Και χουντομεζεδακια θα μπορούσα να τα τιτλοφορήσω επειδή σήμερα έχουμε 21 Απριλιου, την 51η επέτειο της δικτατορίας του 1967, τελικά ομως άλλαξα γνωμη και προτίμησα να θυμίσω ένα μικροπεριστατικό της εβδομάδας που πέρασε, που προκάλεσε για μια-δυο μέρες μεγάλη τρικυμία στο ποτηράκι των κοινωνικών μέσων.
Σε μια συνέντευξη σε ένα κανάλι βήτα κατηγορίας, ο Πέτρος Κωστόπουλος δήλωσε ότι με τα περιοδικά του «ξεβλάχεψε» πολλούς Έλληνες που έψαχναν τότε την Ευρώπη -και προκάλεσε κύματα αγανάκτησης, ανάμεσα στ΄ άλλα και απο ανθρώπους που πριν από 10 χρόνια θα σκότωναν για να μπουν στα περιοδικά του. Ωστοσο, από σεμνότητα ο καλός εκδότης δεν είπε ότι με τα περιοδικά του φέσωσε περισσότερους απ’ όσους ξεβλάχεψε.
Εγώ το ΚΛΙΚ το έχω φυλλομετρησει μία φορά σε μια αίθουσα οδοντογιατρού -στη δεκαετία του 80 υπήρχαν περιοδικάρες, από το Τέταρτο, τον Πολίτη και τον Σχολιαστή ίσαμε τη Λέξη και το Αντί, που δεν αισθάνθηκα την ανάγκη να αγοράσω τα καθρεφτάκια του Κωστόπουλου.
Κατά τα άλλα, πρόσεξα ότι στα κοινωνικά μέσα πολλοί έκαναν λόγο για «ξεβλάχωμα» -επιρροή από το ξεβράχωμα προφανώς, αλλά κανονικά είναι ξεβλάχεμα. Για τους βλάχους χρωστάω άρθρο, αλλά το θέμα ειναι δύσκολο. Να σημειώσω πάντως ότι, όπως έχουμε γράψει στο ιστολόγιο, το πρόθημα ξε- δεν σημαίνει μονο την αντίθετη ενέργεια από του αρχικου ρηματος. Μπορεί να λειτουργεί και επιτατικά: για παράδειγμα, όταν ξεγυμνώνω ή όταν ξεκουφαίνω κάποιον τον γυμνώνω ή τον κουφαίνω εντελώς, δεν τον… ντύνω. Οπότε ίσως ο κ. Πέτρος να εννοούσε έτσι το «ξεβλαχεύω».
* Και προχωράμε. Συζητήθηκε αρκετά η συμβολική ενέργεια διαδηλωτών που προσπάθησαν να γκρεμίσουν το άγαλμα του Τρούμαν.
Την ενέργεια τη χαρακτηρισα συμβολική επειδή με αυτο το δέσιμο σκοινιων (εννοώ, σε αυτό το ύψος) και με αυτό το εργαλείο θα ήταν πολύ δύσκολο να γκρεμιστεί όντως το άγαλμα.
Αλλά ποιο εργαλείο χρησιμοποιεί ο διαδηλωτής; Σύμφωνα με την άριστη Καθημερινή, αλυσοπρίονο, βλ. και τον τίτλο της: «Με αλυσοπρίονο κατά αγάλματος Τρούμαν» (χωρίς οριστικό αρθρο, λες και υπάρχουν καμιά πενηνταριά αγάλματα του Τρούμαν στο λεκανοπέδιο να περιφέρονται).
Ωστόσο, το αλυσοπρίονο είναι αυτό, ο γκριζομάλλης φοιτητής κρατάει τροχό. Αλλά όταν υπάρχει αριστεία δεν είναι ανάγκη να ξέρεις γι’ αυτα που γράφεις.
