to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

9:59 | 27.01.2018

Meagan Day

πηγή: reworkers.gr

Πολιτική

Με το νεοφιλελευθερισμό μπορείς να είσαι εσύ ο ίδιος το τυραννικό αφεντικό σου

Μια νέα έρευνα εντοπίζει μια ανησυχητική άνοδο σε μια νέα μορφή ψυχολογικού κινδύνου. Πείτε την «νεοφιλελεύθερη τελειοποίηση»


Μετάφραση: Έκτορας Καρβούνης

Μια νέα έρευνα από τους Thomas Curran και Andrew Hill στο περιοδικό Psychological Bulletin εντοπίζει πως η «τελειοποίηση» βρίσκεται σε άνοδο. Οι συγγραφείς, ψυχολόγοι αμφότεροι, συμπεραίνουν πως «πρόσφατες γενιές νέων ανθρώπων αντιλαμβάνονται πως οι άλλοι είναι περισσότερο απαιτητικοί με αυτούς, περισσότερο απαιτητικοί με τους άλλους και περισσότερο απαιτητικοί με τους εαυτούς τους.»

Όταν εξακρίβωσαν την γενεσιουργό αιτία αυτής της αυξανόμενης όρεξης για τελειότητα, οι Curran και Hill δεν μάσησαν τα λόγια τους· είναι ο νεοφιλελευθερισμός. Η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία τιμά τον ανταγωνισμό, αποθαρρύνει την συνεργασία, προωθεί την φιλοδοξία και προσδένει την προσωπική αξία στην επαγγελματική επιτυχία. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός πως οι κοινωνίες που κυβερνούνται με αυτές τις αξίες κάνουν τους ανθρώπους πολύ επιρρεπείς στην κριτική και πολύ αγχωτικούς για το αν θα κρίνονται.

Οι ψυχολόγοι συνήθιζαν να κάνουν λόγο για την τελειοποίηση σαν να ήταν κάτι το μονοδιάστατο – κατευθύνεται μονάχα από τον εαυτό προς τον εαυτό. Έτσι χρησιμοποιείται ακόμη στην καθομιλουμένη, αυτό εννοούμε συνήθως όταν λέμε πως κάποιος επιζητά την τελειοποίηση.  Αλλά κατά τις τελευταίες λίγες δεκαετίες, ερευνητές έχουν θεωρήσει παραγωγικό να διευρυνθεί αυτή η έννοια. Οι Curran και Hall βασίζονται σε έναν πολυδιάστατο ορισμό, όπου συμπλέκονται τρεις τύποι τελειοποίησης· ο στρεφόμενος στον εαυτό, ο στρεφόμενος στους άλλους και ο κοινωνικά καθοδηγούμενος.

Η στρεφόμενη προς τον εαυτό τελειοποίηση είναι η τάση να κρατά κανείς τον εαυτό του σε εξωπραγματικά υψηλά πρότυπα, ενώ η στρεφόμενη προς τους άλλους τελειοποίηση έχει να κάνει με τις εξωπραγματικές προσδοκίες από τους άλλους. Αλλά η «κοινωνικά καθοδηγούμενη τελειοποίηση είναι αυτή η οποία καταβάλλει πιο πολύ από τις τρεις διαστάσεις της τελειοποίησης» υποστηρίζουν οι Curran και Hall. Περιγράφει το συναίσθημα της παράνοιας και του άγχους ως εγγενή από την συνεχή – και όχι εντελώς αβάσιμη – αίσθηση πως όλοι περιμένουν να κάνεις ένα λάθος ώστε να σε ξεγράψουν για πάντα. Αυτή η υπερ-αντίληψη από τις απίθανες προσδοκίες των άλλων προκαλεί κοινωνική αποξένωση, νευρωτική αυτό-εξέταση, συναισθήματα ντροπής κι αναξιότητας και «μια αίσθηση του εαυτού κατακλυσμένου από παθολογική ανησυχία και έναν φόβο για αρνητική κοινωνική αξιολόγηση, χαρακτηριζόμενος από προσήλωση στα ελαττώματα και ευθιξία όσον αφορά την κριτική και την αποτυχία».

