Σε μία εβδομάδα αναρτάται στη Διαβούλευση το νομοσχέδιο για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, ενώ σειρά παίρνουν και οι μεταρρυθμίσεις για το νέο Λύκειο που θα ανακοινωθούν στο τέλος Ιουνίου και θα υλοποιηθούν μέσα στην επόμενη τριετία.

«Η πολιτική που ακολουθούμε είναι: ενισχύουμε και βελτιώνουμε ότι έχει ήδη γίνει και προχωράμε σε νέες πρωτοβουλίες», τόνισε ο υπουργός Παιδείας, Έρευνας  & Θρησκευμάτων Κώστας Γαβρόγλου σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε σήμερα για το θέμα.

Η φιλοσοφία του νέου νομοσχεδίου

Το νομοσχέδιο, που θα αναρτηθεί για διαβούλευση προέκυψε βάσει των εμπειριών των τελευταίων ετών σε διεθνές και εθνικό επίπεδο και με δεδομένα τα προβλήματα που ανέδειξε ο εθνικός και κοινωνικός διάλογος για την Παιδεία.

Σύμφωνα με τον κ. Γαβρόγλου, το σχέδιο νόμου:

·        απαντά στις προκλήσεις του διεθνούς ακαδημαϊκού περιβάλλοντος,

·        διασφαλίζει τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας,

·        επιβεβαιώνει το δημόσιο χαρακτήρα των ΑΕΙ και την ανάγκη κοινωνικής συναίνεσης και εργασιακής ασφάλειας όσων τα υπηρετούν,

·        εξασφαλίζει όρους ελεύθερης πρόσβασης σε αυτά ανεξαρτήτως των κοινωνικών ανισοτήτων,

·        συνδέει τη λειτουργία των ΑΕΙ με τις τοπικές κοινωνίες και τις περιφερειακές ανάγκες

·        διευρύνει το πλαίσιο κοινωνικής λογοδοσίας και διαφάνειας των ΑΕΙ και, το κυριότερο, σέβεται το ακαδημαϊκό κεκτημένο του ευρωπαϊκού universitas.

Η φιλοσοφία που διέπει το παρόν σχέδιο νόμου έχει παρουσιαστεί και συζητηθεί με τους Πρυτάνεις των Πανεπιστημίων και τους Προέδρους των Τ.Ε.Ι. To νομοσχέδιο αντανακλά την εμπιστοσύνη της πολιτείας στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Αυτό γίνεται μέσω των προβλέψεων που:

·        αποκαθιστούν τον ακαδημαϊσμό στα ιδρύματα,

·        δίνουν μια νέα πνοή δημοκρατικής λειτουργίας στα ιδρύματα,

·        παρέχουν το πλαίσιο δημιουργίας ευρύτατων συναινέσεων στη διοίκηση των ΑΕΙ,

·        διευρύνουν, όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία της χώρας, την αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ,

·        δημιουργούν θεσμούς μέσω των οποίων συλλογικά η ακαδημαϊκή κοινότητα θα προωθήσει στην πράξη τον Ενιαίο Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας,

·        περιορίζουν την γραφειοκρατία

·        δίνουν δυνατότητες για διεύρυνση και διεθνοποίηση των προπτυχιακών σπουδών

·        προωθούν τον εξορθολογισμό της λειτουργίας των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών (Π.Μ.Σ.) και των διδακτορικών σπουδών. 

Τα βασικά σημεία του νομοσχεδίου

Το νομοσχέδιο αναφέρεται σε θέματα που αφορούν τη διοίκηση, θέματα αμιγώς ακαδημαϊκά και θέματα οργάνωσης των μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών.

Στη Σύγκλητο θα συμμετέχουν οι Πρόεδροι όλων των Τμημάτων και ταυτόχρονα θα θεσμοθετηθεί το Πρυτανικό Συμβούλιο για την διευκόλυνση της καθημερινής διοίκησης των Α.Ε.Ι.