* Ένας γκρινιάρης φίλος, βρίσκει αφορμή να γκρινιάξει ακόμα και σε ειδήσεις ευχάριστες. Μου στέλνει λινκ για ένα άρθρο ιατρικό, όπου αναγγέλλεται ότι «διαγνωστικό εμφύτευμα ανιχνεύει πρόωρα τον καρκίνο».
Ο φίλος μου διαφωνεί με τη χρήση της λέξης «πρόωρα» (που προφανως αποδίδει την αγγλικη early). Λέει: «Δηλαδή, δεν θέλουμε να γίνεται αυτό; Νωρίς, έγκαιρα, σε πρώιμο στάδιο, το καταλαβαίνω. Πρόωρα μόνο οι… φίλοι του καρκίνου θα μπορούσαν να πουν, σωστά;»
Εννοεί ο φίλος πως η λέξη «πρόωρος» χρησιμοποιείται όταν κάτι γίνεται νωρίτερα απ’ ο,τι θα έπρεπε, νωρίτερα από το φυσιολογικό ή το προβλεπόμενο, ειτε πρόκειται για τοκετό είτε για εκλογές. Νομίζω ότι έχει δίκιο, κι ας ειναι γκρινιάρης.
* Άλλος φίλος, άλλη γκρίνια.
Στο μέιλ του, που μάλιστα παρά τρίχα δεν πρόφτασε τα μεζεδάκια του περασμένου Σαββάτου, μου στέλνει ένα λινκ και με ρωτάει: Δεν σας ξενίζει η διατύπωση στον τίτλο;
Με βούλευμα δεν απαγορεύθηκε η έξοδος του Βαγγέλη Μαρινάκη από τη χώρα
Ναι, με ξενίζει. Δεν θα με ξένιζε αν, σε διαφορετική απόφαση βέβαια, η διατύπωση ήταν θετική («με βούλευμα απαγορεύτηκε η έξοδος του Β.Μ. από τη χώρα»). Επίσης δεν θα με ξένιζε αν, για την προκειμένη περίπτωση, υπήρχε ρήμα καταφατικό π.χ. «με βούλευμα απορρίφθηκε η απαγόρευση….» ή αν αναφερόταν το όργανο που εξέδωσε το βούλευμα -που όμως δεν είναι λύση οικονομική για να τη βαλουμε στον τιτλο του άρθρου.
* Σε άρθρο για τις αερομαχίες στο Αιγαίο, γίνεται αναφορά και στην απώλεια του σμηναγού Μπαλταδώρου, αλλά ο συντάκτης καταφέρνει να χωρέσει την κοτσάνα του:
Η απώλεια του Γιώργου Μπαλταδώρου είναι δυσαναπλήρωτη, καθ’ ότι ήταν ένας από τους ικανότερους πιλότους της Πολεμικής Αεροπορίας, πρώτος κάθε φορά στα… Scrabbles για την αναχαίτιση εναέριων εισβολέων.
Όμως η γρήγορη απογείωση αεροσκαφών για αναχαίτιση εχθρικού αεροσκάφους λέγεται scramble (όπως τα αυγά, scrambled eggs) Έτσι που το έγραψε ο συντάκτης μόνο το επιτραπέζιο παιχνίδι (Scrabble) γράφεται.
Λέτε να απέφυγε να το γράψει ελληνικά (πρώτος στα σκραμπλ) για να μην πάει το μυαλό του αναγνώστη στο επιτραπέζιο παιχνίδι;
* Μεταφραστικό μαργαριτάρι μεγάλων διαστάσεων, και μάλιστα σε ιστότοπο που θα περίμενε κανείς να έχει καλύτερη σχέση με την… αμερικανική.
Το ρεπορτάζ αναφέρεται στην ενίσχυση των Κούρδων από το Πεντάγωνο:
Μεταξύ των όπλων που σχεδιάζονται για αποστολή περιλαμβάνονται 25.000 αυτόματα όπλα AK-47, 1.500 ελαφριά πολυβόλα, 500 βαριά πολυβόλα, 400 πύραυλοι RPG-7, 95 τυφέκια ελεύθερου σκοπευτικού, 20 κονιάματα 60 χιλ. Και 60 κονιάματα 120 χιλ.
