Το μόνο ασφαλές συμπέρασμα είναι ότι «δεν υπάρχουν συνταγές για τις κουζίνες του μέλλοντος»: Με αυτή τη φράση συμπυκνώνεται η πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση που διοργάνωσε το Bloco φοιτητών στον πολυχώρο ΣΠΟΥΤΝΙΚ, την Παρασκευή 12 Μαΐου, με θέμα το φοιτητικό κίνημα της τελευταίας δεκαετίας.
Αυτό σημαίνει ότι δεν αρκούν τα εργαλεία μιας περιόδου για να εξηγήσεις μια μεταγενέστερη συγκυρία και να δημιουργήσεις συνθήκες κινηματικής αναζωογόνησης και ριζοσπαστισμού στον χώρο των πανεπιστημίων. Κάθε εποχή έχει τις ιδιαιτερότητές της ενώ και το αστάθμητο (βλέπε μια άλλη νεολαιίστικη εξέγερση, με διαφορετικά κοινωνικά υποκείμενα, αυτή του Δεκέμβρη του 2008) παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ή την ύφεση της δημιουργικότητας και της παρέμβασης του φοιτητικού κινήματος στα πολιτικά πράγματα.
Βαρύ παρελθόν
Μια παρέμβαση που, ανατρέχοντας στη δεκαετίες του 1960 και του 1970 (1-1-4 και αντιδικτατορικός αγώνας), είχε δώσει στο φοιτητικό κίνημα αναβαθμισμένο ρόλο στο κεντρικό πολιτικό παιχνίδι. Η ορμή του έφτασε και δυνάμωσε και στις πρώτες περιόδους της μεταπολίτευσης όπου εμφανίστηκε στα πανεπιστήμια ένα κίνημα έντονα πολιτικοποιημένο, που κατηύθυνε με δυναμικό τρόπο τις πολιτικές εξελίξεις, ένα κίνημα που κανείς δεν μπορούσε να αγνοήσει ενώ, την ίδια στιγμή η Αριστερά αντλούσε από αυτό δύναμη, πολιτικό κύρος και πετύχαινε να έχει κοινωνική επίδραση πολύ μεγαλύτερη των οργανωτικών της δυνατοτήτων.
Παρόντες και παρούσες, τόσο στο τραπέζι των ομιλητών της συζήτησης του Bloco, όσο και στο κοινό, άνθρωποι που έχουν ζήσει τις τρεις φάσεις του φοιτητικού κινήματος της τελευταίας, πολύ πυκνής πολιτικά, δεκαετίας: Τους αγώνες της εκπαιδευτικής κοινότητας ενάντια στην αναθεώρηση του άρθρου 16 (2006-2007), το, μικρότερης κλίμακας, φοιτητικό ξέσπασμα ενάντια στην αντιμεταρρύθμιση Διαμαντοπούλου (2011-2012) και τη σημερινή φάση ύπνωσης του φοιτητικού κινήματος και απαξίωσης των συλλογικών διαδικασιών.
Άρθρο 16: Το απρόβλεπτο ξέσπασμα που έγραψε ιστορία
Ήταν άνοιξη του 2016 όταν, μετά από χρόνια πλήρους ανδρανοποίησης των φοιτητικών συλλόγων (η ΕΦΕΕ ήταν εδώ και χρόνια παρελθόν, κάτι που ισχύει μέχρι και σήμερα), η προσπάθεια της ΝΔ (επί υπουργίας Μ. Γιαννάκου) για την πλήρη παράδοση του πανεπιστημίου στα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, με ορόσημο την αναθεώρηση του άρθρου 16 ώστε να ανοίξει ο δρόμος για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, προκάλεσε ένα μεγάλο ξέσπασμα. Όπως εξηγεί ο Μάριος Θεοφιλάτος μέλος τότε του Δικτύου Αυτόνομων Ριζοσπαστικών Αριστερών Σχημάτων (Δίκτυο ΑΡΑΣ), με την παρακίνηση και των καθηγητών (ΠΟΣΔΕΠ), η οποία είχε ιδιαίτερη σημασία για την μαζικοποίηση των αγώνων, δημιουργήθηκαιν οι προϋποθέσεις για ένα πλατύ μέτωπο στο οποίο τον τόνο έδωσαν οι ανένταχτοι φοιτητές που διαφωνούσαν με την απαξίωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Εκατοντάδες καταλήψεις, μαζικές πορείες δεκάδων χιλιάδων, δημιουργικότητα και άνοιγμα στην κοινωνία: Τα χαρακτηριστικά του κινήματος που έμεινε στην ιστορία ως «κίνημα του άρθρου 16» έβαλαν φρένο στην προσπάθεια των νεοφιλελεύθερου μπλοκ (ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, ΔΑΠ-ΝΔΦΚ στις σχολές, κυρίαρχα media,) να προχωρήσουν αναίμακτα στην «μεταρρύθμιση». Αυτό το μαζικό και δημιουργικό κύμα των φοιτητών ξεπέρασε και τις αγκυλώσεις του αριστερού και όχι μόνο φοιτητικού συνδικαλισμού (σεχταρισμός της ΕΑΑΚ, μη συμμετοχή στην πρώτη φάση των κινητοποιήσεων από την ΠΚΣ, αμηχανία της ΠΑΣΠ λόγω της επαμφοτερίζουσας στάσης του ΠΑΣΟΚ).
