Στο προηγούμενο φύλλο της «Εποχής» σημειώναμε ότι το ελληνικό ζήτημα είναι παγιδευμένο σε ένα διαταραγμένο περιβάλλον, σχεδόν συγκρουσιακό σε επίπεδο Ευρώπης, με διεθνείς απολήξεις. Ότι αυτό δυσκολεύει και τη λύση του, η οποία, βεβαίως, θα ήταν δύσκολη ούτως ή άλλως. Οι επόμενες μέρες επαλήθευσαν αυτή την προσέγγιση, αλλά η επιστολή Τσακαλώτου και η ακαριαία θετική απάντηση Ντάϊσελμπλουμ πρόσθεσαν ένα νέο και πολύ ζωτικό, υπό ορισμένες προϋποθέσεις και θετικό, για την ελληνική περίπτωση στοιχείο.
Οι ελληνικές διευκρινίσεις–διαβεβαιώσεις ότι η Ελλάδα παραμένει πιστή στη συμφωνία του μνημονίου θεωρήθηκαν ως ένα στοιχείο χαλάρωσης του, ευρύτερα τεταμένου κλίματος ή σωστότερα του κλίματος ανησυχίας που ενδημεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση· ως αφαίρεση μιας ψηφίδας αβεβαιότητας. Στο γερμανικό Τύπο θα βρει κανείς σχετικές αναλύσεις. Θα αναφερθούμε στη συνέχεια πιο συγκεκριμένα.
Από άλλη σκοπιά το ίδιο κλίμα διακριβώνει και σ’ αυτό παρεμβαίνει και η επιχειρηματολογία του Ευκλείδη Τσακαλώτου στο άρθρο του στο Open Democraψy με τίτλο «Δυο γραμμές για την Ευρώπη», στο οποίο προειδοποιεί ότι η τήρηση της γραμμής «οι κανόνες είναι κανόνες» θα οδηγήσει την ευρωζώνη στη διάλυση. Ταυτόσημη άποψη διατύπωσε και ο υπουργός Οικονομικών της Ιταλίας, κ. Παντοάν, σε συνέντευξή του, έχοντας την τεράστια πίεση της υπό χρεοκοπία τράπεζας Monde dei Paschi di Siena. Πίσω από την αύξηση της αναγκαίας ανακεφαλαιοποίησης από 5,5 δισ. ευρώ στα 8,8 δισ. ευρώ, με βάση νεότερους υπολογισμούς, διακρίνει –και το λέει ευθέως– τη γερμανική πίεση της Bundesbank που επιμένει στην «πλήρη εφαρμογή των κανόνων» όπως λέει.
Η επιστολή Τσακαλώτου, ως περιεχόμενο ήταν αναμενόμενη, ιδίως διότι τα κύρια σημεία της ήταν ευθύς εξ αρχής δημοσιοποιημένα μαζί με τις δηλώσεις του πρωθυπουργού και του υπουργού Οικονομικώνμ όταν εξαγγέλθηκε το βοήθημα. Ακόμη και η στενάχωρη –διότι μπορούσε να έχει αποφευχθεί– παραδοχή του λάθους, είχε αναφερθεί στο Βερολίνο στη συζήτηση του υπουργού με γερμανούς βουλευτές. Εκείνο που αξιολογούν όμως, κυρίως, οι παρατηρητές εκτός Ελλάδας είναι η διευκρίνιση από την ελληνική πλευρά για απόλυτη δέσμευση της συμφωνίας για το μνημόνιο και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτές.
