Μια επιλογή που, ίσως, στηρίζεται σε μια στιγμιαία αντίδραση από την ανάγνωση ενός οπισθόφυλλου, μιας σελίδας που πέφτεις επάνω της καθώς «μυρίζεις» το φρεσκοτυπωμένο βιβλίο… ή πάλι μια προβολή που σου κάνει ένα απροσδιόριστο κλικ καθώς γυρνοβολάς ανάμεσα στους διαδρόμους του βιβλιοπωλείου…
Όπως και να έχει, όμως, η επιλογή ενός βιβλίου παραμένει μια προσωπική επιλογή και αυτό, βέβαια, είναι το «μαγικό» της όλης υπόθεσης. Απλά μια βιβλιοκριτική, μια γνώμη ενός φίλου ή ένα στιγμιαίο πέρασμα σελίδων και λογοτεχνικών οσμών μπορούν να επιταχύνουν την επιλογή αυτή…
Έτσι, χαζεύοντας οπισθόφυλλα, ξεφυλλίζοντας αλλά και «μυρίζοντας» σελίδες και λέξεις «έκατσαν» στο μυαλό (αυτό το γαμημένο κλικ…) δώδεκα συν ένας τίτλοι βιβλίων… Γιατί δώδεκα συν ένας; Δεν υπάρχει απάντηση… Μάλλον γιατί δεν μπορούσαν να αφαιρεθούν άλλοι, ίσως και γιατί το δεκατρία μοιάζει (στο μυαλό μου) πιο… «λογοτεχνικός» αριθμός από το δώδεκα…
ΒΕΡΟΛΙΝΕΖΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1920 – 1933 του Γιόζεφ Ροτ, Εκδόσεις Άγρα, 2016
Τούτη τη φορά δεν έχουμε στα χέρια μας ακόμα ένα μυθιστόρημα του Γιόζεφ Ροτ, αλλά μια φωτογραφία, λογοτεχνικά φιλτραρισμένη από τον ίδιο τον Ροτ, του μεσοπολεμικού Βερολίνου. Ένα πολιτισμικό χρονικό που ξεκινά δύο χρόνια μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και πιο συγκεκριμένα με την έλευση του Ροτ στο Βερολίνο και τελειώνει με το κάψιμο των βιβλίων από τους Ναζί έξω από το Ράιχσταγκ το 1933.
Τα κείμενα, γραμμένα με τη μορφή των ανταποκρίσεων, αντηχούν όσο τίποτα τους βίαιους κοινωνικούς και πολιτικούς παροξυσμούς που απειλούσαν αλλά και που τελικά συνέβαλαν κι αυτοί στο θάνατο της έτσι κι αλλιώς εύθραυστης, από την αρχή, Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.
Ένα μωσαϊκό πεζογραφικών χρωμάτων, που το μαύρο εναλλάσσεται με το άσπρο και η αθλιότητα με την ηρεμία, ένας κόσμος πολιτιστικών και πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων, άνθρωποι ξεχασμένοι και συμπιεσμένοι από τον χωροχρόνο… Ένας λογοτεχνικός καμβάς πάνω στον οποίο χορεύουν ταξικές και φυλετικές συγκρούσεις… Μια πόλη που υπό τους ήχους της τζαζ περιμένει, καρτερικά το ναζιστικό θηρίο…
Το τελευταίο συγκλονιστικό κείμενο, «Το Auto-da-fe του πνεύματος», γραμμένο το 1933, μιλάει ακριβώς για το κάψιμο των βιβλίων από τους Ναζί έξω από το Ράιχσταγκ και την τραγική θέση των συγγραφέων που καταργήθηκε το έργο τους στη μητρική τους γλώσσα.