Καλά τα πολυβόλα και τα αυτοματα όπλα, τα… κονιάματα τι δουλειά έχουν σε κατάλογο όπλων; Kαι από πότε μετριούνται τα κονιάματα σε… χιλιοστά;
Όπως καταλάβατε, δεν πρόκειται για κονιάματα, αλλά για όλμους. Πάλι καλά που ο συντάκτης δεν μας είπε πως οι Αμερικανοί θα στείλουν στους Κούρδους και 60 γουδιά των 120 χιλιοστών, αφού η λέξη mortar σημαίνει και τον όλμο, και το γουδί και το κονίαμα! (Τι τα θέλετε, πτωχή η αγγλική γλώσσα, μία λέξη για τρία διαφορετικά πράγματα!)
Να σημειώσω οτι και αυτά τα «95 τυφέκια ελεύθερου σκοπευτικού» υποψιάζομαι πως κάτι άλλο μπορεί να είναι.
* Και μια περίεργη φωτογραφία, που συζητιέται τις τελευταίες μέρες στη μπλογκόσφαιρα, κάποτε με ειρωνικά σχόλια ότι μόνο στην Ελλάδα μπορείς να βρεις ανδριάντα με την επιγραφή γραμμένη στα… γκρίκλις.
Πρόκειται για προτομή του Μιγκέλ ντε Θερβαντες, του αθάνατου συγγραφέα του Δον Κιχώτη, που βρίσκεται στο λιμάνι της Πάτρας και που φαίνεται πως ανεγέρθηκε εδώ και κάμποσα χρόνια, τον Οκτώβριο του 2005.
Οπως βλέπετε, η επιγραφή είναι γραμμένη σε δυο γλώσσες, ισπανικά και ελληνικά, αλλά περιεργως το ελληνικό κείμενο είναι γραμμένο σε γκρίκλις -όπως η Ερωφίλη του Χορτάτζη:
STON MIGKEL NTE QERBANTES KAI SE OSOUS POLEMHESAN ME TIMH KAI PISTH UPERASPIZONTAS TA IDANIK;A TOUS
PANEPISTHEMIO KAMILO COSE QELA
ME THE SUNERGASIA TOU DHEMOU PATREWN
Ο Θερβάντες, θα το ξέρετε, πολεμησε στη ναυμαχία της Ναυπάκτου (του Λέπαντο που λένε οι Δυτικοί) και μάλιστα τραυματίστηκε σοβαρά στο αριστερό χέρι. Άλλωστε η ημερομηνία 7.X.1571 στη ναυμαχία αυτή παραπέμπει.
Ωστόσο, πώς εξηγούνται τα γκρίκλις; Όπως το συζητήσαμε στα Υπογλώσσια, η πιθανότερη εξήγηση είναι πως την επιγραφή την έφτιαξε Ισπανός, που είχε στα χέρια του το ελληνικό κείμενο αλλά δεν είχε ελληνικη γραμματοσειρά. Έτσι, διάλεξε ό,τι πιο κοντινό ειχε, π.χ. Q για το Θ. Παραμένει όμως περίεργο ότι το Η στην αρχή το αποδίδει Η αλλά μετά το αλλάζει σε ΗΕ. Πάντως, χωρίς διάθεση να υπερασπιστώ τους δικούς μας, το λάθος μου φαίνεται να έγινε απο αλλοδαπό.
Το άλλο περίεργο είναι ότι το άγαλμα παραμένει έτσι 13 χρονια και δεν βρέθηκε ένας χριστιανός στον Δήμο να το διορθώσει.
Άγαλμα του Θερβάντες υπάρχει και στο λιμάνι της Ναυπάκτου, αλλά εκεί η επιγραφή είναι σωστή.
