to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

«Ο περίεργος θάνατος του Αγίου της Τουρένα»

Βιβλιοπαρουσίαση του έργου του συγγραφέα του «Confiteor», Ζάουμε Καμπρέ, «Οι Φωνές του Ποταμού Παμάνο»


«Μυθοπλασία που συνδυάζεται με ενδελεχή τεκμηρίωση στοιχείων και λεπτομερή ανάπλαση μιας εποχής». Έτσι παρουσιάζει συνοπτικά το μυθιστόρημα η «El Pais», όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο. Πράγματι, το  βιβλίο «Οι Φωνές του Ποταμού Παμάνο» (εκδόσεις «Πάπυρος», 2008), του Ζάουμε Καμπρέ, αν μεταφερόταν στη μεγάλη οθόνη θα έμοιαζε με ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ με ηθοποιούς. Αλλά όχι μόνο. Θα μπορούσε να συγκριθεί με την ασπρόμαυρη ηθογραφία της «Λευκής Κορδέλας» του Χάνεκε (ηθογραφία φυσικά άλλης εποχής και διαφορετικού τόπου) ή θα μπορούσε κάλλιστα να μας φέρει στο νου χιτσκοχικές στιγμές αγωνίας μιας και πολλές φορές τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών σε αρπάζουν μέσα από τη σελίδα χωρίς να προλάβεις να αντιδράσεις. Αν κάποιοι συναρπάστηκαν από την κινηματογραφική πλοκή και δομή του πολυσυζητημένου «Confiteor» (εκδόσεις «Πόλις», 2016), θα (ξανα)βρουν στο  πρώτο έργο του Καμπρέ που μεταφράστηκε από τα καταλανικά στη γλώσσα μας τα ίδια στοιχεία. 

Αν, όπως και στο «Confiteor», ξεπεράσεις την ψυχρολουσία των συνεχών αλλαγών στην αφήγηση (με το πλήθος εγκιβωτισμών), τα αφηγηματικά κόλπα και μηχανισμούς του Καμπρέ, θα βρεθείς ξανά μπροστά στο μεγάλο μυθιστόρημα για τον 20ό αιώνα που αποτελεί ταυτόχρονα πραγματεία για την ηθική, τις ανθρώπινες αδυναμίες, τον έρωτα, την μικρή απόσταση ανάμεσα στον ηρωισμό και τη δειλία του καθημερινού ανθρώπου. 

Αν προσπεράσεις τα σημεία όπου το βιβλίο μοιάζει με συγγραφική άσκηση αλλά και τη μεγάλη έκταση που  μπορεί να κουράσει, η γραφή του Καμπρέ σε βυθίζει στην Ισπανία του εμφυλίου μέσα από τους ίδιους, θαρρείς, τους δρώντες. Και, όπως σε κάθε πολιτικό μυθιστόρημα που δε φοβάται να αναμετρηθεί με τα μεγάλα ερωτήματα, ο συγγραφέας παίρνει θέση: είναι με το δημοκρατικό στρατόπεδο αναδεικνύοντας το δίκαιο του αγώνα αλλά χωρίς να εξωραΐζει, χωρίς να αθωώνει από τα λάθη και, κυρίως, χωρίς να λειαίνει τις γωνίες κρατώντας σε χαώδη απόσταση νικητές και ηττημένους. Ίσως, όσα θέλει να πει για εκείνη την περίοδο να συμπυκνώνονται στην εσωτερική πάλη του Ουριόλ Φουντέλιας, του κύριου πρωταγωνιστή που είναι την ίδια στιγμή σύμμαχος και προδότης, δάσκαλος και αντάρτης, εραστής και οικογενειάρχης, άνθρωπος και ΟΧΙ ήρωας. 