Ο Μ. Θεοφιλάτος θυμάται στιγμές του μεγάλου κινήματος το οποίο ουσιαστικά κατέστησε ανενεργό το νόμο-πλαίσιο της Γιαννάκου και αποτέλεσε την αρχή του πολιτικού τέλους της τότε υπουργού Παιδείας: «Ήταν στη μεγαλύτερη διαδήλωση, αυτή της 8ης Μαρτίου 2017, ημέρα ψήφισης του νομοσχεδίου, όταν τα ΜΑΤ χτύπησαν με πρωτοφανή αγριότητα κάποια από τα μπλοκ των 45.000 φοιτητών και καθηγητών. Εκεί, μέσα στα δακρυγόνα και την ωμή βία συνειδητοποίησα ότι είμαι αριστερός, όταν κάποιος άγνωστος σε εμένα σύντροφος με σήκωσε από το έδαφος και αμέσως έκανα κι εγώ το ίδιο με κάποιον άλλο. Σχηματίσαμε αλυσίδες και προχωρήσαμε μαζί αψηφώντας την καταστολή. Δεν ήξερα ποιοι ήταν οι υπόλοιποι δίπλα μου, ένιωθα όμως ότι μπορώ να τους λέω συντρόφους. Αν κάτι μπορούμε να θεωρήσουμε βασικό συστατικό της επιτυχίας εκείνου του κινήματος είναι η ενότητα στη δράση, αυτό πρέπει να κρατήσουμε».
Νόμος Διαμαντοπούλου: Η νεοφιλελεύθερη ρεβάνς
Λίγα χρόνια μετά (2011-2012) και εν μέσω, πλέον, μνημονίων, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες κλήθηκαν να αποκρούσουν ακόμα μία «μεταρρύθμιση» που παρουσιάστηκε ως επιβολή των δανειστών ενώ ήταν, όπως τονίζει ο Νώντας Φλώρος, μέλος της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ και τότε φοιτητής του ΕΜΠ που συμμετείχε στις κινητοποιήσεις της περιόδου, 100% ελληνικής κυριότητας και έμπνευσης (του εκσυγχρονιστικού μπλοκ). Ο ΣΥΡΙΖΑ και οι δυνάμεις του ήταν και στο άρθρο 16 αλλά και στην περίοδο του νόμου Διαμαντοπούλου ο μόνος πολιτικός χώρος με κοινοβουλευτική παρουσία που στήριζε εντός και εκτός Βουλής τους αγώνες της ακαδημαϊκής κοινότητας (η στάση ΚΚΕ-ΚΝΕ-ΠΚΣ και στις δύο περιπτώσεις ήταν σεχταριστική και με «ήξεις αφήξεις»).
Η Αριστερή Ενότητα, μετεξέλιξη του Δικτύου ΑΡΑΣ προσπάθησε και το 2011 να παίξει ρόλο στην ανασύνταξη του φοιτητικού κινήματος. Όμως, σημειώνει ο Ν. Φλώρος, δεν αρκούσε η μεθοδολογία της προηγούμενης περιόδου:« Έγιναν αρκετές καταλήψεις αλλά χωρίς να μαζικά και καινοτόμα χαρακτηριστικά του 2006-7 ενώ και ο αντίπαλος ήταν πλέον πιο διαβασμένος καθώς "πέρασε" το νόμο Διαμαντοπούλου το καλοκαίρι του 2011 για να μας πιάσει στον ύπνο».
Στη συνέχεια, επί Αρβανιτόπουλου (καθώς είχε ήδη έρθει η κυβέρνηση Σαμαρά), όπως θυμίζει ο Ν. Φλώρος, καθηγητές και φοιτητές κλήθηκαν να αντισταθούν στην προσπάθεια απόλυσης 1.300 περίπου διοικητικών υπαλλήλων, αναζωπυρώνοντας τις διαδικασίες συνελεύσεων και μαζικών κινητοποιήσεων. «Το κίνημα αυτό, το οποίο γνώρισε τελικά τη λύτρωσή του στη συνέχεια με την κυβερνητική αλλαγή του 2105, είχε ένα καινοτόμο στοιχείο: τις κοινές συνελεύσεις εργαζομένων, φοιτητών και καθηγητών ώστε να συναρθρωθούν τα διαφορετικά σχέδια σε ένα κοινό με βασικό αίτημα την υπεράσπιση του δημόσιου δωρεάν πανεπιστημίου».
Βloco: Να στρέψουμε τον δείκτη αριστερά
Παρόμοια είναι και τα βασικά αιτήματα και σήμερα και οι υλικές νίκες του φοιτητικού κινήματος του πρόσφατου παρελθόντος αποτελούν μεγάλη παρακαταθήκη για εμάς: Η Αλεξάνδρα Φτούλη, φοιτήτρια Πολιτικής Επιστήμης και μέλος του Bloco φοιτητών (Δικύου Σχημάτων Ριζοσπαστικής Αριστεράς στις σχολές) βάζει τη σημερινή ατζέντα στα ζητήματα του πανεπιστημίου.
«Όταν οι φοιτητές κινητοποιούνται μαζικά και ενωτικά μπορούν να νικάνε», τονίζει και θυμίζει τους αντιπάλους των σημερινών φοιτητών: «Το 2014-2015 βρήκαμε απέναντι μας την "Φορτσακιάδα", όταν ο γνωστός πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών και νυν βουλευτής της ΝΔ θέλησε να καταργήσει τους φοιτητικού συλλόγους φέροντας τα ΜΑΤ, την καταστολή και το facecontrol μέσα στο πανεπιστήμιο. Σήμερα, το πλαίσιο έχει αλλάξει και μετά τον "διάλογο για την Παιδεία" (σ.σ.: επί Φίλη) που ήταν ένα θετικό βήμα έστω και με πολλές αδυναμίες, έχουμε μπροστά μας ένα νομοσχέδιο που θα επαναφέρει το άσυλο και τη συνδιοίκηση και θα βάλει σε τάξη τα μεταπτυχιακά, ικανοποιώντας κάποια από τα πάγια αιτήματα του φοιτητικού κινήματος».
Όπως όμως υπογραμμίζει η Αλ. Φτούλη, αυτό δε σημαίνει εφησυχασμό για τους φοιτητές και τις δυνάμεις τις ριζοσπαστικής Αριστεράς στα πανεπιστήμια. Αντίθετα, βάζοντας μπροστά βασικά αιτήματα που απαντούν στα πραγματικά αιτήματα των φοιτητών (δωρεάν σίτιση και στέγαση, έξω οι εργολάβοι από τις σχολές), το Bloco μπορεί και πρέπει να συμβάλει στην ανασυγκρότηση του φοιτητικού κινήματος (το οποίο ομολογουμένως βρίσκεται σε πλήρη καθίζηση) στηριζόμενο και στις επεξεργασίες του παρελθόντος. «Σήμερα θέλουμε σύγκρουση με περιπτώσεις όπως του Καραμπίνη στο ΔΠΘ και του Ζαπράνη στο ΠΑΜΑΚ οι οποίες δεν έχουν θέση στο πανεπιστήμιο αλλά χρειαζόμαστε και ένα συνολικό σχέδιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση επισημαίνοντας ότι πλέον οι φοιτητικοί σύλλογοι έχουν αναβαθμισμένο ρόλο και ευθύνες και πρέπει να κάνουν τα αιτήματά τους αιτήματα όλης της κοινωνίας».
*ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: «Η τρομοκρατία δεν έχει θέση στο ΔΠΘ»
Ορόσημο για την ισχυροποίηση του Bloco και την επαναφορά της δημοκρατίας στις σχολές, κόντρα στις δυνάμεις της Αγοράς είναι και οι φοιτητικές εκλογές στις 24 Μάη στις οποίες οι δυνάμεις τις Ριζοσπαστική Αριστεράς κατέρχονται με σύνθημα «να στρέψουμε τον δείκτη Αριστερά» προτάσσοντας τη συλλογικότητα και την αλληλεγγύη.
Μετά τη συζήτηση και τον διάλογο που ακολούθησε πραγματοποιήθηκε συναυλία με τον Δημήτρη Μυστακίδη ενώ στον πολυχώρο ΣΠΟΥΤΝΙΚ υπήρχε έκθεση φωτογραφίας με στιγμές του πανεκπαιδευτικού κινήματος, καθώς και έκθεση βιβλίου.
