Πενήντα χρόνια μετά την πρώτη παρουσίασή τους, τα «Γράμματα από τη Γερμανία» του Μίκη Θεοδωράκη, σε ποίηση Φώντα Λάδη, θα ακουστούν απόψε ξανά, στο Αττικό Άλσος, σε ερμηνεία των Βασίλη Παπακωνστανίνου, Αφροδίτη Μάνου, Γιώργο Μεράντζα, Σοφία Παπάζογλου και Βασίλη Κορακάκη.

   Πρόκειται για την παράσταση που σηκώνει την αυλαία του Φεστιβάλ, στο Θέατρο Αττικού Άλσους, και στη διάρκεια της οποίας, με προβολές ταινιών και μνήμες γνωστών τραγουδιών και άλλων ντοκουμέντων της εποχής, καθώς και μικρά κείμενα, θα αναπαραχθεί το κλίμα της δεκαετίας του '60 και ο απόηχος του στη σημερινή συγκυρία του προσφυγικού.

   «Δεν θα είχε λόγο να γίνει η παράσταση, παρά μόνο ως ιστορικό αφιέρωμα, αν το θέμα της δεν ήταν, δυστυχώς, τόσο σημερινό» αναφέρει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Γιώργος Μεράντζας, από τις πιο χαρακτηριστικές φωνές της μεταπολίτευσης. «Ξαναζούμε τη μετανάστευση και όχι μόνο, από τους ανθρώπους που έρχονται προς τα εδώ προσπαθώντας να περάσουν στην Ευρώπη, αλλά και από Έλληνες που φεύγουν, πάλι έξω, λόγω της κρίσης. Και οι όροι αυτή τη φορά είναι πολύ πιο σκληροί».

   Αιρετικοί για την εποχή τους, ίσως ακόμα και σήμερα, οι στίχοι του Φώντα Λάδη στα «Γράμματα από τη Γερμανία», περιγράφουν την καθημερινότητα του Έλληνα μετανάστη με τρόπο ρεαλιστικό, διαφορετικό από την εικόνα που αναδυόταν έως τότε, όπως, ας πούμε, στα τραγούδια του Καζαντζίδη. Η «ξανθιά απ'το Βισμπάντεν», ο Μήτσος από τα Φάρσαλα που «κρυφά πουλάει μαύρη» και δίνει αναφορά για τις πολιτικές δράσεις των δικών του στην ασφάλεια, οι «'Ελληνες, Τούρκοι και Ιταλοί» που κατεβαίνουν σε απεργία γιατί «δύο Ισπανοί θάφτηκαν στα μεταλλεία» προκάλεσαν την αντίδραση των συντηρητικών κύκλων της εποχής και όχι μόνο.

   Κατ' αρχήν, η λογοκρισία απαγόρευσε την κυκλοφορία του δίσκου, στη συνέχεια, ένα χρόνο αργότερα με τη δικτατορία των συνταγματαρχών, τα τραγούδια περνούν στην παρανομία, εωσότου εκδοθούν τελικά δέκα χρόνια μετά, το 1975.

   «Όταν διαβάζω τους στίχους φέρνω στο μυαλό εικόνες» λέει ο Γιώργος Μεράντζας. «Βλέπω μπροστά μου εκείνους τους ανθρώπους. Τα βλέμματά τους, τους χώρους που ζούσαν, με τις σπασμένες καρέκλες, τις επισκέψεις των διαφόρων αρμόδιων με τις υποσχέσεις ότι τα πράγματα θα φτιάξουν».

   Εικόνες και συναισθήματα που συναντάμε πολύ συχνά στα τραγούδια της ξενιτιάς του τόπου μας. «Στο χωριό μου, στην Ήπειρο, υπάρχουν τραγούδια που μιλάνε για τα ξεχωρίσματα. Για ανθρώπους που χωρίζονται και ίσως να μην συναντηθούν ποτέ ξανά. Και είναι εντυπωσιακό πόσο παρόμοια αντιδρούν οι άνθρωποι μέσα στο χρόνο. «Στείλε μου το κορμάκι σου σε μια φωτογραφία» λέει ένα από τα ηπειρώτικα τραγούδια μας. Σαν ο Έλληνας μετανάστης του '50 στο 'Ααχεν να συναντά τον Πακιστανό στην Αθήνα του 2016, που επίσης βγάζει φωτογραφίες για να στείλει στους δικούς του, προσπαθώντας να μην τους στεναχωρήσει, να τους κρατήσει μακριά από τις συνθήκες που ζει. Ενδεχομένως είναι αυτή ακριβώς η μνήμη της μετανάστευσης που διαφοροποίησε τη στάση μας και με χαροποιεί ιδαίτερα η αλληλέγγυα στάση του ελληνικού λαού απέναντι στους ξεριζωμένους και κυνηγημένους της εποχής μας» σημειώνει ο Γιώργος Μεράντζας.

    Δημοτικά τραγούδια, τραγούδια από τη δεκαετία του '60, είναι οι μοναδικοί τρόποι για να εκφράσουν μια εποχή; Πώς προσεγγίζουν το προσφυγικό θέμα οι σύγχρονοι δημιουργοί;

   «Δεν ζούμε όλοι στην ίδια κοινωνία, δεν βλέπουμε όλοι τα ίδια πράγματα. Υπάρχουν γεγονότα γύρω μας κι ο καθένας αποφασίζει αν και πόσο τον αφορούν» συνεχίζει ο Γιώργος Μεράντζας: « Είμαστε τυχερός λαός γιατί διαθέτουμε τραγούδια με τέτοια ποίηση. Υπάρχουν καινούργιοι δημιουργοί με πρόταση και ο κόσμος σιγά-σιγά αρχίζει να τους πλησιάζει. Έχει γίνει βέβαια μεγάλη καταστροφή και δεν είναι εύκολο να επανέλθεις σε μια ισορροπία. Γιατί, αν η δικτατορία των συνταγματαρχών κράτησε επτά χρόνια, η δικτατορία του Κωστόπουλου και του λάιφ στάιλ κράτησε είκοσι ένα…» τονίζει χαρακτηριστικά.

    «Τα πράγματα γεννιούνται ακριβώς επάνω στην καταιγίδα. Μέχρι τώρα είχαμε λίγο κλειστά τα αυτιά μας σε ό,τι μας χαλούσε. Τώρα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε κατά πρόσωπο».

   Υπηρετώντας αυτό που έχουμε συνηθίσει να λέμε πολιτικό τραγούδι, ο Γιώργος Μεράντζας συνεργάστηκε με τους μεγαλύτερους 'Ελληνες συνθέτες και τραγουδιστές, γύρισε την Ελλάδα και τον κόσμο τραγουδώντας σε συναυλίες, βρέθηκε κοντά σε προσωπικότητες της διεθνούς σκηνής πριν αποφασίσει να αποτραβηχτεί από τη δισκογραφία και τις ζωντανές εμφανίσεις. Και η απομάκρυνσή του αυτή κράτησε πολύ. Δεκαεπτά ολόκληρα χρόνια επέλεξε να κρατήσει αποστάσεις από την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί.

   «Μέσα στα χρόνια της κατάρρευσης πού είναι οι σημαντικοί άνθρωποι»; διερωτάται. «Μέσα στο λάιφ στάιλ ξεπλύθηκαν ακόμα και οι όποιες μικρές επιφανειακές αντιστάσεις τους. Όλοι φροντίσαμε να μην υπάρχει σχέδιο. Και αυτό δεν είναι ευθύνη μόνο του αστικού συστήματος. Εγώ, που δεν ντρέπομαι να λέω ότι είμαι γέννημα θρέμμα της Αριστεράς και θα εξακολουθήσω να παλεύω για αυτό, θέλω να τονίσω ότι δεν μπορείς να κατηγορείς μόνο το σύστημα. Είναι σαν να βουλιάζει το πλοίο και αντί να λες τι πρέπει να κάνουμε να βρίσκεις τα λάθη στην κατασκευή του. Ακόμα και τα μικρά κόμματα που ψηφίζω δείχνουν αδυναμία να βγουν μπροστά με ουσιαστικές προτάσεις».

   Όντας πολιτικό ον παρατηρεί ότι διαφαίνεται μια αλλαγή στον τρόπο που η Ευρώπη αρχίζει να «ψελλίζει ως εδώ»: «Βλέπουμε τι συμβαίνει στην Πορτογαλία. Μας είπαν ότι έφυγαν από τα μνημόνια και η κατάσταση είναι τόσο άσχημη όσο κι εδώ κι αυτό γίνεται πλέον ορατό» επισημαίνει.

   Και μέσα σε αυτό το πλαίσιο της διαφαινόμενης αλλαγής τοποθετεί και την αποψινή συναυλία. «Να στείλουμε στο μυαλό μας γράμματα από τη Γερμανία. Γιατί, προσωπικά δεν αντιλαμβάνομαι τη μουσική σαν διασκέδαση. Θέλω να μου προκαλεί το συναίσθημα. Να με κάνει να χαμογελώ ή και να λυπάμαι. Να κλάψω. Να δώσουμε χώρο και στη θλίψη, που σχεδόν είχε περάσει στην... παρανομία τις προηγούμενες δεκαετίες».

   Παρά τη δύσκολη συγκυρία, ο Γιώργος Μεράντζας δηλώνει βαθιά αισιόδοξος, καθώς όπως τονίζει «στη ζωή πάντα συμβαίνουν εκπλήξεις. 'Ετσι κι αλλιώς τις μεγάλες αλλαγές στην ανθρωπότητα τις έχουν προτείνει μικρές μειοψηφίες που πήγαν κόντρα στο ρεύμα. Τα πράγματα γεννιούνται ακριβώς επάνω στην καταιγίδα».

   Ο ίδιος δεν θα μπορούσε να ζήσει αν πίστευε ότι ο κόσμος αυτός δεν μπορεί να αλλάξει. «Το μεγάλο γεγονός θα το φέρουν αυτές οι μικρές στιγμές που φτιάχνουν μια μεγάλη συγκίνηση μια μεγάλη ανατροπή» υποστηρίζει.

   Ο τραγουδιστής της «Δίκοπης Ζωής» μοιράζεται την δική του ζωή του μεταξύ Αγίας Παρασκευής στην Αθήνα και του χωριού του κάπου στα Τζουμέρκα, όπου διατηρεί έναν ξενώνα, κόντρα στην οικονομική κατάσταση «θα το παλέψουμε όπως όλος ο κόσμος» σημειώνει. Χαίρεται ακόμα να τραγουδά με φίλους και εφήβους μουσικούς στο καφενείο του Βαγγέλη στα Πράμαντα και βρίσκει τις ισορροπίες του στα βουνά, παρέα με τους αετούς, επειδή «κοντά τους μαθαίνει πολλά».

   Παράλληλα, ετοιμάζεται για τις παραστάσεις που θα δώσει στο Γυάλινο Θέατρο, τον χειμώνα, παρέα με νεότερα παιδιά, και με τον ευρηματικό τίτλο «κάλλιο πέντε στο πατάρι, παρά μόνοι στο φεγγάρι». «Θα είναι η προσωπική μου άποψη για μια παράσταση», καταλήγει.. «Και μπορεί η εικόνα που έχω, να είναι σχετική και με την δική σας εικόνα…»

ΑΠΕ-ΜΠΕ

...............................

Το κάλεσμα:

ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ ΓΙΑ ΤΑ «ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ»:

«Τραγούδια επίκαιρα, καθαρά πολιτικά»

Τη Δευτέρα 11 Ιουλίου, στις 9:00 μ.μ.

στο Θέατρο Αττικού Άλσους

Τραγουδούν:

Βασίλης Κορακάκης

Αφροδίτη Μάνου

Γιώργος Μεράντζας

Σοφία Παπάζογλου

Βασίλης Παπακωνσταντίνου

Αφήγηση:

Γεωργία Ανέστη

Ε Ι Σ Ο ΔΟ Σ  Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Η

***

Με είσοδο ελεύθερη θα γίνει η πρώτη συναυλία με τα «Γράμματα από τη Γερμανία» τη Δευτέρα 11 Ιουλίου στις 9:00 μ.μ. στο Θέατρο Αττικού Άλσους.

Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει δηλώσει συγκεκριμένα για αυτό τον κύκλο τραγουδιών, που συμπληρώνονται φέτος 50 χρόνια από τότε που γράφτηκε:

Τα «Γράμματα από τη Γερμανία»  πρωτοτραγουδήθηκαν στον Πρώτο Μουσικό Αύγουστο στα 1966 στον Λυκαβηττό, από το Γιώργο Ζωγράφο.

Ήταν θα έλεγα, τραγούδια επίκαιρα, καθαρά πολιτικά, γιατί άγγιζαν το πιο καυτό πρόβλημα εκείνης της εποχής. Την Μετανάστευση. Η οποία για άλλους ήταν ευλογία εξ ουρανού και για άλλους εθνική αιμορραγία. Και οι δύο είχαν δίκιο, σύμφωνα με τα συμφέροντά τους.
Η ελληνική ύπαιθρος, απ’ την οποία έφυγαν οι πιο πολλοί, είχε αρχίσει να μεταβάλλεται σε αληθινή πυριτιδαποθήκη, έτοιμη να εκραγεί και να σαρώσει το τότε αντιδραστικό κατεστημένο.
Έτσι, όσοι ανήκαν σ’ αυτό, έβλεπαν με ανακούφιση να απομακρύνεται ο κίνδυνος αυτός. Όμως όλοι εμείς, που ανήκαμε στις προοδευτικές δυνάμεις, βλέπαμε την πατρίδα μας να αιμορραγεί. Εκατοντάδες χιλιάδες συμπατριώτες μας που μεγάλωσαν από το υστέρημα και με το αίμα του ελληνικού λαού, θα πήγαιναν τώρα να προσφέρουν το μυαλό και τα μπράτσα τους σε ξένους λαούς, τη στιγμή που το όραμα της κοινωνικής ανάπλασης και της εθνικής αναγέννησης άρχισε να γιγαντώνει μέσα στις τάξεις του λαού και προ παντός της νεολαίας μας.

Έτσι η Μετανάστευση υπήρξε η πρώτη μεγάλη πληγή επάνω στο σώμα της πατρίδας μας, για να ακολουθήσει η Δικτατορία και τόσα άλλα, ώστε να εξασθενήσει ως να σβήσει το Μεγάλο Όραμα για μια διαφορετική Ελλάδα, για την οποία τα δάκρυα και το αίμα που χύθηκαν, είναι ολόκληρα ποτάμια.

Ίσως αυτές οι σκέψεις να είναι πικρές.  Γι’ αυτό όμως υπάρχει η μουσική και το τραγούδι.

Για να δίνουν κουράγιο και να γλυκαίνουν  τον πόνο.

Τα «Γράμματα από τη Γερμανία» από την πλευρά τους συνέβαλαν στη δημιουργία μιας ιδιαίτερης σχολής πολιτικού τραγουδιού  στη χώρα  μας. Παράλληλα σημάδεψαν, με τις συζητήσεις που ξεσήκωσαν, την πολιτιστική μνήμη μιας ολόκληρης γενιάς.

Στις μέρες μας, που το μεταναστευτικό και προσφυγικό πρόβλημα γιγαντώνεται, συμπαρασύροντας όχι μόνο τη χώρα μας αλλά ολόκληρες περιοχές και ηπείρους, τα Γράμματα από τη Γερμανία γίνονται ιδιαίτερα επίκαιρα, καθώς  καταγγέλλουν τις αληθινές αιτίες της μετανάστευσης: τους πολέμους, την κοινωνική αδικία και την αδράνεια και καθώς την ίδια στιγμή καταγγέλλουν το νεοναζισμό,  που από τότε σήκωνε κεφάλι στη Γερμανία.

Ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και η Αφροδίτη Μάνου  θα τραγουδήσουν τα «Γράμματα από τη Γερμανία»,  μαζί με τον Γιώργο Μεράντζα, τη Σοφία Παπάζογλου και τον Βασίλη Κορακάκη σε τραγούδια  για τη μετανάστευση και την προσφυγιά. Με προβολές ταινιών και μνήμες γνωστών  τραγουδιών και άλλων ντοκουμέντων της εποχής, καθώς και μικρά κείμενα θα αναπαραχθεί  το κλίμα της δεκαετίας του  ΄60 μεταφερμένο στη σημερινή ιστορική συγκυρία του προσφυγικού.

Βίντεο: Κυριάκος Χατζημιχαηλίδης

Αφήγηση: Γεωργία Ανέστη

Ενορχήστρωση: Γιάννης Παπαζαχαριάκης

Παίζουν οι μουσικοί:

Μίμης Ντούτσουλης: Μπάσο

Γιώργος Κατσίκας: Τύμπανα

Γιάννης Σινάνης:  Μπουζούκι

Άρης Κούκος: Μπουζούκι

Παπαχριστούδης Γιώργος: Πιάνο, πλήκτρα

Ντίνος Χατζηιορδάνου: Ακορντεόν

Γιάννης Παπαζαχαριάκης: Ακουστική Κιθάρα

Παραγωγή: Δρόμοι Πολιτισμού

Συνδιοργάνωση: Περιοδικό Μετρονόμος  (για τα 15 χρόνια από την έκδοσή του)