Στις λειτουργίες διοίκησης και αντιπροσώπευσης, η αποτελεσματικότητα της διοίκησης θα ενισχυθεί σημαντικά μέσω της εκλογής των Αντιπρυτάνεων και μάλιστα σε ξεχωριστό ψηφοδέλτιο από του Πρυτάνεις και με μονοσταυρία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο διευρύνεται στο μέγιστο η δημοκρατική νομιμοποίηση όλων των διοικούντων και ενισχύεται η δυνατότητα των μελών Δ.Ε.Π. που θέλουν να προσφέρουν χωρίς να δεσμεύονται από τη συγκρότηση της όποιας ομάδας ταυτόσημων απόψεων. Το βασικότερο όλων είναι ότι ενισχύεται η αποτελεσματικότητα της διοίκησης καθώς αυτή βασίζεται στην ύπαρξη ενός Πρυτανικού Συμβουλίου που αντανακλά τους ευρύτατα δυνατούς όρους κοινωνικής συναίνεσης.

Όπως προβλέπεται, στα συλλογικά όργανα θα δοθεί θεσμικά λόγος στους φοιτητές και θα επανέλθει η φοιτητική συμμετοχή στους Τομείς, τα Τμήματα και τη Σύγκλητο. Σημαιώνεται ότι οι φοιτητές δεν θα συμμετάσχουν στην εκλογή μονοπρόσωπων οργάνων (Πρόεδρος, Κοσμήτορας, Πρύτανης, Αντιπρύτανης).

Ο εθνικός και κοινωνικός διάλογος για την Παιδεία που διεξήχθη τον προηγούμενο χρόνο κατέδειξε την ανάγκη προώθησης του Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας. Έτσι, βάσει του νέου σχεδίου νόμου, προβλέπεται να υπηρετήσουν τον στοχο αυτό τα περιφερειακά Ακαδημαϊκά Συμβούλια Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας (Α.Σ.Α.Ε.Ε.). Για πρώτη φορά θεσμοθετείται ένα όργανο σε επίπεδο περιφέρειας, το οποίο συγκροτείται από εκπροσώπους όλων των Πανεπιστημίων, ΤΕΙ και των Ερευνητικών Κέντρων (Ε.K.), οι οποίοι είναι μέλη Δ.Ε.Π. ή ερευνητές της οικείας ή άλλης Περιφέρειας ή από το εξωτερικό, με τετραετή θητεία. Ανά τετραετία άλλο ίδρυμα θα αναλαμβάνει την προεδρία του Συμβουλίου. Στα Α.Σ.Α.Ε.Ε. θα συμμετάσχει και εκπρόσωπος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου της κάθε  Περιφέρειας. Τα Α.Σ.Α.Ε.Ε. θα έχουν ως κύριο σκοπό χάραξη στρατηγικής για την ανάπτυξη του Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας, σε περιφερειακό επίπεδο, εκτιμώντας της αναπτυξιακές προοπτικές και την στρατηγική που έχει κάθε ίδρυμα, τη δυνατότητα εκπαιδευτικών και ερευνητικών συνεργειών μεταξύ των ιδρυμάτων και τη διαμόρφωση κρίσιμων κοινών υποδομών. Με αυτό τον θεσμό αναμένεται να ενταθεί η αλληλεπίδραση και η συνεργασία των ιδρυμάτων με κοινωνικούς, πολιτιστικούς και οικονομικούς συντελεστές της Περιφέρειας, των οποίων τη γνώμη θα ζητούν, εκτιμά το υπουργείο. Η θεσμοθέτηση του οργάνου αυτού προέκυψε από την ανάγκη ύπαρξης ενός οργάνου που χαράσσει στρατηγική, όχι στα στενά πλαίσια ενός και μόνον ιδρύματος, αλλά συνολικά για όλα τα ιδρύματα της περιφέρειας, προωθώντας εν τοις πράγμασι την ώσμωση, την συνέργεια και την εξωστρέφεια, χωρίς να εμπλέκεται στα της καθημερινής διοίκησης, αλλά ταυτόχρονα με αρμοδιότητες ουσιαστικής λογοδοσίας. Τα Α.Σ.Α.Ε.Ε. θα λειτουργούν συμπληρωματικά με το Εθνικό Συμβούλιο Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού και την Επιτροπή Μελέτης των Οικονομικών της Εκπαίδευσης, τα οποία έχουν ήδη θεσμοθετηθεί.

Επιπλέον προωθούνται ρυθμίσεις που ενισχύουν το αυτοδιοίκητο των Α.Ε.Ι. και συγκεκριμένα:

α) Η διαδικασία προκήρυξης των θέσεων των καθηγητών Τ.Ε.Ι. θα διενεργείται εξ ολοκλήρου από τα οικεία ιδρύματα, με εξαίρεση τη διαδικασία για τη βεβαίωση ύπαρξης πίστωσης, όπως εφαρμόζεται ήδη για τα πανεπιστήμια.  

β) Οι άδειες απουσίας των καθηγητών των Α.Ε.Ι. να χορηγούνται αποκλειστικά από τον οικείο Πρύτανη / Πρόεδρο Τ.Ε.Ι., ανεξάρτητα από τον αριθμό των ημερών απουσίας.

γ) Για την απόκλιση από το υποχρεωτικό ωράριο των καθηγητών που παράλληλα συμμετέχουν στα όργανα διοίκησης των ιδρυμάτων, να εκδίδεται απόφαση από τον οικείο Πρύτανη / Πρόεδρο Τ.Ε.Ι.

δ) Η αρμοδιότητα της σύστασης τομέων να περιέλθει στα Α.Ε.Ι.

Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις δίνουν για πρώτη φορά τη δυνατότητα σε φοιτητές εφόσον το επιθυμούν να παρακολουθήσουν και να εξεταστούν, επιπλέον των μαθημάτων του Τμήματος εισαγωγής τους, στο 25% των μαθημάτων ενός άλλου συνεργαζόμενου Τμήματος. Η συνεργασία των Τμημάτων, στη βάση της συνάφειας των επιστημονικών αντικειμένων που θεραπεύουν, θα γίνεται μέσω συμφωνιών των Τμημάτων. Η επιτυχία στις εξετάσεις των μαθημάτων θα συνοδεύεται από αντίστοιχο πιστοποιητικό, διευρύνοντας έτσι τους ακαδημαϊκούς ορίζοντες των φοιτητών, και δίνοντας πρόσθετες ακαδημαϊκές δυνατότητες για όσους θέλουν να διευρύνουν τα ακαδημαϊκά ενδιαφέροντα τους.

Σημαντικό σημείο είναι ότι στο προτεινόμενο νομοσχέδο για την Τριτοβάθμια εκπαίδευση λαμβάνεται μέριμνα, ώστε να διασφαλιστεί η ελεύθερη πρόσβαση των φοιτητών στα Π.Μ.Σ. ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση. Σε αυτό περιγράφονται επίσης οι ακαδημαϊκοί όροι και οι λειτουργικές προϋποθέσεις που θα διασφαλίσουν υψηλής ποιότητας μεταπτυχιακές σπουδές.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, με τις προτεινόμενες διατάξεις ενισχύεται η αυτοδιοίκηση των Α.Ε.Ι., τα οποία έχουν την ευθύνη για την ίδρυση, τη λειτουργία και την οικονομική διαχείριση των Π.Μ.Σ. Ταυτόχρονα, ο Υπουργός έχει δικαίωμα αναπομπής της απόφασης της Συγκλήτου περί ίδρυσης Π.Μ.Σ. αν διαπιστώσει:

(α) ότι υπάρχει πρόδηλη δυσαναλογία μεταξύ των τελών φοίτησης και των παροχών προς τους φοιτητές, ή

(β) ότι το ύψος των τελών φοίτησης είναι τέτοιο που καθιστά αδύνατη ή δυσχερή τη συμμετοχή σε Π.Μ.Σ. φοιτητών περιορισμένης εισοδηματικής ικανότητας, παραβιάζοντας τη γενική ελευθερία πρόσβασης στην παιδεία, ή

(γ) ότι δεν είναι επαρκώς δικαιολογημένο το λειτουργικό κόστος του Π.Μ.Σ. Επίσης στον Υπουργό παραμένει και η τελική απόφαση έγκρισης των διακρατικών Π.Μ.Σ.

Με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας στην διαχείριση των Π.Μ.Σ., προτείνεται να δημοσιοποιείται ετησίως, με ανάρτηση στην ιστοσελίδα των Α.Ε.Ι., ο απολογισμός εσόδων – εξόδων κάθε Π.Μ.Σ., με αναγραφή της κατανομής των δαπανών ανά κατηγορία, και ιδίως του ύψους των τελών φοίτησης, των αμοιβών των διδασκόντων στα Π.Μ.Σ. και του αριθμού των διδασκόντων που τις εισέπραξαν.

