Η πολιτική αναταραχή στην Ιταλία φαίνεται ότι τελείωσε με τον τρόπο στον οποίο ασκούνται οι Ιταλοί εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες. Σχηματίζεται μια κυβέρνηση από δύο απεχθείς πολιτικούς χώρους: τους ακροδεξιούς της Λέγκας και τους —και οι ίδιοι δεν ξέρουν τι—, πάντως εξουσιολάγνους, των 5 αστέρων.
Για την Ελλάδα και την κυβέρνησή της η ιταλική κατάσταση είχε δύο πλευρές: από τη μία η ανησυχία για την περαιτέρω εδραίωση της ακροδεξιάς στην Ευρώπη και από την άλλη η ανησυχία για την επίδραση της ιταλικής πολιτικής κρίσης στο οικονομικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται η Ελλάδα και θα βρεθεί μετά την έξοδο από το καθεστώς των Μνημονίων. Η ιταλική κατάσταση, όμως, προκαλεί και σκέψεις για το πολιτικό σύστημα και τους πολιτικούς θεσμούς, ιδίως επειδή ο προγραμματισμός της κυβερνητικής πλειοψηφίας στην Ελλάδα περιέχει την πρώτη φάση της αναθεώρησης του Συντάγματος.
Στις προτάσεις ή έστω σκέψεις όλων των ελληνικών πολιτικών δυνάμεων που ασχολούνται με την αναθεώρηση του Συντάγματος, σημαντική θέση κατέχουν οι αρμοδιότητες και εξουσίες των θεσμών, με κυριότερη την αλλαγή των διατάξεων για τον πρόεδρο της Δημοκρατίας. Φαίνεται ότι για ανεξήγητους λόγους (κανείς δεν έκανε τον κόπο να τους εκθέσει λεπτομερώς και να επιχειρηματολογήσει λογικά) υπάρχει γενική συναίνεση ότι αυτές οι αρμοδιότητες πρέπει να ενισχυθούν, ώστε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας να αποκτήσει ενισχυμένο ρόλο στην πολιτική ζωή.
Δεν ξέρω, αν ο ιταλός Πρόεδρος Καταρέλα έδρασε στο πλαίσιο των εξουσιών του ή το παραβίασε. Ούτε έχει, για αυτή την επιχειρηματολογία, σημασία αν πολιτικά είχε δίκιο όταν απέρριψε την πρόταση του εντολοδόχου πρωθυπουργού για τον υπουργό Οικονομικών, επειδή αυτός είναι έντονα επικριτικός απέναντι στη νομισματική ενοποίηση της Ευρώπης. Οπωσδήποτε χρειάζεται να συζητηθεί η θέση της Αριστεράς απέναντι στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης και η διαφοροποίηση της δικής της κριτικής από τον ακροδεξιό αντιευρωπαϊσμό ή ευρωσκεπτικισμό, ακόμα και η πολεμική της προς την ευρωπαϊκή πολιτική της ακροδεξιάς. Εδώ όμως πρόκειται για κάτι διαφορετικό: για την επίδραση των προεδρικών προνομίων στις πολιτικές εξελίξεις και στην ποιότητα της δημοκρατίας.
Ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας, λοιπόν, θεώρησε ότι ο υποψήφιος υπουργός Οικονομιών Πάολο Σαβόνα δεν ταίριαζε με τη δική του (ανεξέλεγκτη) παράσταση για τον άνθρωπο που θα καταλάμβανε αυτή την (πράγματι κρίσιμη) θέση και δεν δέχτηκε να τον διορίσει, οδηγώντας τη χώρα του σε πολιτική κρίση. Ανεξάρτητα, τώρα, από τη γνώμη μας για τον ίδιο τον Σαβόνα και για τα κόμματα που τον πρότειναν, γεγονός είναι ότι ένας άνθρωπος που δεν ελέγχεται πολιτικά και δεν λογοδοτεί για τις πράξεις του, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, έχει δικαίωμα να παρέμβει και να εμποδίσει το εκλεγμένο Κοινοβούλιο να ερωτηθεί αυτό για την κυβέρνηση που η πλειοψηφία του επιθυμεί.
Αυτό είναι το πρόβλημα προέδρων της Δημοκρατίας με εξουσίες σε μια κοινοβουλευτική και όχι προεδρική Δημοκρατία. Η δημοκρατία γίνεται πιο έμμεση, οι θεσμοί της απομακρύνονται περισσότερο από τον, υποτίθεται, κυρίαρχο λαό και η σύγκρουση μεταξύ πλειοψηφίας του Κοινοβουλίου και προέδρου της Δημοκρατίας μπορεί να οδηγήσει σε κρίσεις.
Αυτό ακριβώς το πρόβλημα πρέπει να σκεφτούν όσοι με καλή πρόθεση προτείνουν ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Υπάρχουν βέβαια και οι άλλοι: εκείνοι που επιδιώκουν δικλείδες ασφαλείας που θα διορθώνουν μη αρεστά εκλογικά αποτελέσματα, δηλαδή που επιδιώκουν συρρίκνωση της δημοκρατίας με την απονομή δικαιοδοσιών σε ανεξέλεγκτους θεσμούς.
