44 χρόνια συμπληρώνονται από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα μας. Ήταν 24 Ιουλίου του 1974. H ζοφερή επταετία των συνταγματαρχών είχε καταρρεύσει, αφήνοντας «κληρονομιά» την κατοχή της μισής Κύπρου, και τα θεμέλια για τη συγκρότηση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας έμπαιναν στην Ελλάδα. Η ιστορική περίοδος της Μεταπολίτευσης μόλις ξεκινούσε.
Σήμερα, 44 χρόνια μετά, η Ελλάδα κλείνει έναν κύκλο πολιτικής και οικονομικής βαρβαρότητας που άνοιξε το 2010 με την υπαγωγή της χώρας στην περιπέτεια των Μνημονίων. Η άνευ προηγουμένου εσωτερική υποτίμηση, η νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών σχέσεων είχε ως... προαπαιτούμενο την υποχώρηση της δημοκρατίας. Και ως αποτέλεσμα την πλήρη αποσύνθεση του πολιτικού συστήματος το οποίο δομήθηκε και καθιερώθηκε κατά τη μεταπολιτευτική περίοδο.
Το βάθεμα και η ουσιαστική διεύρυνση της δημοκρατίας υπήρξαν όλες αυτές τις δεκαετίες τα επίδικα για την Αριστερά. Άλλωστε, η δημοκρατία δεν πρέπει να θεωρείται κάτι δεδομένο. Αντίθετα, ο αγώνας για την υπεράσπισή της σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής και πολιτικής ζωής πρέπει να είναι συνεχής. Το επίδικο αυτού του, ταυτοτικού για την Αριστερά, αγώνα γίνεται ακόμη πιο επιτακτικό καθώς αυτή η Αριστερά που διαχρονικά έδινε μάχες για τα δικαιώματα και την κοινωνική χειραφέτηση βρίσκεται σήμερα στην κυβέρνηση.
Όταν κατέρρευσαν οι σταθερές της μεταπολεμικής Ευρώπης
Σε μια συγκυρία όπου διεθνώς όλες οι σταθερές πάνω στις οποίες βασίστηκε ο λεγόμενος δυτικός κόσμος αμφισβητούνται ή καταρρέουν, η δημοκρατία τίθεται σε ευθεία αμφισβήτηση. Η Ευρώπη βαδίζει με βήμα ταχύ σε μια ραγδαία συντηρητικοποίηση, με τις ακροδεξιές δυνάμεις αλλού να διεκδικούν την εξουσία, όπως στη Γερμανία, και αλλού να βρίσκονται ήδη σε κυβερνητικές θέσεις όπως στην Αυστρία, την Ουγγαρία, την Ιταλία. Τα δικαιώματα των αδυνάμων, των μεταναστών, το οκτάωρο, η αμειβόμενη εργασία, η ελευθερία των ανθρώπων να ταξιδεύουν ελεύθερα και με ασφάλεια, οι κανόνες στο διεθνές εμπόριο, η ίδια η ειρήνη βρίσκονται στο στόχαστρο.
Έτσι, μέσα σε αυτό το δυσμενές πλαίσιο, η κυβέρνηση της Αριστεράς οδηγεί την Ελλάδα έξω από τον μνημονιακό εφιάλτη. Ένα έργο που έμοιαζε από το ξεκίνημα τιτάνιο, ένας αγώνας δυσανάλογος ως προς τον συσχετισμό δυνάμεων αλλά και σχεδόν «στημένος». Κι όμως. 44 χρόνια από την αποκατάσταση της δημοκρατίας ο κύκλος των Μνημονίων κλείνει και η χώρα μπαίνει σε μια νέα εποχή, χωρίς τίποτα να είναι δεδομένο. Ακόμη όμως και μέσα στις ασφυκτικές συνθήκες της επιτροπείας, την καμμένη γη που κληροδότησαν οι κυβερνήσεις Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ επεδίωξε από την πρώτη στιγμή, μαζί με τη μάχη για την έξοδο από τα προγράμματα να στηρίξει την κοινωνική πλειοψηφία με την αποκατάσταση των πληγών που άφησε η κρίση τόσο στην κοινωνία όσο και στην ίδια τη δημοκρατία. Αλλού το πέτυχε, αλλού όχι.
Δεν υπάρχει κυβέρνηση της Αριστεράς χωρίς δημοκρατία
Ήδη από τον Ιανουάριο του 2015 η εικόνα της αστυνομοκρατούμενης Αθήνας άλλαξε. Οι κλούβες των ΜΑΤ σε κάθε γωνία, οι φράχτες στο κοινοβούλιο, οι καταδρομικές ομάδες ΔΕΛΤΑ, η άγρια καταστολή κάθε διαμαρτυρίας πέρασαν στο παρελθόν. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες δεν πέφτουν πια θύματα του «Ξένιου Δία» και της αστυνομικής βίας. Παρ' όλ' αυτά, ο εκδημοκρατισμός της αστυνομίας έχει ακόμη πολύ δρόμο και το ξήλωμα των ακροδεξιών σταγονιδίων παραμένει ζητούμενο. Και κλούβες υπάρχουν μπροστά στο Μαξίμου.
Παράλληλα, επανήλθε η καθολική και δωρεάν πρόσβαση στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας. Η κατάργηση του εισιτηρίου των 5 ευρώ, η πρόσβαση και για τους ανασφάλιστους και τους μετανάστες, μα κυρίως η μεγάλη τομή στην πρωτοβάθμια με την ίδρυση των Τοπικών Μονάδων Υγείας στις γειτονιές της Ελλάδας έσπασαν τον υγειονομικό αποκλεισμό των προηγούμενων ετών. Όλοι οι πολίτες ισότιμα έχουν ξανά πρόσβαση στην Υγεία. Στην Παιδεία, η επαναφορά του ασύλου και της φοιτητικής εκπροσώπησης αποτιμώνται θετικά. Εντούτοις, απέχουν ακόμη από μια ριζοσπαστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.
Ένας από τους κεντρικούς αγώνες της κυβέρνησης είναι βέβαια η επαναφορά της κανονικότητας στην εργασία εκεί που η δημοκρατία ισοπεδώθηκε ολοκληρωτικά τα προηγούμενα χρόνια. Με κεντρικό εργαλείο το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας για πρώτη φορά διενεργούνται έλεγχοι και επιβάλλονται αυστηρά πρόστιμα ακόμη και σε μεγάλες επιχειρήσεις, τράπεζες και σε κάθε κλάδο, όπου η μαύρη και αδήλωτη εργασία, οι ενοικιαζόμενοι εργαζόμενοι ήταν κανόνας. Αποκρούστηκαν αιτήματα όπως η απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων και το lock out. Παράλληλα, σε λίγους μήνες επανέρχονται οι συλλογικές συμβάσεις, ενώ για πρώτη φορά εδώ και σχεδόν δέκα χρόνια έρχεται αύξηση στον κατώτατο μισθό. Μεγάλο επίδικο παραμένει η ουσιαστική και πραγματική μείωση της ανεργίας με σταθερές και πλήρεις θέσεις εργασίας.
Ενισχύονται ακόμη η λαϊκή συμμετοχή και ο κοινωνικός έλεγχος. Η κατάτμηση της Β' Αθηνών, η καθιέρωση της απλής αναλογικής και τα δημοψηφίσματα ανοίγουν τον δρόμο ώστε ο πολίτης να έρθει ξανά κοντά στα κοινά, να αποκτήσει ουσιαστικό ρόλο όχι απλά ως ψηφοφόρος, αλλά ως υπεύθυνος για τον έλεγχο της εκάστοτε εξουσίας. Η επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση, η αλλαγή του καταστατικού χάρτη της Πολιτείας είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την ουσιαστική ενίσχυση και επανανοηματοδότηση της δημοκρατίας στους θεσμούς και στο κράτος. Ζητήματα βέβαια όπως οι σχέσεις Εκκλησίας - Πολιτείας φαίνεται μέχρι στιγμής να συνεχίζουν να αποτελούν «αγκάθι» και «σπαζοκεφαλιά».
Το τέλος του μεσαίωνα
Στον τομέα των δικαιωμάτων, δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι η Ελλάδα αφήνει πίσω έναν κοινωνικό μεσαίωνα. Το σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια, η αναδοχή, η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, η ιθαγένεια στους μετανάστες δεύτερης γενιάς αποτελούν ουσιαστικές κινήσεις μιας ριζοσπαστικής και προοδευτικής μεταρρύθμισης. Εξίσου σημαντική ωστόσο είναι και η εκ διαμέτρου αντίθετη με τις προηγούμενες κυβερνήσεις διαχείριση του προσφυγικού. Το Λιμενικό διασώζει, δεν βουλιάζει βάρκες, δεν επαναπροωθεί, όπως υπερηφανευόταν ο Α. Σαμαράς. Η Ελλάδα ανταπεξήλθε με αξιοπρέπεια και αλληλεγγύη στη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση στην Ιστορία της Ευρώπης, την ώρα που οι σύμμαχοι του Κ. Μητσοτάκη σήκωναν τείχη, έριχναν δακρυγόνα και χτυπούσαν προσφυγόπουλα.
Η μεταμνημονιακή εποχή θα έχει αριστερή σφραγίδα εάν η κυβέρνηση προχωρήσει σε ριζοσπαστικές τομές για το βάθεμα και τη διεύρυνση της δημοκρατίας. Και σε αυτή την εποχή οι συγκρούσεις θα είναι εσωτερικές και ακόμη σκληρότερες ενδεχομένως απ' ότι εκείνες με τους δανειστές. Είναι στο χέρι της αριστερής κυβέρνησης και της κοινωνικής πλειοψηφίας αυτός ο αγώνας να μη μείνει αδικαίωτος.