* Κι ένα ακόμα μεταφραστικό, τούτη τη φορά από την Καθημερινή. Σε άρθρο για ένα πλούσιο κοίτασμα με σπάνιες γαίες που εντοπίστηκε στον βυθό του ωκεανού κοντά στην Ιαπωνία διαβάζουμε:
Οι σπάνιες γαίες είναι ομάδα 17 μετάλλων με εξωτικά ονόματα όπως γιούτριουμ (yttrium), γιουρόπιουμ (europium) και τέρμπιουμ (terbium), τα οποία είναι αναγκαία για την παρασκευή ηλεκτρονικών ειδών και ειδών υψηλής τεχνολογίας, όπως οι οθόνες των κινητών και των τηλεοράσεων, οι ηλεκτρικές συσκευές και οι μπαταρίες.
Όταν είσαι άσχετος, ακόμα και το ευρώπιο εξωτικό όνομα το βρίσκεις. Αλλά βέβαια όλα αυτά τα χημικά στοιχεία έχουν αποδοθεί εδώ και πολλές δεκαετίες στα ελληνικά και τα μαθαίναμε στο γυμνάσιο: Ύττριο, ευρώπιο, τέρβιο (υπάρχει και υττέρβιο και ευτυχώς που έχουμε περάσει στο μονοτονικό διότι θα μπορούσε να γίνει ένας ωραιότατος καβγάς, σαν κι εκείνον όπου συμμετείχε ο Καβάφης το 1925, για το αν πρεπει το ύττριο και το υττέρβιο να πάρουν ή όχι δασεία).
Ιδιαίτερα αστείο είναι ότι ο ανόητος συντάκτης αποδίδει γιούτριουμ το ύτριο, ίσως επειδή είδε ότι στη λέξη yellow το y προφέρεται γι!
Συνολικά τέσσερα στοιχεία έχουν συγγενικά ονόματα: ύττριο, τέρβιο, έρβιο και υττέρβιο και αυτό οφείλεται στο χωριουδάκι Ytterby της Σουηδίας -το πώς και το γιατί αφήνω να μας το εξηγήσει ο φίλος μας ο Δρ. Ζίμπενμαλ που έκανε σχετική ανάρτηση στο Φέισμπουκ και αναδημοσιεύτηκε στη Λεξιλογία:
Ο Καρλ Άξελ Αρένιους (απλή συνωνυμία με τον μεγάλο Σβάντε Αρένιους που έζησε σχεδόν έναν αιώνα αργότερα) ήταν ένας Σουηδός χημικός που ανακάλυψε γύρω στα 1820 στο χωριουδάκι Ytterby ένα σκούρο πέτρωμα, που το ονόμασε υττερβίτη. Από το πέτρωμα αυτό, διάφοροι χημικοί απομόνωσαν τις επόμενες δεκαετίες πολλά μέταλλα που ανήκουν στην ομάδα του Περιοδικού Συστήματος που σήμερα ονομάζουμε σπάνιες γαίες (αν και δεν είναι πια και τόσο σπάνιες). Τέσσερα από αυτά τα μέταλλα ονομάστηκαν υττέρβιο, τέρβιο, έρβιο και ύττριο, και όταν τελείωσαν οι παραλλαγές του ονόματος του χωριού εμφανίστηκαν και άλλα ονόματα για τα επόμενα μέταλλα που αποσπάστηκαν από το πέτρωμα όπως σκάνδιο και θούλιο (να θυμίζουν πάντα Σκανδιναβία), γαδολίνιο (προς τιμή του επιστήμονα που διαχώρισε το ύττριο) κ.ά.
Οι σπάνιες γαίες είναι πολύτιμες σε μια σειρά από εφαρμογές της σύγχρονης τεχνολογίας και θεωρούνται στρατηγικό ορυκτό εν ανεπαρκεία, καθώς η Κϊνα ελέγχει το 75% των ως τώρα γνωστών λιγοστών αποθεμάτων τους.
