Η έλλειψη ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης των κόκκινων δανείων την περίοδο 2010 - 2014, επειδή οι προηγούμενες κυβερνήσεις άφηναν την αντιμετώπιση του προβλήματος για μεταγενέστερη περίοδο, στέρησε από την οικονομία πολύτιμη ρευστότητα, επέτεινε την ύφεση και απέτρεψε κάθε λύση στο πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους
Μετά την εφαρμογή του PSI και τις ανακεφαλαιοποιήσεις του 2012 - 2013 και του 2014 οι τράπεζες εξακολούθησαν να μην λαμβάνουν την παραμικρή μέριμνα για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, με αποτέλεσμα να συνεχιστεί η συσσώρευσή τους και να καταγράψουν αύξηση της τάξης του 10%
Για την αντιμετώπιση του χρέους των επιχειρήσεων η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έχει σχεδόν ολοκληρώσει την επεξεργασία του νομοσχεδίου για τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό Ρύθμισης Οφειλών, μέσω του οποίου θα ρυθμίζονται συνολικά οι οφειλές προς τράπεζες, Δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία και τους λοιπούς ιδιώτες πιστωτές.
Από την αρχή της κρίσης η ελληνική οικονομία βρίσκεται αντιμέτωπη με το πρόβλημα της έλλειψης ρευστότητας. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος δείχνουν πως τον Νοέμβριο του 2016 ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της συνολικής χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα διαμορφώθηκε στο -1,3%, παράγων ο οποίος επέτεινε την πιστωτική συρρίκνωση της τελευταίας πενταετίας (έστω κι αν υπάρχει επιβράδυνση του ρυθμού).
Ένας από τους βασικότερους λόγους που δεν επιτρέπουν στις τράπεζες να παράσχουν την απαιτούμενη ρευστότητα στην οικονομία, ώστε να χρηματοδοτήσουν την αναπτυξιακή της πορεία, είναι το πολύ υψηλό ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων, το οποίο αφέθηκε να διογκωθεί σε εκρηκτικά επίπεδα το διάστημα 2009 - 2014.
Ήδη από το 2010 και μέσα σε δύο μόλις χρόνια, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια διπλασιάστηκαν και από το 5% περίπου ανήλθαν στο 10%. Η πολύ μεγαλύτερη του αναμενομένου ύφεση (που ξεπέρασε όλες τις προβλέψεις των Μνημονίων) και η εκρηκτική άνοδος της ανεργίας -φαινόμενα που εντάθηκαν από τις πολιτικές της ακραίας λιτότητας σε συνδυασμό με την απουσία σχεδίου διαχείρισης και ρυθμίσεων των μη εξυπηρετούμενων δανείων από τις τράπεζες- εκτόξευσε το ποσοστό τους στο 24,5% στα τέλη του 2012.
Καμία μέριμνα από την κυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου
Μετά την εφαρμογή του PSI και τις ανακεφαλαιοποιήσεις του 2012 - 2013 και του 2014, οι τράπεζες εξακολούθησαν να μην λαμβάνουν την παραμικρή μέριμνα για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, με αποτέλεσμα να συνεχιστεί η συσσώρευσή τους και να καταγράψουν αύξηση της τάξης του 10% φτάνοντας το 33,8% στα τέλη του 2014.
Αυτή η έλλειψη ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης των κόκκινων δανείων την περίοδο 2010 - 2014 στέρησε από την οικονομία πολύτιμη ρευστότητα, επέτεινε την ύφεση (παρά την προσωρινή ανάκαμψη του 2014) και απέτρεψε κάθε λύση στο πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους. Οι προηγούμενες κυβερνήσεις άφηναν τη συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος για μεταγενέστερη περίοδο επιχειρώντας να κρύβουν το πρόβλημα κάτω από το χαλί.
Αντιμετώπιση του προβλήματος από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ
Μετά την επιτυχημένη ολοκλήρωση της τρίτης ανακεφαλαιοποίησης τον Δεκέμβριο του 2015, με τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα να έχουν ανέλθει στο 44,2% (από 39,9% στα τέλη του 2014) και με τις τράπεζες να έχουν υψηλά επίπεδα κεφαλαιακής επάρκειας, η κυβέρνηση έλαβε μια σειρά μέτρα που είχαν στόχο την συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος του ιδιωτικού χρέους τόσο των νοικοκυριών όσο και των επιχειρήσεων, ώστε και οι τράπεζες να μπορέσουν να επανέλθουν στον ρόλο του χρηματοδότη της πραγματικής οικονομίας και να υπάρξει ουσιαστική προστασία των δανειοληπτών.