ΤΟ ΠΑΓΟΔΡΟΜΙΟ του Ρομπέρτο Μπολάνιο, Εκδόσεις Άγρα, 2016
Το λογοτεχνικό μπαούλο του Μπολάνιο δεν λέει να αδειάσει με τίποτα! Πάνω από μια δεκαετία μετά το φευγιό του και αυτό παραμένει γεμάτο με λέξεις και με το άρωμά του να μοιάζει ακόμα εντονότερο… Πώς διάολο γίνεται αυτό;
Τριγυρνώντας στους διαδρόμους του βιβλιοπωλείου δεν γίνεται να μη σκοντάψει το βλέμμα σου επάνω του και μια στιγμιαία ματιά στο οπισθόφυλλο είναι αρκετή για να μην το αφήσεις ξανά στην θέση του: «…Το πάτωμα ήταν μαρμάρινο και οι τοίχοι ήταν διακοσμημένοι με γύψινα ανάγλυφα τα οποία η εγκατάλειψη είχε φροντίσει να τα κάνει αγνώριστα. Κάτι κινήθηκε ανάμεσα στα αγριόχορτα. Μπορεί να ήταν αρουραίος. Τώρα όμως όλη μου η προσοχή είχε συγκεντρωθεί σε μια διπλόφυλλη πόρτα. Από εκεί έβγαινε η μουσική και επίσης ένας παγωμένος αέρας που ξαφνικά στέγνωσε τον ιδρώτα στο πρόσωπό μου. Μέσα εκεί, φωτισμένη από τέσσερις προβολείς που κρέμονταν σε κάτι τεράστια δοκάρια, μια κοπέλα έκανε πατινάζ σ’ ένα παγοδρόμιο…».
ΑΡΙΘΜΟΣ 11 του Τζόναθαν Κόου, Εκδόσεις Πόλις, 2016
«Αριθμός 11», δηλαδή… νέα γραφή από τον Τζόναθαν Κόου. Δεν είναι αρκετό για να το ξακρίσει κανείς; Φυσικά και είναι…
Από τις πρώτες σελίδες η μνήμη επαναφέρει (με ακατανόητα όμορφο τρόπο) στιγμές από το «Τι ωραίο πλιάτσικο»… Αυτή τη φορά ο Κόου επιλέγει την Τζοζεφίν Γουίνσο, μοναδική απόγονο μιας μεγαλοαστικής οικογένειας για κεντρική του ηρωίδα. Γύρω της μια σειρά από χαρακτήρες που επιθυμούν όλοι, όπως και η ίδια άλλωστε, το ίδιο πράγμα: την εξουσία. Με οποιοδήποτε κόστος και με οποιοδήποτε τρόπο…
Ο Κόου απλώνει το μυθιστόρημα του σε πέντε μέρη, τα οποία και συνδέονται μεταξύ τους τόσο στο πεδίο της αφηγηματικής πλοκής, όσο και στο πεδίο της κοινωνικής και κριτικής παρέμβασης. Το οπισθόφυλλο, άλλωστε, προδιαθέτει μια χαρά τον αναγνώστη γι’ αυτό που τον… περιμένει:
«Για ό,τι άφησε πίσω του ο πόλεμος και για το τέλος της αθωότητας.
Για το πώς κονταροχτυπιούνται η κωμωδία με την πολιτική, αλλά και για το πώς η κωμωδία, μάλλον, κερδίζει.
Για τη ζωή σε μια πόλη όπου οι τραπεζίτες χρειάζονται κινηματογράφους στα υπόγειά τους ενώ, στο διπλανό στενό, υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που έχουν ανάγκη από τράπεζες τροφίμων για να επιβιώσουν.»
CONFITEOR του Jaume Cabre, Εκδόσεις Πόλις, 2016
Μυθιστόρημα με ιδιόμορφη πλοκή λόγω του ακαθόριστου ιστορικού πλαισίου (αλλά και την πολυδιάστατη θεματολογική του υφή) στο οποίο διαδραματίζεται (παιχνίδια με τον ιστορικό χωροχρόνο)… Αυτή, όμως, η ιδιομορφία του τονίζει και την ιδιαιτερότητά του.
Διαβάζοντας: «Βαρκελώνη, δεκαετία του ’50. Ο νεαρός Αντριά μεγαλώνει ανάμεσα σ’ έναν πατέρα που θέλει να του δώσει μόρφωση αναγεννησιακού ανθρώπου, να τον κάνει γνώστη πολλών γλωσσών, και μια μητέρα που τον προορίζει για την καριέρα δεξιοτέχνη βιολονίστα. Ο Αντριά, ευφυής, μοναχικός και υπάκουος, προσπαθεί να ικανοποιήσει τις υπέρμετρες και αντιφατικές φιλοδοξίες των γονιών του, ως τη στιγμή που ανακαλύπτει την ύποπτη προέλευση του οικογενειακού πλούτου και άλλα ανομολόγητα μυστικά. Πενήντα χρόνια μετά, ο Αντριά, λίγο πριν χάσει τη μνήμη του, προσπαθεί να ανασυνθέσει την οικογενειακή ιστορία, ενώ γύρω από ένα εκπληκτικό βιολί του 18ου αιώνα διαπλέκονται τραγικά επεισόδια της ευρωπαϊκής ιστορίας, από την Ιερά Εξέταση ως τη δικτατορία του Φράνκο και τη ναζιστική Γερμανία, με αποκορύφωμα το Άουσβιτς, το απόλυτο κακό».
ΚΑΚΟ ΧΑΡΤΙ του Κώστα Μουζουράκη, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2016
Αν μη τι άλλο, η περιγραφή του οπισθόφυλλου εντυπωσιακή: «Ένας πληρωμένος φονιάς κι ένας νεαρός χαρτοκλέφτης. Μια εξαφάνιση, ένας εκβιασμός και μια φωτογραφία που είναι πενήντα έξι χιλιάδες φορές η ίδια λέξη. Ένας νονός χωρίς οικογένεια, ένας επικούρειος τζογαδόρος κι ένας καπετάνιος δίχως τσούρμο, που, επιπλέον, σιχαίνεται το νερό […] Σχέδια που καταστρώνονται με σκοπό ν’ ανατραπούν και συμφωνίες που κλείνονται με στόχο ν’ αναιρεθούν, συμβόλαια ζωής και συμβόλαια θανάτου και πληγές νωπές, θαμμένες μες στη σκόνη. Και πάνω απ’ όλα, η αναπόφευκτη βία που κλιμακώνεται δίχως έλεος, καθώς, κατά Κλαούζεβιτς, καθένας από τους αντιπάλους ακολουθεί τον νόμο του άλλου, κι απ’ αυτό προκύπτει μια αλληλεπίδραση που, ως έννοια, οφείλει να φτάσει στα άκρα».
Ας μου επιτραπεί η υπερβολή (και γιατί το διάβασα αλλά και λόγο της αδυναμίας στις νουάρ γραφές) αλλά τούτη η κινηματογραφική (και μάλιστα στα μέτρα του… Ροντρίγκεζ) γραφή σε τσακίζει ευχάριστα… Είναι αυτό που ο Μπουκόφσκι φώναζε κάθε φορά που πετύχαινε μια νέα νουάρ γραφή: «πώς διάολο να ‘ναι το νουάρ γαμήσι; Μμμ… έτσι θα ‘ναι»…
ΥΓ. κατά τρόπο πραγματικά περίεργο και ανεξήγητο, διαβάζοντάς το, λειτουργούσα λες και ήμουν παράμερος ήρωας στο Sin City του Φρανκ Μίλερ…
ΕΙΔΑ ΝΑ ΦΤΑΝΕΙ ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΣ του Ντανιέλ Τσαβαρία, Εκδόσεις opera, 2016
Όχι, αυτή τη φορά δεν γράφει για το «κόκκινο στο φτερό του παπαγάλου», ούτε για το «μάτι της θεάς», ούτε τριγυρνά σε κάποιο «νησί», ούτε είναι γεμάτος θύμησες από την Μαδρίτη. Τούτη τη φορά γράφει για έναν γέρο που είδε να φτάνει από μακριά… Τούτη τη φορά ο Ντανιέλ Τσαβαρία γεμάτος μνήμες και για τον γεροΤσαβαρία…
Η πιο ιδιόμορφη και θελκτική λατινοαμερικάνικη γραφή των τελευταίων δεκαετιών, ο Ντανιέλ Τσαβαρία, μας ξανασυστήνεται μέσα ένα από ένα «road book» γεμάτο θύμησες, γεμάτο χωροχρονικές ανισορροπίες, γεμάτο πολιτικές και πολιτισμικές αντιφατικότητες και με τελικό προορισμό την Αβάνα…
ΑΝΚΟΡ της Πέλας Σουλτάτου, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2016
Διαβάζοντας: «Ο κηπουρός και η αδέσποτη γάτα, ο Αμούρ και η Σουίτι, ο καουμπόι και η Φράου, η γυναίκα με το πι και ο άντρας με το γιώτα, το ξωτικό του δάσους κι ο ασπρομάλλης με τα άφιλτρα, ο μπαρμπέρης, το τζιτζίκι και η ζωγράφος, ο ερωτευμένος κύριος καθηγητής, το νυχτοπούλι κι ο μαχαιροβγάλτης, η αδελφή με την ηπειρώτικη προφορά, το αηδονάκι με το ρουμάνικο τραγούδι και ο ηλικιωμένος με τους καταρράκτες, το χλομό πρόσωπο, ο μετανάστης από το Μπαγκλαντές. Κι ένας αόρατος βιολιστής. Μπόνους τρακ ο νεκροθάφτης Σοπενχάουερ, που συνοδεύει τον υπέργηρο ναζί στην τελευταία του κατοικία…».
Πολλές φορές όταν κλείσει κανείς τα ματιά και φέρει στο μυαλό του λέξεις, προτάσεις και πρόσωπα, φτιάχνει εικόνες… Διαβάζοντας το Ανκόρ της Πέλας Σουλτάτου το πρώτο πράγμα που δημιουργήθηκε στο μυαλό, ήταν εικόνες ενός αστικού τοπίου, το οποίο διαστέλλεται και συστέλλεται συνεχώς, που κυνηγά και κυνηγιέται από τον (πολιτισμικό) θάνατο και το οποίο μάλιστα θα μπορούσε να είναι φτιαγμένο από έναν μάστορα της «κινηματογραφικής αστικής κίνησης» όπως ο Γούντυ Άλεν! Και αυτό λέει πολλά…
Ο ΜΑΙΤΡ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ του Λέο Περούτς, Εκδόσεις Κίχλη, 2016
Βιέννη αρχές του περασμένου αιώνα. Για την ακρίβεια στα 1909. Ένας διάσημος ηθοποιός του Αυλικού Θεάτρου ονόματι Ευγένιος Μπίσοφ βρίσκεται νεκρός στο περίπτερο της έπαυλής του. Μόνο που ο θάνατός του συνδέεται, άμεσα ή έμμεσα, με μια σειρά μυστηριωδών θανάτων… Δύο φίλοι του Ευγένιου Μπίσοφ, υιοθετώντας τον ρόλο του Σέρλοκ Χολμς και του δόκτορα Ουώτσον, αρχίζουν και ψάχνουν ανάμεσα στη βεβαιότητα και την αμφιβολία, στην αλήθεια και το ψέμα.
Ενώ με μια πρώτη ματιά το μυθιστόρημα του Λέο Περούτς μοιάζει σαν ένα ακόμα καλό αστυνομικό μυθιστόρημα, στην πορεία ο αναγνώστης αρχίζει να αντιλαμβάνεται πως εδώ, ίσως, έχουμε να κάνουμε και με ένα ψυχολογικό μυθιστόρημα, ή και με ένα μυθιστόρημα που γυρνά γύρω από την ιστορία και τις ιδιομορφίες της τέχνης. Τελικά, καταλήγεις ότι τούτο το γραπτό μπορεί να είναι όλα τα παραπάνω (με τις αντιφάσεις και τις ιδιαιτερότητες των παραπάνω λογοτεχνικών επιπέδων και διαφορετικοτήτων) ανάλογα με την οπτική θέση στην οποία έχεις επιλέξει να σταθείς…
ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ του Βασίλη Τσιράκη, Εκδόσεις Τόπος, 2016
Ο Βασίλης Τσιράκης επιστρέφει με μια μυθιστορία επιλέγοντας σαν ιστορικό φόντο το πανόραμα της Θεσσαλονίκης από τον ερχομό των προσφύγων το 1922 ως τον διωγμό των Εβραιών το 1943.
Σε τούτο το μωσαϊκό με τα ιδιαίτερα λογοτεχνικά χαρακτηριστικά, η θύμηση καταπιάνεται με ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν δίχως άλλο την ιστορία του πρώτου μισού του περασμένου αιώνα.
Στη ροή της ιστορίας ο Βασίλης Τσιράκης επιλέγει ήρωες που δένονται μεταξύ τους και κινούνται παράλληλα με την ιστορία του καιρού τους, υφίστανται τις συνέπειές της και προσπαθούν να επιδράσουν στην εξέλιξή της.
Η γυναικεία χειραφέτηση συναντά το ρεμπέτικο του Μεσοπολέμου μέσα από προσδοκίες, συγκρούσεις και ανατροπές, σε εποχές σκληρές από τις οποίες περνούν διακριτικά οι φιγούρες του Γληνού και του Καζαντζάκη, του Πασαλίδη και του Ζαχαριάδη, αλλά και του Ναζίμ Χικμέτ και του Έρνεστ Χέμινγουεϊ.
ΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ του Φίλιπ Κερ, Εκδόσεις Κέδρος, 2016
Καταρχάς ας το δούμε λίγο έξω από την λογοτεχνία. Δεν γίνεται να πέσει το μάτι σε εξώφυλλο νουάρ γραφής του Φίλιπ Κερ που απεικονίζει τον «ναό» (απλά γήπεδο Καραϊσκάκη για κάποιους και γαυροτήγανο για τους αλλόθρησκους) και να μην αρχίζεις να «ανακατεύεις» τις σελίδες. Όταν μάλιστα αποφασίζεις να το διαβάσεις κανονικά, αρχίζεις και καταλαβαίνεις ότι ο Κερ μπορεί να είναι το ίδιο καλός (ίσως και ακόμα καλύτερος!) και όταν δεν γράφει με φόντο τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή όταν δεν κυνηγά ναζιστικά φαντάσματα…
Γυρνώντας… «ανάποδα» το βιβλίο: «Η Λόντον Σίτι ετοιμάζεται να αγωνιστεί εναντίον του Ολυμπιακού για το Τσάμπιονς Λιγκ. Η θερμοκρασία είναι υψηλή, η ατμόσφαιρα τεταμένη. Καθώς η Ελλάδα φλέγεται, ο προπονητής Σκοτ Μάνσον είναι αναγκασμένος να τραβήξει τα λουριά στους παίχτες της ομάδας του. Οι εντολές του σαφείς: απαγορεύεται το ποτό, το ξενύχτι και η επαφή με γυναίκες. Η ομάδα πρέπει πάση θυσία να μείνει συγκεντρωμένη, να παίξει καλά στο ματς του Πειραιά και να γυρίσει στο Λονδίνο ανανεωμένη προκειμένου να ετοιμαστεί για τον κρίσιμο επόμενο αγώνα στην έδρα της, το Σιλβερτάουν Ντοκ.
Το πλάνο όμως του Σκοτ Μάνσον δεν θα μπορούσε να προβλέψει ένα μοιραίο γεγονός. Όταν το αστέρι της Σίτι καταρρέει στη διάρκεια του αγώνα με τον Ολυμπιακό, οι θεατές κι οι ποδοσφαιριστές των ομάδων παθαίνουν σοκ. Άραγε ο παίχτης πέθανε από καρδιακή προσβολή; Ή μήπως έχει συμβεί κάτι άλλο και ο θάνατος θα πρέπει να αποδοθεί σε σκευωρία; Καθώς οι ελληνικές αρχές ξεκινούν έρευνα για δολοφονία, ο Σκοτ Μάνσον καλείται να λύσει το μυστήριο, να ανακαλύψει γρήγορα την αλήθεια και να επαναφέρει την ομάδα στους κανονικούς της ρυθμούς».
