Το κόμμα οφείλει να προσδιορίζεται από τα ιδεολογικά και πολιτικά χαρακτηριστικά της πολιτικής μας και των στρατηγικών μας επιλογών, δηλαδή, από τον «Δημοκρατικό δρόμο για τον Σοσιαλισμό» με δημοκρατία, ελευθερία και αυτοδιαχείριση.

Η στρατηγική μας επιλογή επιβάλλει να είναι κόμμα μαζικό, που ενισχύει την πρωτοβουλία των μελών του και λειτουργεί με βάση τις αρχές και τον σεβασμό στους δημοκρατικούς κανόνες.

Οφείλει να συγκροτεί ευρείες πολιτικές και κοινωνικές πλειοψηφίες, ώστε οι αλλεπάλληλες συγκρούσεις με την κοινωνική, ιδεολογική και πολιτική συντήρηση να είναι επιτυχείς.

Επί της ουσίας, ο χαρακτήρας αυτών των αναμετρήσεων αναδεικνύει καθημερινά και αδιάλειπτα τη σύγκρουση ανάμεσα στην πρόοδο και τη συντήρηση.

Στο πλαίσιο αυτό, εντέλλεται να ασκεί έναν κεντρικό ρόλο «Συλλογικού διανοούμενου» και «οργανωτή της δράσης λαϊκών δυνάμεων και θεσμών».

Με μια κουβέντα να ασκεί μέσα στο σύνολο του πολιτικού συστήματος, αλλά και ευρύτερα στο συνολικό πολιτικό εποικοδόμημα «Ιδεολογική και πολιτική ηγεμονία».

Για να διευρύνει την ιδεολογική και πολιτική του ηγεμονία είναι αναγκαία η συμμετοχή του κάθε μέλους στη διαμόρφωση των πολιτικών του επιλογών και στην υλοποίηση των πολιτικών του στόχων.

Η έννοια της ιδεολογικής και πολιτικής ηγεμονίας εμπεδώνεται από τη δράση των μελών και στελεχών του, αλλά και από τη διαλεκτική σχέση του με το υπόλοιπο πολιτικό εποικοδόμημα και, φυσικά, με το πολιτικό σύστημα. Δηλαδή, οφείλει να έχει καταστατικά οριοθετημένες σχέσεις με θεσμούς και δράσεις που επηρεάζουν την πολιτική συνείδηση, την κουλτούρα και τη συνολικότερη ιδεολογικοπολιτική συγκρότηση των πολιτών. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ως ανάγκη οριοθέτησης των σχέσεων του κόμματος με θεσμούς όπως:

* Τη νομοθετική εξουσία (Κοινοβούλιο).

* Την εκτελεστική εξουσία (κυβέρνηση, Προεδρία Δημοκρατίας).

* Τις δομές και τους μηχανισμούς του κράτους (Αστυνομία, στρατό, κρατικούς οργανισμούς κ.λπ.).

* Τη δικαστική εξουσία και τις δομές απονομής της Δικαιοσύνης.

* Θρησκευτικά δόγματα και λατρευτικές δομές.

* Πολιτικές κινήσεις, οργανώσεις και κόμματα.

* Ειδικότερη σημασία έχει ο σαφής προσδιορισμός του κόμματος με το «μαζικό κίνημα και τους θεσμούς του».

* Επίσης, κεντρική σημασία έχει ο προσδιορισμός της σχέσης του με τα οικονομικά συμφέροντα.

* Με Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (ΜΜΕ).

*Με δομές και δράσεις αθλητικού περιεχομένου.

* Τον πολιτισμό.

Είναι σαφές ότι ο ρόλος των θεσμών ορίζεται θεσμικά και συνταγματικά. Συνεπώς, οι σχέσεις του κόμματος μαζί τους οφείλουν να το λαμβάνουν υπ' όψιν τους.

Αν το συνταγματικό πλαίσιο δεν διευκολύνει τη δημοκρατική συνύπαρξη αυτών των θεσμών, καθήκον του κόμματος είναι να επεξεργαστεί τροποποιήσεις που θα επιτρέπουν στην ελληνική κοινωνία να είναι δημοκρατική, αλλά και ανοιχτή σε μεγάλες δημοκρατικές και κοινωνικές αλλαγές.

Συνεπώς με «καταστατικές ρυθμίσεις» ο ρόλος του κόμματος οφείλει να οριοθετείται μέσα στο ιδεολογικό κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας.

Τα ερωτήματα στα οποία έχουμε υποχρέωση να απαντήσουμε δεν είναι αν κάποιο μέλος του κόμματος είναι ταυτοχρόνως βουλευτής ή υπουργός, αλλά ποια θα πρέπει να είναι η οριοθετημένη διακριτή σχέση ανάμεσα σε αυτούς τους θεσμούς και πώς θα διασφαλιστεί η δυνατότητα του κόμματος να διευρύνει την πολιτική και ιδεολογική του ηγεμονία ως “ο βασικός συλλογικός διανοούμενος και οργανωτής των δράσεων του λαού μας”.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι στις καθημερινές λειτουργίες του κόμματος πρέπει να διασφαλίζεται η μεταφορά της συλλογικής εμπειρίας, να επιδιώκεται η συλλογική σύνθεση των εμπειριών και των δράσεων που αναπτύσσουν όλοι οι θεσμοί του πολιτικού εποικοδομήματος και η σύνθεση της συλλογικής εμπειρίας να επιστρέφει, όσο το δυνατόν πιο αυθεντικά, στην κοινωνία και στους θεσμούς του πολιτικού εποικοδομήματος.

Πρόκειται λοιπόν για μια αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στο κόμμα και στους θεσμούς, φορείς της οποίας είμαστε όλοι.

Δεν μπορεί να υπάρχουν λοιπόν απαγορευτικά όρια για τον τρόπο που θα συμμετέχουν τα μέλη και τα στελέχη του κόμματος στις λειτουργίες του κόμματος και στις λειτουργίες των θεσμών. Αντίθετα, έχουμε υποχρέωση να διασφαλίζουμε την καλύτερη και αποτελεσματικότερη σύνθεση των οργάνων του κόμματος, ώστε να διασφαλίζεται η αμφίδρομη σχέση κόμματος και θεσμών και φυσικά με πλήρη σεβασμό στην αυτονομία και στην πολιτική φυσιογνωμία κάθε θεσμού.

Ασφαλώς στο πλαίσιο των καταστατικών ρυθμίσεων, οφείλουμε να οριοθετήσουμε τον χαρακτήρα και το ρόλο των οργάνων του κόμματος και τη μεταξύ τους σχέση.

Επιβάλλεται σαφής διάκριση αρμοδιοτήτων ανάμεσα στα όργανα του κόμματος, ώστε να αποφεύγονται συγχύσεις, γραφειοκρατικές παραμορφώσεις και παραβιάσεις της εσωκομματικής δημοκρατίας.

Τέλος, οφείλουμε να αποτυπώσουμε σαφώς την ισοτιμία των δικαιωμάτων κάθε μέλους και τη διασφάλισή τους μέσα από θεσμικές, διαφανείς και δημοκρατικές διαδικασίες, όπου δεν συμβιβάζεται η ταύτιση κριτή και κρινόμενου, ελεγκτή και ελεγχόμενου.

Σχέση κόμματος με το συνολικό σύστημα εξουσιών

Το κόμμα μας τηρεί απαρέγκλιτα την αρχή της σαφούς οριοθέτησης των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στους φορείς της εξουσίας. Η αρχή της διάκρισης των εξουσιών αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για τη δημοκρατική οργάνωση σε κάθε θεσμική συγκρότηση, πολύ περισσότερο σε αυτό καθαυτό το κράτος.

Ιστορικά στην Ελλάδα και στην Ε.Ε. η εκτελεστική εξουσία ή ακύρωνε τη νομοθετική εξουσία ή χειραγωγούσε τη δικαστική εξουσία. Πρόκειται για ουσιώδη χαρακτηριστικά αυταρχικής εξουσίας.

Ο ΣΥΡΙΖΑ υπερασπίζεται την αυτονομία της νομοθετικής και της δικαστικής εξουσίας από την εκτελεστική. Υπερασπίζεται τον αυστηρό περιορισμό και τον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας στα όρια που της ορίζουν η νομοθετική και η δικαστική εξουσία.

Υπερασπίζεται την ανεξαρτησία όλων των εξουσιών της χώρας από οικονομικά συμφέροντα και από στρατηγικούς σχεδιασμούς τρίτων χωρών.

Θεωρεί ότι όλες οι εξουσίες οφείλουν να αντλούν τη δύναμή τους από τον λαό.

Θεωρεί ότι τα κόμματα αποτελούν αυτοτελείς θεσμούς της δημοκρατίας, ανεξάρτητους και αυτόνομους από τους θεσμούς του κράτους. Ταυτόχρονα τα κόμματα οφείλουν να σέβονται την αυτονομία της δικαστικής εξουσίας, την αυτοτέλεια της νομοθετικής εξουσίας και την ανεξαρτησία της εκτελεστικής εξουσίας από κομματικές εξαρτήσεις.

Στη χώρα μας διαχρονικά δημιουργήθηκαν ο κρατικός μηχανισμός, ο στρατός, η Αστυνομία, οι υπηρεσίες του Δημοσίου και οι δημόσιοι υπάλληλοι ως λάφυρο της εκάστοτε κυβέρνησης, και η εκάστοτε κυβέρνηση, χειραγωγημένη από τη λογική της κομματικής πελατείας και του κομματαρχισμού.

Αυτές οι πρακτικές και οι αντιλήψεις είναι ασυμβίβαστες με την αντίληψη του ΣΥΡΙΖΑ.

Ο ρόλος ανάμεσα στο κόμμα και στην κυβέρνηση είναι διακριτός. Το κόμμα είναι ο θεσμός που μέσα από τις λειτουργίες του αναβαθμίζει την πολιτική λειτουργία και συμμετοχή των πολιτών, επεξεργάζεται πολιτικές και προωθεί προτάσεις μέσα από τις νομοθετικές δομές της πολιτείας, αλλά και μέσα στον λαό και στα μαζικά κινήματα.

Η κυβέρνηση είναι ο θεσμός που εντέλλεται να υλοποιεί το έργο της νομοθετικής εξουσίας, υπερασπιζόμενη τη δημοκρατία και τη διαφάνεια στην άσκηση των καθηκόντων της.

Τα μέλη του κόμματος οφείλουν να σέβονται τη δημοκρατικά εκφρασμένη θέληση του λαού.

Αντί επιλόγου

Οφείλουμε να είμαστε ανοιχτοί στα μηνύματα των καιρών. Αν αυτό το καταφέρουμε, τότε θα έχουμε διαμορφώσει ουσιώδη προϋπόθεση για την πολιτική και ιδεολογική ηγεμονία στην ελληνική κοινωνία.

Στέλιος Παππάς, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