Αν και με κινηματογραφικούς όρους επικό, το μυθιστόρημα του Καμπρέ απογυμνώνει τους χαρακτήρες από οτιδήποτε ηρωικό και καταφέρνει να μιλήσει (να φωνάξει!) για την πιο «δύσκολη» περίοδο της ισπανικής και καταλανικής ιστορίας μέσα από τα καθημερινά πάθη καθημερινών ανθρώπων με με φόντο την Ισπανία του σήμερα που μοιάζει να μην έχει επουλώσει τις παλιές πληγές. Μπορεί ο θάνατος της δικτατορίας του Φράνκο συμβολικά να επισφραγίζεται με τις αλλαγές στις ταμπέλες και τη μετάφραση των οδών από τα καστιλιάνικα (επίσημα ισπανικά) στα καταλανικά, ωστόσο μίση και παλιά χρωστούμενα ζωντανεύουν διαρκώς. Για την ακρίβεια, δεν έφυγαν ποτέ και η μη γραμμική αφήγηση, τρισδιάστατη όπως τη χαρακτηρίζει κάποιος, μας το υπενθυμίζει με εμφατικό τρόπο. Και η μικρή λύτωση στο τέλος μοιάζει με δώρο άδωρο μετά τα τόσα βάσανα, προσωπικά και συλλογικά. Στον Καμπρέ, μην ψάξετε ποτέ για happy end και ξεκάθαρες αποφάνσεις. Ακόμα και οι λογοτεχνικοί «ψίθυροι», όσα δηλαδή πραγματικά σκέφτονται οι πρωταγωνιστές και δεν τολμούν να πουν (μια ακόμα ιδιαίτερη και καθηλωτική τεχνική του συγγραφέα), δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να επεκτείνουν με ωμό τρόπο να αδιέξοδά τους. 

«Εγώ δεν θέλω να πεθάνω ποτέ γιατί δεν εμπιστεύομαι κανέναν για να μου κάνει την ταφόπλακα». Αυτή θα μπορούσε να είναι η φράση που συνοψίζει την ατμόσφαιρα του έργου. Οι συνεχείς ανατροπές (που δεν μας επιτρέπουν να γράψουμε περισσότερα για την πλοκή, ώστε να μην υποπέσουμε στο αμάρτημα του «spoiler» πριν κάποιος διαβάσει το βιβλίο) μας φέρνουν κοντά και συνάμα μας απομακρύνουν από τους πρωταγωνιστές πριν προλάβουμε να ταυτιστούμε, πριν προλάβουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι θα μπορούσε να είναι ένας από εμάς στη θέση τους. Όχι, σίγουρα δεν «είμαστε όλοι ίδιοι». Το θύμα της ιστορίας (ο δάσκαλος-«Άγιος της Τουρένα») δεν εξισώνεται με τον θύτη (τον «δήμιο της Τουρένα») αλλά στην Καταλονία του εμφυλίου, στα ανθρώπινα πράγματα εν τέλει, είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις το καλό από το κακό πριν σε καταπιεί η άβυσσος της πραγματικότητας. 

 Στο τέλος, κανείς δεν γεννιέται ήρωας ή προδότης. Είναι οι συνθήκες που δημιουργούν τον άνθρωπο, όπως μας διδάσκει ξανά, χωρίς όμως ίχνος διδακτισμού και απλούστευσης, ο Καμπρέ σε μία σύνθεση ευφυή, δωρίκή στη μεγαλοπρέπειά της που κάλλιστα θα μπορούσε να σε συναρπάσει περισσότερο από το πιο καλοφτιαγμένο ψυχολογικό-πολιτικό θρίλερ της μεγάλης οθόνης.

Αξίζει, ειδικά αν έχει πέσει ήδη στα χέρια σας το «Confiteor», να αφεθείτε και σε αυτήν την «μεγάλη» ιστορία για την Καταλονία όπως μοναδικά την αφηγείται ο Καμπρέ, «μέσα από τις συνέπειες των πράξεων ανθρώπων που δεν επέτρεψαν ποτέ στον εαυτό τους να συγχωρέσουν»...

Το βιβλίο «Οι φωνές του ποταμού Παμάνο», που κυκλοφόρησε στην Ισπανία το 2004 και βραβεύτηκε το 2005 με το βραβείο Καταλανών Κριτικών, μεταφράστηκε από τα καταλανικά από τον Ευρυβιάδη Σοφό ενώ τη θεώρηση μετάφρασης έκανε η Κατερίνά Σπάθη. Στη φωτογραφία, η έκδοση με τον πρωτότυπο τίτλο.

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)