Το 2013 ο Τέρι Γκίλιαμ γύρισε μια ταινία που πήγε άπατη, το «Θεώρημα Μηδέν». Ωστόσο, για τους γνωρίζοντες η ταινία είναι ένα κινηματογραφικό διαμάντι, που μαζί με τους «12 πιθήκους» ολοκληρώνει τη διεισδυτική τριλογία του «Brazil». Στο δυστοπικό σκηνικό που αναδύεται από τη steampunk φαντασία του Γκίλιαμ, ένας διχασμένος άνθρωπος προσλαμβάνεται από μια επιχείρηση για να αποδείξει –με τη μαθηματική έννοια του όρου– τη ματαιότητα των πάντων. Μπορεί οι υπολογισμοί να γίνονται με πετάλια και κονσόλα παλιού βιντεοπαιχνιδιού, αλλά ο υπερεπεξεργαστής που τροφοδοτεί τον ήρωα με δεδομένα έχει φτιαχτεί για να χωρέσει μέσα του ολόκληρο το σύμπαν. Το οποίο, βέβαια, δεν είναι όσο μεγάλο θα περίμενε κανείς, αφού… όλα είναι ένα τίποτα.
Ο ήρωας δεν μπορεί να καταλάβει γιατί μια επιχείρηση να θέλει να αποδείξει ότι όλα είναι μάταια. Η απάντηση του δίνεται από τη φασματική φιγούρα που εκπροσωπεί τη «διοίκηση»: «Ποτέ δεν είπα ότι όλα είναι μάταια. Είμαι επιχειρηματίας, κ. Λεθ! Τίποτα δεν είναι μάταιο: Το να δημιουργείς τάξη στην αταξία φέρνει χρήμα. Το χάος παράγει κέρδος, κ. Λεθ!» Το μοτίβο που επανέρχεται στις απεγνωσμένες προσπάθειες του ήρωα να αποδείξει τη ματαιότητα των πάντων είναι ότι το μηδέν ισούται με 93%, ενώ το ζητούμενο είναι να φτάσει το 100%. Αυτό που εμποδίζει τους ανθρώπους να αποδεχτούν πέραν πάσης αμφιβολίας την ανυπαρξία σκοπού και νοήματος της ζωής είναι η «κλήση» που περιμένουν. Η ανάθεση της αποστολής που θα δώσει νόημα στην ύπαρξή τους και προορισμό στις πράξεις τους. Κι αυτή η προσμονή πρέπει να ξεριζωθεί με επιστημονικό τρόπο. Τότε, και μόνο τότε, το κενό της ύπαρξης θα γίνει ολοκληρωτικά κερδοφόρο, ένα απέραντο πεδίο δυνατοτήτων αξιοποίησης του κεφαλαίου.
Οι θρησκείες, οι φιλοσοφίες, οι μύθοι, η αφοσίωση, ο έρωτας αναστέλλουν την ολοκλήρωση του καπιταλισμού. Εν αναμονή της λύτρωσης ή της γνώσης, οι άνθρωποι αρνούνται να δουν τη μοναδική αλήθεια: YOLO! You only live once – «ζεις μόνο μια φορά» κι αυτή δεν έχει κανένα απολύτως νόημα. Έτσι, απαρνούνται τη μοναδική ευτυχία που τους είναι δυνατή: Να παραδοθούν ολοκληρωτικά στον παρηγορητικό καταναλωτισμό. Ο καπιταλισμός είναι η μόνη τεχνολογία που μπορεί να κατασκευάσει προϊόντα με πρώτη ύλη το τίποτα και να λυτρώσει τους ανθρώπους από την ανάγκη να αντικρίζουν μόνοι και ανυπεράσπιστοι το αδυσώπητο κενό της ύπαρξης.
Οι γιορτές είναι η αποθέωση του καταναλωτισμού. Ήταν, όμως, ανέκαθεν συνδυασμένες και με σκοτεινούς μύθους. Αφηγήσεις και τελετουργίες που διασκέδαζαν τη βαθιά ριζωμένη αίσθηση ματαιότητας, με την υπόμνηση της ικανότητας των ανθρώπων να παράγουν νόημα. Η οικειοποίηση αυτής της ικανότητας από τον καπιταλισμό απλώς γεμίζει το υπαρξιακό κενό με σκουπίδια.
Ευτυχισμένο το 2017!