* Χτεσινό μαργαριτάρι του Σκάι, αν και έσπευσαν να το διορθωσουν γρήγορα: Καθεστώς Βραζιλιας του Τσάβες στην Ελλάδα.
Βέβαια, η Βραζιλία, για να συνεχίσουμε στο ίδιο στιλ συνεννόησης-Λοΐζος, τον έβαλε φυλακή τον Τσάβες.
* Δεν είναι σωστό να μην υπάρχει στο άρθρο μας ένα τουλάχιστον μεζεδάκι από τον βασικό προμηθευτή μας σε κοτσάνες και μαργαριτάρια, το in.gr.
Σε άρθρο για μια συναυλία της Μπιγιονσέ, διαβάζουμε:
Η εμφάνισή της ήταν τόσο εικονική που όλα τα αμερικανικά ΜΜΕ σε δημοσιεύματά τους αναφέρουν ότι η τραγουδίστρια έγραψε ιστορία..
Για να ήταν εικονική η εμφάνιση, θα έπρεπε να εμφανίζεται στη σκηνή το ολόγραμμα της τραγουδίστριας και η ίδια να τραγουδάει σε άλλον τόπο (το έχει κάνει αυτό ο Μελανσόν σε προεκλογικές συγκεντρώσεις). Πρόκειται φυσικά για τον συνήθη άσπονδο φίλο, το iconic, που κάποιοι το αποδίδουν κακώς «εικονικος» αντί για «εμβληματικός» (που όμως δεν θα ταίριαζε και τόσο εδώ) ή ό,τι άλλο.
Το λάθος είναι συχνό, βέβαια -αλλά έχουμε αφιερώσει άρθρο στις δυσκολιες απόδοσης των icon, iconic στα ελληνικά.
* Και κλείνω με μια είδηση από το κοσμικό ρεπορτάζ. Γέννησε, διαβάζω, η Ελεωνόρα Μελέτη.
Η παρουσιάστρια γέννησε με καισαρική τομή … και το μωράκι που ζυγίζει 3.000 kg χαίρει άκρας υγείας.
Επειδή το μωρό δεν φταίει τίποτα, δεν σχολιάζω. Γερό νά’ναι και χαρουμενο!
* Ή μάλλον, θα κλείσω με κάτι που με ρώτησε η φίλη μας η Λ. διότι δεν ήξερα ότι στην Εθνική Αντίσταση υπήρχε και Τουρκοκύπριος αντάρτης. Λέει η Λ:
Στο χωριό Έξω Χωρίον της Μεσσηνιακής Μάνης συναντησα μια ηλικιωμενη κυρία που μου είπε ότι τον καιρό της κατοχής ήταν εκεί δύο Κύπριοι αντάρτες, ένας ε/κ που τον έλεγαν Βασίλη κι ενας τ/κ που τον ελεγαν Μαύρο. Υπάρχει ένα ποίημα για τους δύο συμφωνα με το οποίο ο Βασίλης παραδοθηκε στους Ιταλούς αλλά τελικά άλλαξε γνώμη και θέλησε να επιστρέψει στο βουνό. Είπε λοιπόν στους Ιταλούς να τους πάει στους αντάρτες. Όταν πηγαν στο βουνο όμως τους ξεγέλασε και επεστρεψε στους συντροφους του και στον Μαύρο. Είχα καταγράψει την κυρια να απαγγέλλει το ποιημα με το κινητό. Για διάφορους λόγους έχασα αυτο το βιντεο και ανησυχώ πως θα ξεχαστεί το ποίημα.
Όποιος ξέρει τίποτα για την ιστορία αυτή ας πας πει ή όποιος περάσει από το χωριό αυτό (που δεν το βρίσκω στο χάρτη) ας αναζητήσει την κυρία που ήξερε το ποίημα.