Για τη διασφάλιση της ποιότητας των Π.Μ.Σ. προτείνεται επίσης η εσωτερική και εξωτερική ακαδημαϊκή αξιολόγηση. Η εξωτερική ακαδημαϊκή αξιολόγηση προτείνεται να πραγματοποιείται περιοδικά (παρακολούθηση ανά έτος και τελική αξιολόγηση ανά πενταετία) από Επιστημονική Συμβουλευτική Επιτροπή (Ε.Σ.Ε.), η οποία συγκροτείται με απόφαση της οικείας Κοσμητείας και αποτελείται από εννέα έως δέκα πέντε μέλη Δ.Ε.Π. άλλων Α.Ε.Ι.  ή ερευνητές από Ιδρύματα του εσωτερικού ή εξωτερικού. Οι αξιολογήσεις θα δημοσιοποιούνται στο διαδικτυακό τόπο των ιδρυμάτων και κοινοποιούνται στον Υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων.

Για την ελεύθερη ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης  των φοιτητών στα Π.Μ.Σ., το νέο νομοσχέδιο προτείνει να προσμετράται θετικά η λειτουργία δωρεάν Π.Μ.Σ. κατά τις επιχορηγήσεις των ιδρυμάτων. Ταυτόχρονα ενισχύεται η δωρεάν φοίτηση σε όσες περιπτώσεις υπάρχουν τέλη φοίτησης, ορίζοντας ότι σε κάθε  Π.Μ.Σ. το 40% των φοιτητών  απαλλάσσονται των τελών φοίτησης, βάσει οικονομικών κριτηρίων. Προβλέπεται επίσης, πως αν οι φοιτητές με χαμηλό εισόδημα υπερβαίνουν το 40%, το Υπουργείο θα εξετάζει τη δυνατότητα κάλυψης των τελών, με επιπλέον επιχορήγηση του ιδρύματος. Πέραν των ανωτέρω, παρέχεται η δυνατότητα απαλλαγής φοιτητή από τα τέλη φοίτησης με παροχή επικουρίας αποκλειστικά ακαδημαϊκού περιεχομένου στο ίδρυμα. Από την πλευρά τους, τα ιδρύματα καλούνται να καλύπτουν τις λειτουργικές τους ανάγκες πρωτίστως από τα λοιπά μέσα χρηματοδότησης και μόνο αν αυτά δεν επαρκούν μπορούν να επιβάλουν τέλη φοίτησης. Τα ιδρύματα στην απόφαση ίδρυσης Π.Μ.Σ. καλούνται να καταθέσουν ειδική αιτιολόγηση της τυχόν ανάγκης επιβολής τέλους φοίτησης, καθώς και του ύψους του τέλους αυτού σε αναλογία προς τις πάσης φύσεως παροχές προς τους φοιτητές. Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα στο 1/3 των μελών Δ.Ε.Π. του οικείου Τμήματος να αντιλέξει σε περίπτωση που θεωρεί ότι το οριζόμενο στην εισήγηση τέλος φοίτησης είναι υψηλό και αυτό δημιουργεί απαίτηση από την Σύγκλητο να αποφανθεί αιτιολογημένα επ’ αυτών των αντιρρήσεων.

Η ακαδημαϊκότητα των Π.Μ.Σ. διασφαλίζεται και με μια σειρά διατάξεων που σκοπό έχουν να συνδέσουν την λειτουργία των Π.Μ.Σ. με τις αντικειμενικές δυνατότητες των Τμημάτων για την λειτουργία υψηλή στάθμης Π.Μ.Σ. Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, ορίζεται ότι Π.Μ.Σ. οργανώνονται και λειτουργούν σε αυτοδύναμα τμήματα που παρέχουν σπουδές πρώτου κύκλου. Μη αυτοδύναμα τμήματα των Α.Ε.Ι. μπορούν να συμμετέχουν σε διατμηματικά ή διαιδρυματικά Π.Μ.Σ. μόνο σε συνεργασία με αυτοδύναμα τμήματα. Οι διδάσκοντες σε Π.Μ.Σ. προέρχονται κατά 60% τουλάχιστον από τα μέλη Δ.Ε.Π. του οικείου Τμήματος (και 80% σε περίπτωση διατμηματικού). Τέλος, διασφαλίζοντας την ουσία της έννοιας του δημόσιου λειτουργού της εκπαίδευσης, ορίζεται η προτεραιότητα της συμμετοχής αμισθί σε Π.Μ.Σ. έναντι της συμμετοχής επ’ αμοιβή. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι για να αμειφθεί μέλος Δ.Ε.Π. για τη συμμετοχή του σε Π.Μ.Σ., πρέπει να συμμετέχει αμισθί σε τουλάχιστον ένα Π.Μ.Σ. του Τμήματός του ή άλλου Τμήματος του ιδίου ή άλλου Α.Ε.Ι. και η αμοιβή αυτή δεν μπορεί να υπερβαίνει το 20% των μηνιαίων τακτικών αποδοχών του.

Προχωρώντας στον τρίτο κύκλο σπουδών, ο οποίος παρέχεται από αυτοδύναμα Τμήματα Πανεπιστημίων, ορίζονται διατάξεις που συστηματοποιούν την διαδικασία επιλογής υποψηφίων διδακτόρων, τον ορισμό των επιβλεπόντων και των τριμελών συμβουλευτικών επιτροπών, τις υποχρεώσεις των υποψηφίων διδακτόρων και την διαδικασία υποστήριξης της διατριβής.

Στην φιλοσοφία της ενίσχυσης του Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας ορίζεται ότι μπορεί να δοθεί από το Τμήμα εντολή επίβλεψης διδακτορικών διατριβών και σε μέλη Ε.Π. Τ.Ε.Ι. (καθηγητές, αναπληρωτές καθηγητές, και μόνιμους επίκουρους καθηγητές) ή ερευνητές Α΄, Β΄ ή Γ΄ βαθμίδας από ερευνητικά κέντρα του άρθρου 13α του ν. 4310/2014, με την προϋπόθεση όλοι οι ανωτέρω να είναι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος. Η διάταξη αυτή θα αναβαθμίσει τις ακαδημαϊκές δυνατότητες των μελών Ε.Π. και των ερευνητών, δίνοντας στα Πανεπιστημιακά Τμήματα με τα οποία συνεργάζονται την δυνατότητα, την ευθύνη και την ηθική υποχρέωση να δώσουν επίσημο χαρακτήρα σε αυτό το οποίο σε μεγάλο βαθμό γίνεται σήμερα, δηλ. την άτυπη επίβλεψη επί της ουσίας υποψηφίων διδακτόρων, εκτιμά το υπουργείο Παιδείας.

Σειρά παίρνει το Λύκειο

Η αρχιτεκτονική του μεταρρυθμιστικού σχεδίου που επεξεργάζεται το υπουργείο Παιδείας ήδη από τον Νοέμβριο  θα ανακοινωθεί στο τέλος Ιουνίου με ορίζοντα υλοποίησης την επόμενη τριετία.

Το μεταρρυθμιστικό σχέδιο θα επιχειρεί την ανασυγκρότηση των 2 τελευταίων τάξεων του Λυκείου, την ριζική μείωση των μαθημάτων, περισσότερες ώρες ανά μάθημα αλλά και περισσότερες επιλογές μαθημάτων. «Αυτό θα οδηγήσει σιγά σιγά σε μία κανονικοποίηση της σημερινής κατάστασης του Λυκείου αναβαθμίζοντας την σημασία του Απολυτηρίου που σήμερα είναι ένα χαρτί χωρίς καμία ουσία», είπε ο υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου, σημειώνοντας ότι στόχος είναι η εισαγωγή στα ΑΕΙ με τον βαθμό απολυτηρίου και, άρα, η κατάργηση του σημερινού τρόπου εισαγωγής στα Πανεπιστήμια.

Επόμενο βήμα, σύμφωνα με τον υπουργό θα είναι η δημιουργία ενός πιο ευέλικτου πρώτου έτους στα ΑΕΙ, αλλά και η δημιουργία διετών δομών που θα δίνουν επαγγελματικές πιστοποιήσεις ευρωπαϊκών προδιαγραφών υπό τη σκέπη των ΑΕΙ και στις οποίες θα έχουν προνομιακή πρόσβαση οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ.

Ολόκληρη η ομιλία του Κώστα Γαβρόγλου: