελευθερίας, που κάποτε ήταν στο επίκεντρο της κίνησής της. Ωστόσο, πιστεύω ότι αυτό είναι επίσης μια μεγάλη ευκαιρία. Καθώς οι αγορές έχουν φτάσει στον πυρήνα της ανθρώπινης αναπαραγωγής (εμπλέκοντάς την με την εκπαίδευση, την υγεία, τις συντάξεις κλπ), για πρώτη φορά οι άνθρωποι πρέπει να βρουν μια εναλλακτική πολιτική λύση που να ενσωματώνει το σύνολο της ανθρώπινης πολυπλοκότητας και να φροντίζει για αυτό, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το στάδιο στο οποίο βρίσκεται σήμερα ο καπιταλισμός. Πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει μια βάσιμη πιθανότητα για ένα βαθιά ανθρωπιστικό σοσιαλισμό. Η πολιτική Αριστερά στη Χιλή εξακολουθεί να είναι ως επί το πλείστον αποδιοργανωμένη. Πολλοί αριστεροί είναι μέλη του Frente Amplio, ορισμένοι εξακολουθούν να κρέμονται από τα λείψανα του παλιού Concertación και κάποιοι δεν έχουν βρει ακόμη μια θέση στο πολιτικό σύστημα. Πιστεύω ότι οι καιροί αυτοί αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη δυνατότητα για να ενισχύσουμε το συλλογικό όραμα της Αριστεράς και να την επαναπροσδιορίσουμε, έτσι ώστε να μπορέσει να συνδεθεί με τους αγώνες και τις απαιτήσεις της κοινωνικής πλειοψηφίας και ταυτόχρονα να οικοδομήσει ένα νέο και αποτελεσματικό πολιτικό σχέδιο για να ξεπεράσουμε το νεοφιλελευθερισμό.
Πριν λίγες μέρες έγραψες ότι η Αριστερά αν δεν δραστηριοποιηθεί, κινδυνεύει να ανοίξει το δρόμο στην ακροδεξιά. Να πούμε περισσότερα σχετικά με αυτό;
Η ακροδεξιά βρίσκεται σε άνοδο σε όλο το δυτικό κόσμο και η αλήθεια είναι ότι η Αριστερά δεν έχει καμιά πραγματική πολιτική πορεία δράσης για να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση. Κρύβεται πίσω από μια ηθική κριτική, αλλά παραμένει άφωνη όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει την ικανότητα της ακροδεξιάς να κινητοποιεί τις εργατικές τάξεις. Και το χειρότερο, η κριτική μας ενάντια στους ηγέτες της ακροδεξιάς μετατρέπεται συχνά σε κριτική εναντίον εκείνων που τους ψηφίζουν, αποξενώνοντας τους ανθρώπους με τους οποίους πρέπει να μιλάμε. Αυτό αυξάνει το χάσμα ανάμεσα στην πολιτική και την κοινωνία, που είναι το έδαφος όπου αναπτύσσεται η ακροδεξιά. Η Αριστερά χρειάζεται μια πολιτική πρόταση για την αντιμετώπιση αυτού του σεναρίου. Αυτό σημαίνει, πρώτον, ότι πρέπει να κατανοήσουμε το πώς φτάσαμε σε αυτήν την κατάσταση. Τις τελευταίες δεκαετίες πολλά σημαντικά αριστερά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα έχουν διαχειριστεί το νεοφιλελευθερισμό και αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι εργατικές τάξεις σήμερα να στερούνται μιας πραγματικής πολιτικής εκπροσώπησης των συμφερόντων τους. Η αναγνώριση αυτού του γεγονότος είναι απαραίτητη, προκειμένου να επανεξετάσουμε την πορεία δράσης μας. Δεύτερον, η προτεραιότητά μας πρέπει να είναι η αποκατάσταση του δεσμού μεταξύ της πολιτικής και της κοινωνίας. Η παρακμή της πολιτικής και της δημοκρατίας συνεπάγεται πάντα τη βία κατά των φτωχών και των εργατικών τάξεων. Πρέπει να επαναφέρουμε τους ανθρώπους στην πολιτική και να δώσουμε ώθηση στη δημοκρατία για να γίνει ένα αποτελεσματικό μέσο για την επίτευξη μετασχηματισμών.
Τελειώνοντας, να μιλήσουμε και για τις εξελίξεις στη Λατινική Αμερική;
Πιστεύω ότι βρισκόμαστε μάρτυρες της πτώσης του αποκαλούμενου «προοδευτισμού της Λατινικής Αμερικής»: αριστερών, ή σε κάποιες περιπτώσεις και εθνικιστικών, κομμάτων και κινημάτων, που προσπάθησαν ανεπιτυχώς να αντιμετωπίσουν τις σκληρές νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις της δεκαετίας του ‘90. Αυτές οι δυνάμεις ήρθαν στην εξουσία μετά την κρίση που προκάλεσαν αυτές οι μεταρρυθμίσεις και τις μεγάλες κοινωνικές διαμαρτυρίες που προκλήθηκαν. Ορισμένες από τις προοδευτικές κυβερνήσεις είχαν πολύ σημαντικά επιτεύγματα, όπως, για παράδειγμα, ότι αγωνίστηκαν με επιτυχία ενάντια στην ακραία φτώχεια, η οποία εξακολουθεί να είναι ένα μεγάλο ζήτημα στην περιοχή μας, αλλά ως επί το πλείστον δεν κατάφεραν να ξεπεράσουν τους μετασχηματισμούς του κράτους που παρήγαγαν οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις. Ήταν κυβερνήσεις που προωθούσαν τον κοινωνικό εκδημοκρατισμό, αλλά όχι τον πολιτικό εκδημοκρατισμό. Το αποτέλεσμα ήταν ότι όταν η τιμή των βασικών προϊόντων υποχώρησε, μετά την κρίση του 2008, οι κοινωνικές αναταραχές εξερράγησαν. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει ακόμη ένα πραγματικό εναλλακτικό πρόγραμμα απέναντι στη «Συναίνεση της Ουάσιγκτον». Με αυτή την έννοια, η δεξιά δεν μπορεί να προσφέρει ένα νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση των ζητημάτων της περιοχής μας. Υπόσχεται πολλά πράγματα, αλλά τα περισσότερα από αυτά δεν θα μπορέσει να τα εκπληρώσει. Έτσι, θεωρώ ότι πιθανότατα θα αντιμετωπίσουμε μια μακρά περίοδο πολιτικής αστάθειας στη Λατινική Αμερική.