Ο φόβος του ντόμινο
Η Sueddentsche Zaeitung θα διατυπώσει ως εξής την προσέγγιση αυτή: «Η διαμάχη μεταξύ οφειλετών και πιστωτών διευθετήθηκε, εντέλει, στην παραμονή Χριστουγέννων», θα σημειώσει και θα προσθέσει: «Είναι μια υπόσχεση όπως πολλές άλλες. Το ότι οι πιστωτές εξέφρασαν άμεσα τη χαρά τους γι’ αυτό, αποσύροντας μάλιστα τις απειλές για πιθανές κυρώσεις, προκαλεί έκπληξη αν αναλογιστεί κανείς την εμπειρία των τελευταίων χρόνων. Η αντίδραση καταδεικνύει, όμως, και το ζητούμενο για οφειλέτη και πιστωτές: θέλουν να αποφύγουν το ενδεχόμενο αναζωπύρωσης της κρίσης στην υπερχρεωμένη και πολιτικά εύθραυστη χώρα, η οποία συν τοις άλλοις φιλοξενεί και πολλούς πρόσφυγες». Η FAZ από την πλευρά της προχωράει και ερμηνεύει και τους λόγους που απάντησαν έτσι οι δανειστές. «Η ελληνική κυβέρνηση διατείνεται ότι δεν ανέλαβε νέες δεσμεύσεις έναντι της Ευρωζώνης. Από το Eurogroup ακούγεται ότι το δώρο των Χριστουγέννων μπορεί να γίνει αποδεκτό, όσο η Ελλάδα τηρεί τους δημοσιονομικούς στόχους για το 2016. Οι χώρες της ευρωζώνης όμως έπρεπε να παγώσουν τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους για να στείλουν κι ένα μήνυμα. Η Neues Deutschland, εφημερίδα της Die Linke, έχει ενδιαφέρον ότι στο ρεπορτάζ της σημειώνει ότι η άμεση απάντηση του Ντάϊσελμπλουμ οφείλεται στο ότι ο οίκος αξιολόγησης Moody’s προειδοποίησε πολύ πρόσφατα για τον κίνδυνο αποτυχίας του δανειακού προγράμματος της Ελλάδα και συγκεκριμένα ότι χωρίς απομείωση του χρέους, η χώρα δεν θα είναι σε θέση να εξυπηρετήσει δάνεια που λήγουν το 2017. Μια χώρα που εξαρτάται από τους θεσμούς έχει σαφέστατα μεγαλύτερη αξία από μια χώρα που έχει πτωχεύσει»
Ο μείζων υπαινιγμός και εφιάλτης
Ακόμη πιο σαφής, για την ανησυχία της, είναι η οικονομική Handelesblatt, ίσως ακριβώς γιατί είναι οικονομική επιθεώρηση. Σε ρεπορτάζ της από το εσωτερικό της γερμανικής κυβέρνησης σημειώνει: «Με ανησυχία καταγράφει η γερμανική κυβέρνηση τα μηνύματα που έρχονται από τη νομισματική ένωση. Είτε πρόκειται για τη διαμάχη αναφορικά με το ελληνικό πρόγραμμα διάσωσης είτε για την εκροή κεφαλαίων από την Ιταλία, αυξάνονται τα σημάδια κρίσης της ζώνης του ευρώ. Η γερμανική κυβέρνηση είναι θορυβημένη, μολονότι δεν το εκφράζει δημόσια». Στη συνέχεια η εφημερίδα αναφέρεται στην Ελλάδα, βεβαίως: «Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος ήθελε να μεταδώσει μια ειρηνική διάθεση λόγω Χριστουγέννων. Στην επιστολή του (σσ: προς τον Γ. Ντάισελμπλουμ) υποσχέθηκε: Η Αθήνα θα τηρήσει όλες τις δεσμεύσεις που απορρέουν από το συμφωνηθέν πρόγραμμα. Ο Ντάισελμπλουμ απάντησε ανακουφισμένος (…) Η διαφορά διευθετήθηκε, ήταν το μήνυμα που διαδόθηκε αμέσως. Η κλιμάκωση αποσοβήθηκε. Όλα καλά» Αλλά επανέρχεται: «Όντως, όλα καλά; Στην πραγματικότητα ο φόβος για μια νέα κρίση αυξάνεται στο Βερολίνο. Παρά την επιστολή Τσακαλώτου, η διαμάχη για το πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας παραμένει εδώ και καιρό άλυτη. Η αξιολόγηση επιμηκύνεται. Επιπλέον, Ευρώπη και ΔΝΤ διχάζονται αναφορικά με τους όρους του προγράμματος». Και φυσικά καταλαβαίνει ότι το πρόβλημα της Ευρώπης δεν είναι η Ελλάδα. Στο Βερολίνο «ανησυχία προκαλεί και η Ισπανία και προπάντων η Ιταλία».
Οι Γερμανοί, λοιπόν, ανακάλυψαν την Ιταλία και ασφαλώς βαθμιαία θα καταλάβουν ότι εδώ όχι μόνο τα μεγέθη είναι εντελώς διαφορετικά, αλλά και οι δυνατότητες αντεπίθεσης. Στη συνέντευξη που αναφέραμε προηγουμένως, του κ. Παντουάν, υπάρχει ένας μείζον υπαινιγμός για τις τράπεζες της Γερμανίας και της Γαλλίας. Εφόσον το Βερολίνο επέβαλλε τα αυστηρότερα κριτήρια –όπως και στην Ελλάδα– για τα στρες τεστ των ιταλικών τραπεζών τότε το ίδιο πρέπει να τηρηθεί γενικώς. «Η υπόθεση που σηκώνουν οι Ιταλοί στην MPS είναι το ποια είναι τα κριτήρια με τα οποία η ΕΚΤ υπολογίζει τις κεφαλαιακές της ανάγκες και κατά πόσο αυτά τα κριτήρια είναι γενικευμένα σε όλες τις ευρωτράπεζες ή όχι», σημειώνει σε ανάλυσή του στο capital gr ο Γιάννης Αγγέλης, που σχολιάζει την παρέμβαση Παντοάν. Ένα ερώτημα, συνεχίζει, που σύντομα θα «ακουμπήσει» τις γαλλικές και γερμανικές τράπεζες.
Μέσα σ αυτό το περιβάλον είναι καίριας σημασίας η παρέμβαση του Ευκ. Τσακαλώτου για τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Περιγράφοντας τις δυο γραμμές για την Ευρώπη, τη μία που στηρίζεται στην απόλυτη τήρηση των κανόνων, όπως την εισήγαγαν οι συντηρητικοί κυρίως του Βορρά και οι σοσιαλδημοκράτες Μπλερ, Σρέντερ και Σημίτης, και την άλλη που εισηγούνται ο ευρωπαϊκος Νότος και κυρίως η αριστερά του πολιτικού φάσματο, καταλήγει ότι το επόμενο έτος θα φανεί αν θα συνεχιστεί αυτός ο διάλογων κωφών ή αν θα προκύψει μια νέα συνθετική γραμμή υπό το φόβο της διάλυσης της Ευρώπης αν συνεχίσει να υπερισχύει η γραμμή της απόλυτης πειθαρχίας στους κανόνες του ζουρλομανδύα του Συμφώνου Σταθερότητας.
Υπόθεση Μαρινόπουλου και οι εκτός κοινωνίας δικαστές
Για άλλη μια φορά έρχεται στην επικαιρότητα η υπόθεση Μαρινόπουλου. Υπάρχει κίνδυνος, σημειώνεται, οι εργαζόμενοι να μείνουν απλήρωτοι τον Ιανουάριο, διότι η ενδιάμεση χρηματοδότηση εξαντλήθηκε και το δικαστήριο, το Πρωτοδικείο Αθηνών, δεν έχει ακόμη συνεδριάσει για να αποφασίσει τελεσίδικα, για τη νομιμότητα της συμφωνίας που επιτεύχθηκε πριν αρκετούς μήνες, με πολύ κόπο και κόστος. Υπενθυμίζουμε, συνοψίζοντας, ότι τράπεζες, εργαζόμενοι, Σκλαβενίτης, οι παλιοί ιδιοκτήτες και οι προμηθευτές, με την ουσιαστική συμβολή και συντονισμό κυβερνητικών αξιωματούχων, κατέληξαν σε μια συμφωνία πρότυπο σε περίοδο κρίσης.
Έγκυροι αναλυτές, τότε, σημείωναν ότι αν αφηνόταν να καταρρεύσει τελειωτικά η αλυσίδα Μαρινόπουλος, δεν θα τιμωρούνταν, με όρους αγοράς, η ανεύθυνη –όντως– διαχείριση της πολυπλόκαμης επιχειρηματικά και περιουσιακά προφυλαγμένης εταιρείας, απλώς. Θα οδηγούσε στην άμεση ανεργία 13.000 υπαλλήλων και στη χρεοκοπία έως και χιλιάδων κτηνοτροφικών, γαλακτοκομικών, συσκευασίας τροφίμων, αλλαντικών, πτηνοτροφικών, αγροτικών και άλλων επιχειρήσεων ανά την Ελλάδα.
Υπήρχαν, ιδίως κτηνοτροφικές και πτηνοτροφικές επιχειρήσεις που θα έκλειναν πάραυτα, διότι ο Μαρινόπουλος ήταν σχεδόν αποκλειστικός πελάτης. Αυτή η κατάρρευση, προφανώς, θα επεκτείνονταν και στις συναλλασσόμενες μ’ αυτές πάσης φύσεως επιχειρήσεις. Το ότι μερικοί έφεραν, στα ελληνικά δεδομένα του κλάδου της παραγωγής τροφίμων, ως ανάλογο παράδειγμα την κατάρρευση της Λήμαν Μπράδερς δεν είναι υπερβολή.
Γράφτηκαν πολλά τότε, τέλος καλοκαιριού, και η διάσωση θεωρήθηκε μια επιτυχία που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως υπόδειγμα. Οι μόνοι που δεν πήραν χαμπάρι απ’ όλα αυτά ήταν οι δικαστές! Εγκλωβισμένοι, εκτός κοινωνίας, δεν ταράχθηκαν καθόλου, δεν παρακινήθηκαν να επισπεύσουν, να συμβάλουν κι αυτοί στην περαίωση της υπόθεσης. Η τελική απόφαση, βεβαίως, θα ήταν δική τους. Αντίθετα, όρισαν εισηγητή για την υπόθεση ενάμισι μήνα μετά το τέλος της ακροαματικής διαδικασίας για την υπόθεση στο Πολυμελές Πρωτοδικείο. Σε πολύ προσεκτική όχληση αρμοδίων παραγόντων απάντησαν ότι έχουν διορία τους τρεις μήνες! Αλλά και στις μεταγενέστερες αγωνιώδεις παρεμβάσεις και εκκλήσεις να ολοκληρωθεί η πρόταση του εισηγητή και να οριστεί δικάσιμος, όπως είχαν υποχρέωση εξάλλου, στο Πρωτοδικείο Αθηνών, ενώ η πρόταξη της υπόθεσης δεν θα παραβίαζε καμία αρχή και κανένα νόμο, δεν είχαν ως φαίνεται εικόνα του τι διακυβεύεται. Ακόμη και τον πολύ μεγάλο –όντως– όγκο των φακέλων, για την υπόθεση, επικαλέστηκαν ως «εμπόδιο».
Μια ανακοίνωση κύκλων του υπουργείου Επικρατείας διαβεβαιώνει τους εργαζόμενους, οι οποίοι όπως είναι εύλογο ανησυχούν, ότι «δεν πρέπει να ανησυχούν λόγω της καθυστέρησης, που οφείλεται, δυστυχώς, στους συνήθεις αργούς ρυθμούς της Δικαιοσύνης». Υπόσχεται επίσης ότι «η κυβέρνηση θα προσπαθήσει μια επιτυχή συμφωνία υπέρ 13.000 εργαζομένων και χιλιάδων προμηθευτών, να υλοποιηθεί». Όσοι –και υπήρξαν– έσπευσαν να θεωρήσουν το σχόλιο αυτό ως «παρέμβαση» στο έργο τη δικαιοσύνης σκοπίμως ξεχνούν οτι το θέμα είναι να οριστεί η δικάσιμος. Το τι απόφαση θα παρθεί είναι θέμα των δικαστών. Ξεχνούν ακόμη ότι με επίδικο την πελατεία Μαρινόπουλου γίνεται μια υπόγεια αδυσώπητη διαπάλη επικράτησης αλυσίδων σουπερμαρκετ. Εκτός και αν θέλουν εις βάρος εργαζομένων και προμηθευτών, να ευνοηθούν κάποιοι από το μοίρασμα των ιματίων.