Σε μια απόπειρα να υπολογιστεί πόσο πολιτισμικά εξαρτώμενο είναι το φαινόμενο της τελειοποίησης, οι Curran και Hall πραγματοποίησαν μια μετα-ανάλυση διαθέσιμων ψυχολογικών δεδομένων, ψάχνοντας για τάσεις ανάμεσα στις γενιές. Εντόπισαν πως οι άνθρωποι γεννημένοι στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στον Καναδά μετά το 1989 σημείωσαν αρκετά υψηλότερα από τις προηγούμενες γενιές ποσοστά και στα τρία είδη τελειοποίησης και αυτά τα αποτελέσματα αυξήθηκαν  γραμμικά με τον καιρό. Η διάσταση η οποία είχε την πιο δραματική αλλαγή ήταν η κοινωνικά καθοδηγούμενη τελειοποίηση, η οποία αυξήθηκε στον διπλάσιο βαθμό σε σχέση με τις άλλες δύο. Με άλλα λόγια, τα συναισθήματα των νέων ανθρώπων πως κρίνονται σκληρά από τους συναδέλφους τους και η ευρύτερη κουλτούρα τέτοιου είδους εντατικοποιείται με κάθε χρόνο που περνάει.

Οι Curran και Hall αποδίδουν αυτήν την αλλαγή στην άνοδο του νεοφιλελευθερισμού και της ξαδέρφης του, της αξιοκρατίας[1]. Ο νεοφιλελευθερισμός προτιμά τις, βασισμένες στην αγορά, μεθόδους της ανάθεσης αξίας στα εμπορεύματα – και ορίζει ό,τι μπορεί ως ένα εμπόρευμα. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, τα νεοφιλελεύθερα πολιτικο-οικονομικά καθεστώτα έχουν συστηματικά αντικαταστήσει πράγματα όπως η δημόσια ιδιοκτησία και οι συλλογικές διαπραγματεύσεις με απορρύθμιση και ιδιωτικοποίηση, προωθώντας  το άτομο από την ομάδα στην ίδια τη βάση της κοινωνίας. Παράλληλα, η αξιοκρατία – η ιδέα πως η κοινωνική και επαγγελματική κατάσταση είναι άμεσα αποτελέσματα της ατομικής ευφυΐας, ικανότητας και σκληρής δουλειάς – πείθει τα απομονωμένα άτομα πως η αποτυχία της ανέλιξης είναι σημάδι μιας εγγενούς αναξιότητας.

Η νεοφιλελεύθερη αξιοκρατία, όπως εισηγούνται οι συγγραφείς, έχει δημιουργήσει ένα αδυσώπητο περιβάλλον στο οποίο κάθε άνθρωπος είναι ο πρέσβης της δικής του μάρκας, ο μόνος εκπρόσωπος των προϊόντων του (του εαυτού του) και ο μεσίτης της ίδιας του της εργασίας σε ένα ατελείωτο πέλαγος ανταγωνισμού. Όπως παρατηρούν οι Curran και Hall, αυτή η κατάσταση πραγμάτων «τοποθετεί μια ισχυρή ανάγκη να επιδιώκεις, να εκτελείς και να πετυχαίνεις στο κέντρο της μοντέρνας ζωής», σε βαθμό πολύ μεγαλύτερο από τις προηγούμενες γενιές.

Παραθέτουν δεδομένα όπου αποδεικνύουν πως οι νέοι άνθρωποι σήμερα συμμετέχουν  λιγότερο σε ομαδικές δραστηριότητες για ψυχαγωγία, προχωρώντας αντιθέτως σε ατομικές δραστηριότητες οι οποίες τους κάνουν να νιώθουν παραγωγικοί ή τους γεμίζουν με κάποια αίσθηση επιτυχίας. Όταν ο κόσμος απαιτεί να αποδείξεις τον εαυτό σου άξιο σε κάθε γύρο, και δεν μπορεί να υποπέσει στην αντίληψή σου πως ο σεβασμός των συναδέλφων σου είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα συνθηκών, το να βγαίνεις με τους φίλους σου μπορεί να μοιάζει λιγότερο επιτακτικό από το να οργανώσεις λεπτομερώς τα προφίλ σου στα social media.

Μία συνέπεια αυτής της ανόδου της τελειοποίησης, ισχυρίζονται οι Curran και Hall, είναι μια σειρά επιδημιών από σοβαρές ψυχικές ασθένειες. Η τελειοποίηση έχει πολύ ισχυρή σύνδεση με το άγχος, τις διατροφικές διαταραχές, την κατάθλιψη και τις αυτοκτονικές σκέψεις. Ο συνεχής εξαναγκασμός να είναι κανείς τέλειος και η αναπόφευκτη απιθανότητα ενός τέτοιου στόχου, οξύνουν συμπτώματα ψυχικής ασθένειας σε ανθρώπους οι οποίοι είναι ήδη ευάλωτοι. Ακόμα και οι νέοι άνθρωποι δίχως κάποια ψυχική ασθένεια να έχει διαγνωστεί συνηθίζουν να νιώθουν άσχημα πιο συχνά, καθώς η αύξηση της στρεφομένης προς τους άλλους τελειοποίηση δημιουργεί ένα κλίμα εχθρότητας, υποψίας και περιφρόνησης (dismissiveness)  στην ομάδα –όπου ο δικαστής είναι συνεχώς στραμμένος στον καθένα, επιτελώντας την αξιολόγηση της ομάδας– και η κοινωνικά καθορισμένη τελειοποίηση περιλαμβάνει μια έντονη αναγνώριση αυτής της αποξένωσης. Με λίγα λόγια, ο αντίκτυπος της αυξανόμενης τελειοποίησης κυμαίνεται από συναισθηματικά επίπονος μέχρι και κυριολεκτικά θανάσιμος.

Και υπάρχει και άλλος ένας αντίκτυπος από την αυξανόμενη τελειοποίηση· κάνει δύσκολη την οικοδόμηση της αλληλεγγύης, η οποία είναι το μόνο πράγμα το οποίο χρειαζόμαστε έτσι ώστε να αντισταθούμε στην έφοδο του νεοφιλελευθερισμού. Δίχως υγιής αντιλήψεις περί εαυτού δεν μπορούμε να έχουμε ισχυρές σχέσεις και δίχως ισχυρές σχέσεις δεν μπορούμε να συνασπιστούμε στους αριθμούς που χρειάζεται ώστε να τραντάξουμε, πόσο μάλλον να αναποδογυρίσουμε, όλη την πολιτικο-οικονομική τάξη.

Δεν είναι δύσκολο να κάνει κανείς παραλληλισμούς μεταξύ των τριών διαστάσεων της τελειοποίησης και της αποκαλούμενης ως « την κουλτούρα του να κουνάς το δάχτυλο», την ηγεμονική τάση τελευταία στην Αριστερά· μια τάση στην οποία όλοι κοιτούν όλους περιμένοντας ένα θανάσιμο λάθος, βάζοντας τους εαυτούς τους ενώπιον απίθανων προτύπων ηθικής αυτό-εξάλειψης, και έχοντας παραλύσει από τον κρυφό (πάλι όμως όχι αβάσιμο) φόβο πως είναι αναλώσιμοι στην ομάδα, πως η ημέρα της κρίσης τους είναι πολύ κοντά. Το μοτίβο αυτό είναι ένα κομμάτι από άλλες εκδηλώσεις αξιοκρατικής τελειοποίησης, από την εισαγωγή στο κολλέγιο μέχρι την εμμονική διαχείριση του Instagram. Και καθώς μας χωρίζει αντί να μας ενώνει, δεν υπάρχει κανένας τρόπος να δημιουργηθεί ένα κίνημα το οποίο να αναζητά φαινομενικά να χτυπήσει στο κέντρο της εξουσίας.

Η τελειοποίηση μας κάνει να περιφρονούμε ο ένας τον άλλον, να φοβόμαστε ο ένας τον άλλον, και να είμαστε στην καλύτερη περίπτωση ανασφαλείς με τους εαυτούς μας. Απαγορεύει τύπους δεσμών βασισμένους στην αλληλεγγύη και την συλλογική δράση τα οποία είναι αναγκαία έτσι ώστε να πάρεις από τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, αυτό ακριβώς το πράγμα το οποίο τον παράγει. Το μόνο αντίδοτο στην ατομική, αποξενωτική τελειοποίηση είναι η απόρριψη του απόλυτου ατομικισμού με μια εκ νέου εισαγωγή των αρχών της συλλογικότητας στην κοινωνία μας. Είναι ένας τεράστιος στόχος – αλλά με την μέγγενη του νεοφιλελευθερισμού να στενεύει στις ψυχές μας, είναι ο μόνος δρόμος προς τα μπρος.

Πηγή: Jacobin

[1] Σ.τ.Μ.: Όχι με την έννοια της ηθικής αξίας όπως χρησιμοποιείται ο όρος στα ελληνικά αλλά με την έννοια της οικονομικής αξίας, της αξίας ως συνώνυμης της τιμής.

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)