Αρχικά, με την τροποποίηση του Νόμου 3869/2010 (Νόμος Κατσέλη), δόθηκε η δυνατότητα για συνολική ρύθμιση των οφειλών του συνεργάσιμου δανειολήπτη, καθώς και εξασφάλιση της κύριας κατοικίας για ακίνητα με αντικειμενική αξία έως 180.000 ευρώ (ποσό που αυξάνεται ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση και μπορεί να ανέλθει στα 300.000 ευρώ).
Επιπλέον ελήφθη μέριμνα ώστε να λαμβάνεται υπόψη και η διασφάλιση των εύλογων δαπανών διαβίωσης (ενδεικτικά, για έναν ενήλικο οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης ανέρχονται σε 8.180 ευρώ, ενώ για δυο ενηλίκους με δυο παιδιά σε 20.640 ευρώ) προσαυξημένων κατά 70%.
Επιπλέον με τον τροποποιημένο Νόμο Κατσέλη το Ελληνικό Δημόσιο συμμετέχει για μια τριετία (έως τον Δεκέμβριο του 2018) στην κάλυψη της δόσης που πρέπει να καταβάλλει ο δανειολήπτης σε ποσοστό που μπορεί να φτάσει και το 95% (προϋπόθεση είναι η αντικειμενική αξία της κύριας κατοικίας να είναι μικρότερη των 120.000 ευρώ -η οποία προσαυξάνεται ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση του οφειλέτη- και το μηνιαίο εισόδημα να υπολείπεται των εύλογων δαπανών διαβίωσης).
Με τον τρόπο αυτόν οι οικονομικά αδύναμοι προστατεύονται αποτελεσματικά καθώς η δικαστική απόφαση θα ρυθμίζει το σύνολο των οφειλών τους (σε αντίθεση με το προηγούμενο πλαίσιο, το οποίο αφορούσε μόνο οφειλές προς ιδιώτες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα).
Για την αντιμετώπιση του χρέους των επιχειρήσεων η κυβέρνηση έχει σχεδόν ολοκληρώσει την επεξεργασία του νομοσχεδίου για τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό Ρύθμισης Οφειλών. Πρόκειται για έναν μηχανισμό εξωδικαστικής διευθέτησης του συνόλου των οφειλών υπερχρεωμένων αλλά βιώσιμων επιχειρήσεων, μέσω του οποίου θα ρυθμίζονται συνολικά οι οφειλές προς τράπεζες, Δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία καθώς και προς τους λοιπούς ιδιώτες πιστωτές.
Πρέπει να τονιστεί εδώ ότι στον μηχανισμό αυτόν μπορούν να υπαχθούν και οι ελεύθεροι επαγγελματίες που ασκούν εμπορική δραστηριότητα, ενώ οι υπόλοιποι ελεύθεροι επαγγελματίες μπορούν να καταφύγουν στον τροποποιημένο Νόμο Κατσέλη.
Τέλος, σε επίπεδο δομών για την εξυπηρέτηση των δανειοληπτών, συστάθηκε η Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, η οποία θα συντάσσει την Εθνική Στρατηγική Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους. Στο πλαίσιο αυτό, για να ενισχυθεί περαιτέρω η στήριξη και ουσιαστική πληροφόρηση των νοικοκυριών και των μικρών επιχειρήσεων, αναπτύσσεται ένα δίκτυο 30 Κέντρων Ενημέρωσης και Υποστήριξης Δανειοληπτών.
Το σύνολο των δράσεων αυτών -σε νομικό επίπεδο και σε επίπεδο κυβερνητικών δομών και υπηρεσιών- καταδεικνύει πως ο σχεδιασμός για τη συνολική αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους νοικοκυριών και επιχειρήσεων στοχεύει στη μεγαλύτερη δυνατή προστασία των συνεργάσιμων δανειοληπτών εξασφαλίζοντάς τους πως θα πληρώνουν αυτό που μπορούν.
ΑΥΓΗ - Γιάννης Αγουρίδης
