Σε λιγότερο από μία εβδομάδα οι Τούρκοι πολίτες καλούνται να εκφραστούν αναφορικά με τη συνταγματική μεταρρύθμιση της χώρας, που προνοεί τη μετατροπή της από προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία σε μία ιδιότυπη, αμιγώς προεδρική δημοκρατία, αφού θα υπάρχει άμεση σύνδεση των προεδρικών και των βουλευτικών εκλογών, οι οποίες θα διεξάγονται ταυτόχρονα, ακόμη και αν πρόκειται για πρόωρη προσφυγή στις κάλπες.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας θα είναι ταυτόχρονα αρχηγός κράτους και κυβέρνησης, καθώς η θέση του πρωθυπουργού καταργείται και στη θέση του, ως συντονιστές του κυβερνητικού έργου, θα διορίζονται από τον πρόεδρο της Τουρκίας ένας ή και περισσότεροι αντιπρόεδροι της χώρας. 

Οι αντιπρόεδροι της Τουρκίας δε, θα εκλέγονται, αλλά θα ορίζονται και θα απολύονται, όπως και όλοι οι υπουργοί, από τον πρόεδρο, ενώ όλες αυτές οι αλλαγές θα ισχύσουν από το 2019, μετά τις πρώτες προεδρικές εκλογές.

Σημαντική είναι επίσης η άρση της απαγόρευσης ο πρόεδρος της Τουρκίας να έχει κομματική ιδιότητα, γεγονός που θα επιτρέψει στον Ερντογάν να αναλάβει εκ νέου την προεδρία του κυβερνώντος AKP από τον πιστό του σύμμαχο Γιλντιρίμ.

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν οριακό, στα όρια του στατιστικού λάθους, προβάδισμα του ΝΑΙ. Ποιες είναι όμως οι μεταβλητές που θέτουν υπό αμφισβήτηση τον μύθο του «αήττητου Ερντογάν»;

Η ποιοτική ανάλυση των δημοσκοπήσεων δείχνει ότι οι εκλογικές βάσεις των κομμάτων που υποστηρίζουν το «Ναι» δεν έχουν πειστεί για την ορθότητα των προταθεισών συνταγματικών αλλαγών: παρατηρούνται σημαντικές φυγόκεντρες τάσεις, οι οποίες εστιάζονται τόσο στην εξωτερική πολιτική που ακολούθησε ο Ερντογάν στη Συρία, τις σχέσεις με το ISIS, όσο και στα όσα ακολούθησαν το πραξικόπημα του Ιουλίου με τις συλλήψεις, την επαναλαμβανόμενη κήρυξη κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, την περιστολή βασικών δικαιωμάτων, τη φίμωση του αντιπολιτευόμενου Τύπου.

Το οικονομικό θαύμα, που ήταν η αιχμή του δόρατος της λαοφιλίας του, έχει αντικατασταθεί εδώ και χρόνια από την οικονομική στασιμότητα και δεν μπορεί να ισοσταθμιστεί με τις εξαγγελλόμενες κρατικές επενδύσεις, με πρωταγωνιστές προεδρικούς φίλους και ωφελούμενες, φίλα προσκείμενες περιοχές.

Ενδεικτική της αμηχανίας, η αδύναμη προεκλογική εκστρατεία του συνεργαζόμενου με τον Ερντογάν ακροδεξιού Μπαχτσελί, του οποίου το κόμμα είναι έντονα διχασμένο, ενώ ο ίδιος ο Μπαχτσελί κατηγορείται από τους οπαδούς του ότι οι περαιτέρω εξουσίες Ερντογάν θα το αποδυναμώσουν στη Βουλή.

Σύμφωνα με τις εταιρείες δημοσκοπήσεων, δέκα μέρες πριν από τις εκλογές, το 17% του εκλογικού σώματος δηλώνει ότι δεν θα προσέλθει στις κάλπες. Στη συντριπτική του πλειονότητα πρόκειται για κεντροδεξιούς - συντηρητικούς ψηφοφόρους, που τα τελευταία 15 χρόνια στηρίζουν μεν ΑΚΡ, αλλά δεν ανήκουν στον πυρήνα του ισλαμικού κινήματος. Οι ίδιοι δηλώνουν πολύ προβληματισμένοι από την ηγεμονία που θέλει να εγκαταστήσει ο Τούρκος πρόεδρος, τίποτα όμως δεν διασφαλίζει την αποχή τους από τις κάλπες και την αλλαγή της εκλογικής τους συμπεριφοράς (σκηνικό που ζήσαμε στις εκλογές του Νοέμβριο του 2015 και είχε αποτέλεσμα την επιστροφή της μονοκομματικής κυβέρνησης).

Άλλο κρίσιμο μέγεθος είναι η συμπεριφορά των Κούρδων ψηφοφόρων: Το άνοιγμα του Ερντογάν την Κυριακή 2 Απριλίου προς τους Κούρδους στην ομιλία του στο Ντιγιάρμπακιρ είχε στόχο να αλιεύσει ψήφους, από μια δεξαμενή όμως που είναι κυρίως υπέρ του φιλοκουρδικού κόμματος και υπέρ του «Όχι», με πολλά στελέχη του φυλακισμένα με την κατηγορία της συνεργασίας με το παράνομο ΡΚΚ, συμπεριλαμβανομένων και των συμπροέδρων του Ντεμιρτάς και Γιουκσεκντάγ.

Ο Ερντογάν είναι φανερό ότι έχει επιλέξει την ακραία ρήξη με την Ευρώπη καθώς έχει πειστεί ότι αυτό συσπειρώνει τις εθνικιστικές ψήφους στη χώρα του. Η απαγόρευση των ομιλιών Τούρκων αξιωματούχων στην Ολλανδία, οι δηλώσεις των Ευρωπαίων για απομάκρυνση της Τουρκίας από την Ευρώπη, είχαν άμεσο δημοσκοπικό αντίκρισμα υπέρ του «Ναι», καθώς ενίσχυσαν τη ρητορική της βαλλόμενης από παντού Τουρκίας, που δέχεται ασφυκτικές πιέσεις και απειλές από τις «ιμπεριαλιστικές», «ρατσιστικές» και «ξενοφοβικές» κυβερνήσεις της Δύσης. Ενδεικτική η στάση του HDP, που κατήγγειλε τις απαγορεύσεις δηλώνοντας ότι αυτές δεν γίνονται για λόγους αλληλεγγύης στους καταπιεζόμενους Τούρκους και οδηγούν στη συσπείρωση των διαβιούντων στο εξωτερικό Τούρκων γύρω από την κυβέρνηση.

Στην Ελλάδα η διαμορφωθείσα κατάσταση στην Τουρκία κρίνεται δυστυχώς υπό το σύνηθες πρίσμα του ελληνοτουρκικού ανταγωνισμού: τα ΜΜΕ έσπευσαν να διαλέξουν όχθη στη διαμάχη Ευρώπης - προεκλογικού αγώνα Ερντογάν, στην κόντρα ποια από τις δυο πλευρές θα καταστρατηγήσει τα περισσότερα άρθρα του Διεθνούς Δικαίου, υπολογίζοντας ότι από τη σύγκρουση η Τουρκία θα περιθωριοποιηθεί, όχι μόνο στην ενταξιακή της πορεία, αλλά και στο πλαίσιο της ΝΑΤΟϊκής συμμαχίας.

Η αντίθεσή μας στη σουλτανοποίηση της πολιτικής ζωής στην Τουρκία οφείλει να είναι κάθετη και αταλάντευτη, με γνώμονα την προάσπιση της Δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τη διασφάλιση της ευημερίας των γειτόνων μας, της σταθερότητας στην περιοχή και της απρόσκοπτης ευρωπαϊκής ενταξιακής της πορείας και όχι μέσα από το πρίσμα της αναζωπύρωσης εθνικιστικών παθών ή / και του αντιτουρκισμού.

* Η Μαρία Γιαννακάκη είναι γ.γ. Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Πηγή: Η Αυγή