Η φετινή Εργατική Πρωτομαγιά (ξανα)βρίσκει τον κόσμο κατακερματισμένο, την άρχουσα πολιτική να μεταφέρει την πτώχευση κρατών και τραπεζών στις κοινωνίες και την παραγωγική οικονομία, τον πόλεμο να αναδύεται ως «λύση». Βρίσκει ακόμη τους εργαζόμενους αντιμέτωπους με μια τερατώδη, ακόμη, ανεργία, με απόλυτη ανασφάλεια ή επισφάλεια, με τη διάλυση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και τη βία στις εργασιακές τους σχέσεις ως κανόνα.
Κύρια στοιχεία της συνθήκης του καιρού μας είναι, για τη μεγάλη πλειονότητα, η γενικευμένη φτώχεια, η αβεβαιότητα και ο φόβος για το μέλλον και, το χειρότερο, η εξαϋλωμένη πια ελπίδα.
Ποιον απολογισμό μπορούμε άραγε να κάνουμε τώρα προς το τέλος της τρέχουσας διαπραγμάτευσης με τους δανειστές της χώρας; Υπάρχουν κέρδη απέναντι στη σκληρή υπαγόρευση των δανειστών; Είναι θετικό ή αρνητικό το ισοζύγιο στα εργασιακά, για να αφήσουμε στην άκρη τα συνταξιοδοτικά και τα φορολογικά;
Το τέρμα μιας επ’ αόριστον, ουσιαστικά, αναστολής (με το άρθρο 37 του Ν. 4024/2011 όσο διαρκεί το αενάως ανανεούμενο Μεσοπρόθεσμο Σχέδιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής) της επεκτασιμότητας των κλαδικών και ομοιοεπαγγελματικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας και της αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης στη συρροή κλαδικών και επιχειρησιακών συλλογικών συμβάσεων είναι, ασφαλώς, το σημαντικότερο κέρδος της διαπραγμάτευσης.
Πρόκειται για μέτρα απολύτως αναγκαία για τους εργαζόμενους, αλλά και την παραγωγική οικονομία, που τροφοδοτείται κυριότατα από την εσωτερική ζήτηση. Θετική είναι ακόμη η αποτροπή των τροποποιήσεων της νομοθεσίας για την κήρυξη απεργιών, που θα ήταν κάτι λιγότερο από μια χαριστική βολή για το γενικότερο νομοθετικό πλαίσιο της άσκησης του αποδομημένου από τη νομολογία των δικαστηρίων δικαιώματος απεργίας.
Στα θετικά καταγράφεται και η αποτροπή του διπλασιασμού του ορίου των ομαδικών απολύσεων από το 5% στο 10%. Στο θετικό ισοζύγιο εγγράφεται και η αποτροπή της επαναφοράς του λοκ άουτ που έχει μια, κυρίως, συμβολική αξία, καθόλου αμελητέα φυσικά. Θυμίζουμε ότι η νομοθετική απαγόρευση του λοκ άουτ, με το άρθρο 22 παρ. 2 του συνδικαλιστικού νόμου (1264/82) συνδυάστηκε με το (προ-μνημονιακό αυτό) υποκατάστατο του λοκ άουτ, την κρατούσα στη νομολογία (όχι όμως και στη θεωρία) ερμηνεία του άρθρου 656 ΑΚ, που υπονομεύει την απαγόρευση.
Στον αντίποδα όλων αυτών:
α) Δεν αποκαθίσταται η γενική δεσμευτικότητα της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας για τους ελάχιστους μισθούς εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων και με πιλοτική αξία για τα υπόλοιπα είδη συλλογικών συμβάσεων, ενώ έρχονται ακόμη:
β) Η κατάργηση της διοικητικής έγκρισης των ομαδικών απολύσεων παρά τη νίκη στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έκρινε συμβατό με τις Συνθήκες και την Οδηγία το διοικητικό βέτο του Ν. 1387/83.
γ) Η χειροτέρευση του καθεστώτος των αδειών των συνδικαλιστικών στελεχών.
δ) Η θέσπιση νέων λόγων απόλυσής τους, παρά το ότι η νομολογία των δικαστηρίων, με εργαλείο το άρθρο 281 ΑΚ, έχει καταλύσει, ουσιαστικά, τη ρύθμιση του άρθρου 14 παρ. 10 του Ν. 1264/82 που τυποποιεί έναν κλειστό αριθμό λόγων απόλυσης. Κοντά σ’ αυτά εκκρεμεί και:
ε) Η αναγκαία τροποποίηση του Ν. 4303/2014 που επανέφερε, μετά την ακυρωτική απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας 2307/2014, μια διαιτησία με δικαίωμα μονομερούς προσφυγής, αλλά δέσμια ακόμη της πολιτικής του δεύτερου Μνημονίου για εσωτερική υποτίμηση διά της μείωσης των μισθών.
Τα ερωτήματα πυκνώνουν: Θα μπορέσουν άραγε τα συνδικάτα να εκφράσουν τα συμφέροντα των ανέργων, των επισφαλώς εργαζομένων σε τοξικές εργασιακές σχέσεις, με «συμβάσεις - σκουπίδια», των απλήρωτων, αδήλωτων ή υποδηλωμένων εργαζομένων, των νέων, των συνταξιούχων; Με ποιον τρόπο και με ποιες οργανωτικές αλλαγές; Μόνο με διαβούλευση (α λα Χάμπερμας), χωρίς σύγκρουση, χωρίς να τα φοβάται ούτε τόσο δα ο αντίπαλος; Πώς θα αναγεννηθεί η συκοφαντημένη συγκρουσιακή δημοκρατία, αναγκαίο συμπλήρωμα της διαβουλευτικής δημοκρατίας, μέσα σ’ αυτή την ολιγαρχική, λυμφατική δημοκρατία που ζούμε;
Κι ακόμη θα μπορέσουν τα συνδικάτα να οργανωθούν και να γίνουν αποτελεσματικά σε διεθνική βάση, να χτυπήσουν τον «γάιδαρο», τους πραγματικούς εμπνευστές και ιδιοκτήτες αυτών των φονικών πολιτικών και τους εθνικούς ιπποκόμους τους, αντί για το «σαμάρι», τις υπό επιτροπεία κυβερνήσεις; Γιατί οι κυβερνήσεις είναι υπόλογες στον βαθμό που στηρίζουν τους τυράννους ή που παραλείπουν να σχεδιάσουν ένα συνεκτικό απελευθερωτικό πρόγραμμα.
Και περαιτέρω το γενικότερο ερώτημα: Τι μπορούν άραγε να κάνουν οι πολίτες μιας χώρας χρεοκοπημένης, σε καθεστώς αποικίας χρέους, που, αν δεν διαγράψει το χρέος της, ακόμη και μετά τα Μνημόνια την περιμένει το σιδηρούν θεσμικό πλαίσιο μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης που για σύνταγμά της έχει μια ανταγωνιστικότητα - φάρσα σε ένα διεθνές πλαίσιο όπου κυρίαρχα στοιχεία είναι η βία του ισχυροτέρου και το κοινωνικό (ακόμη και στο εσωτερικό της Ε.Ε.), το περιβαλλοντικό, το νομισματικό ντάμπινγκ; Μια Ε.Ε. που τρέμει κάθε εκλογική διαδικασία και δημοψήφισμα.
Οι κυρίαρχοι του κόσμου απαντούν ότι δεν υπάρχει εναλλακτική απέναντι στο ισχύον σιδηρούν θεσμικό πλαίσιο και το νεοφιλελεύθερο δόγμα. Όμως το “there is no alternative” (TINA) είναι στην πραγματικότητα μια άλλη εκδοχή για τη σαθρή θεωρία για το «τέλος της Ιστορίας». Ωστόσο η ιστορία δεν τελειώνει. Η ίδια η Ιστορία δίνει την απάντηση στους υπέρμαχους του status quo που σπεύδουν να υποταχθούν στο υπάρχον πραγματικό: Στον κόσμο υπάρχουν πράγματα που στην εποχή τους φάνταζαν αδύνατα: συνδικαλισμός, συλλογικές συμβάσεις, δικαίωμα απεργίας, κοινωνική ασφάλιση, ακόμη και η άδεια αναψυχής με αποδοχές...
Το ΤΙΝΑ είναι φονικό όπλο προπαγάνδας που θέλει να σκοτώσει την ελπίδα, την ελπίδα στην ιστορική της διάσταση, ότι μπορεί να υπάρξει ένας πιο ανθρώπινος κόσμος. Η προπαγάνδα που επιχειρεί να σκοτώσει την ελπίδα με την καλλιέργεια της ενοχής και της συνενοχής στους πολίτες, με τον φόβο...
Η αλληλεγγύη, που υπήρχε και πριν γίνουν αποδεκτά τα κοινωνικά δικαιώματα, η ανάγκη που κινεί τους ανθρώπους και η αντίθεσή τους σε ό,τι καταστρέφει τις ζωές τους, τους υλικούς όρους αξιοπρεπούς διαβίωσής τους, η Ιστορία, που δεν τελειώνει αλλά «γίνεται, όπως και η Ιστορία που απομένει να γίνει», η Ιστορία που δεν σταμάτησε ούτε στο κραχ του 1929 ούτε στους δύο παγκοσμίους πολέμους του 20ού αιώνα, ούτε στο Άουσβιτς, ούτε στις χρεοκοπίες της Ελλάδας, στις δικτατορίες και τους εμφυλίους της, αυτή είναι η ιστορικά θεμελιωμένη ελπίδα μας.
Άρις Καζάκος, καθηγητής Εργατικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ
