Άραγε μπορεί η Ιστορία των ειδικών να βγει από τις ακαδημαϊκές αίθουσες και να εγκατασταθεί στις γειτονιές;
Ο ιστορικός Δημήτρης Μπαχάρας πιστεύει πως ναι. Και έχει ξεκινήσει ένα πείραμα διοργανώνοντας «Βραδιές ιστορίας» σε συνοικιακά βιβλιοπωλεία, με στόχο να συγκινήσει και να αφυπνίσει έναν κόσμο με τον οποίο η επιστημονική κοινότητα δεν διασταυρώνεται σχεδόν ποτέ: τους ανθρώπους της διπλανής πόρτας που βλέπουν πρωινάδικα, ακούν Τράγκα, Λιακόπουλο και Άδωνι και βρίζουν τη Ρεπούση. Και κοντά σ’ αυτούς, τους θαμώνες των καφενείων, τους άστεγους, και κάθε μη ειδικό που δεν μπορεί να ενταχθεί σε προγράμματα του Ανοιχτού Πανεπιστήμιου ή άλλων φορέων. Πρώτο σημείο συνάντησης, το βιβλιοπωλείο «Περιπλανήσεις» στο Μετς (οδός Μάρκου Μουσούρου), όπου θα γίνουν συνολικά 12 «Βραδιές ιστορίας», με ελεύθερη πρόσβαση για το κοινό, κάθε δεύτερη Πέμπτη (14/1/2016, 28/1, 11/2, 25/2, 10/3, 24/3 κ.ο.κ. ), πάντα με ομιλητές, νέους ιστορικούς που είναι μεν διδάκτορες αλλά δεν έχουν ακαδημαϊκή ιδιότητα.
Υπεύθυνος των ιστορικών αρχείων του ΕΛΙΑ (Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου) και ψυχή των εκδόσεων Ασίνη, που ειδικεύονται σε δοκίμια από τον ευρύτερο χώρο των Ανθρωπιστικών επιστημών, ο Δημήτρης Μπαχάρας σημειώνει στο Left.gr ότι: «Σε μια περίοδο που η δημόσια ιστορία και ο κυρίαρχος λόγος καταδυναστεύονται από μη ιστορικούς, και που η επιστημονική κοινότητα αδυνατεί να προσεγγίσει αποτελεσματικά, απλά, και ανθρώπινα το ευρύ κοινό, θεωρώ ότι ένας κύκλος «βραδιών ιστορίας», όπου θα μιλάνε νέοι ιστορικοί και θα συζητούν με το κοινό πέρα από ακαδημαϊκές προκαταλήψεις, στεγανά, κλπ (κοινώς, ελεύθερα), μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στη μεταφορά της ιστορίας από τα ακαδημαϊκά σκαλιά στις γειτονιές. Ίσως έτσι καταφέρουμε να τραβήξουμε το ευρύ κοινό μακριά από ακροδεξιές, φασιστικές, εθνικιστικές και άλλες επικρατούσες στον δημόσιο λόγο απόψεις, οι οποίες είναι κατά κόρον "ανιστορικές" και εκφράζονται από άσχετους».
Ποιο είναι εντέλει το ζητούμενο από μια τέτοια πρωτοβουλία που δεν απευθύνεται σε ένα κοινό «ψαγμένο» ;
Πρώτα απ’ όλα, λέει ο Μπαχάρας, «να ακούσει το ευρύ κοινό πλευρές ιστορικών ζητημάτων που δεν του είναι οικεία και που συνήθως ακούγονται μόνο σε αμφιθέατρα (όπως είναι, π.χ., ο ρόλος της γυναίκας στα τέλη του 19ου αι. ή η ιστορία της εγκληματικότητας), παρουσιασμένες μάλιστα με τρόπο που είναι κατανοητός και απλός, και δεν θυμίζει μια από καθέδρας επιστημονική ανακοίνωση. Ζητούμενο επίσης, να προβληματιστούν οι άνθρωποι σε σχέση με αυτά που θεωρούν ότι γνωρίζουν ως ιστορία (με αυτό το κριτήριο, π.χ., επιλέχθηκε το θέμα των εμφυλίων πολέμων στην Ελληνική Επανάσταση). Αλλά και να ακούσουν από ιστορικούς απόψεις με τις οποίες θα διαφωνήσουν γιατί έρχονται σε σύγκρουση με αυτά που ήδη ξέρουν ή έχουν ακούσει κατά καιρούς από την τηλεόραση.
Κάνοντας λοιπόν την ιδέα του πράξη, ο Μπαχάρας ξεκίνησε τον πρώτο κύκλο συναντήσεων στις 14 Γενάρη από το Μετς, που μπορεί να προσελκύσει κόσμο και από τις κοντινές γειτονιές, Παγκράτι, Νέο Κόσμο, Νέα Σμύρνη, Καισαριανή. Και επέλεξε ως πρώτη θεματική, τις πολιτικές συγκρούσεις, τους εμφύλιους πολέμους και τις κοινωνικές ομάδες στην Ελληνική Επανάσταση. Ομιλητής ήταν ο ιστορικός Μιχάλης Σωτηρόπουλος.
Η δεύτερη «Βραδιά ιστορίας» οργανώνεται απόψε, πάντα στις «Περιπλανήσεις», με τον ιστορικό Νίκο Κοκκομέλη, ο οποίος θα μιλήσει για τη διασταύρωση ιστορίας και λογοτεχνίας, που στέκονται μεταξύ τους τόσο κοντά και τόσο μακριά, και εμπλέκονται σε ένα παιχνίδι ειδών. Η βραδιά θα ξεκινήσει με μερικά ερωτήματα που θα αναδείξουν το θέμα: Γιατί άραγε οι αρχαίοι δεν έγραψαν για την ιστορία, ενώ μας άφησαν πραγματείες για όλα τα είδη λόγου, από την τραγωδία και το έπος μέχρι τη ρητορική; Γιατί οι Ακυβέρνητες Πολιτείες του Στρατή Τσίρκα και η Ορθοκωστά του Θανάση Βαλτινού δεν είναι ιστορικά τεκμήρια αφού και τα δύο διαπραγματεύονται πραγματικά γεγονότα; Μπορεί ένας συντηρητικός μοναχός στη Γαλλία του Λουδοβίκου ΙΔ’ να πιστεύει ότι είναι καλύτερο η ιστορία να λέει μερικά κατά συνθήκη ψεύδη παρά ολόκληρη την αλήθεια; κ.ά.
Στις αμέσως επόμενες «Βραδιές ιστορίας», θα συζητηθεί το ζήτημα του εγκλήματος και της εγκληματικότητας στην ιστορία (1850-1940), έπειτα οι «Ελληνίδες δασκάλες στα τέλη του 19ου αι.», και στη συνέχεια θεματικές σχετικές με την αγροτική μεταρρύθμιση, τον εμφύλιο πόλεμο και την αντίσταση.
Δεν θα ήταν πιο αποτελεσματικές οι συναντήσεις αν στη θέση των ομιλητών έμπαιναν αναγνωρισμένοι ιστορικοί που το όνομά τους είναι κράχτης;
Απέναντι σε ένα αμύητο κοινό, λέει ο Μπαχάρας, το «όνομα» δεν λειτουργεί πάντα θετικά στη συζήτηση. «Θεωρώ ότι ακριβώς επειδή οι ιστορικοί είναι νέοι και άγνωστοι, μπορεί να υπάρξει ζύμωση με το κοινό. Αντίθετα, στην περίπτωση του γνωστού προσώπου συχνά δεν υπάρχει ζύμωση, διότι η συζήτηση μετατρέπεται εξαρχής σε σύγκρουση ή σε σιωπή».
Η Ιστορία των ειδικών είναι εντέλει… pop στην Αθήνα της κρίσης και προσβλέπει σε διαφορετικά κοινά από όλο το κοινωνικό φάσμα. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία της «Ιστορίας-για-τους-μη ειδικούς» έρχεται να λειτουργήσει συμπληρωματικά σε μια σειρά από άλλες ανάλογες πρωτοβουλίες, που όμως απευθύνονται σε κοινά μυημένα ή «ψαγμένα» και που ξεπήδησαν δυναμικά την τελευταία τριετία εμπλέκοντας την αφρόκρεμα των ανήσυχων ιστορικών. Πρόκειται για συζητήσεις οι οποίες εστιάζουν στη σύγχρονη πολιτική, κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική ιστορία παίρνοντας συνήθως ως αφορμή τα σύνθετα προβλήματα, τα νέα διακυβεύματα ή τους σκελετούς στο ντουλάπι που αποκαλύπτει η επικαιρότητα της κρίσης.
Οι πρωτοβουλίες με τη μεγαλύτερη ως τώρα ανταπόκριση είναι:
* Η σειρά ραδιοφωνικών εκπομπών «Η Ιστορία στο Κόκκινο» κάθε Κυριακή 10π.μ-11π.μ. Οργανώνονται με τη συνεργασία των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) και με την επιμέλεια του Ηλία Νικολακόπουλου. Έχουν τη μορφή συζητήσεων μεταξύ ιστορικών, ειδικών στο εκάστοτε θέμα, και μεταδίδονται από τη συχνότητα 105,5 Στο Κόκκινο. Την Κυριακή 31 Γενάρη η Ελένη Κούκη και ο Δημήτρης Μπαχάρας θα συζητήσουν για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Ελλάδα, με αφορμή και με εστίαση στο κεντρικό αφιέρωμα «Μικρές ιστορίες ενός Μεγάλου Πολέμου», που αναπτύσσεται στο νέο τεύχος (αρ.17) του περιοδικού Αρχειοτάξιο.
* Οι «Συζητήσεις για την Ιστορία» που αναφέρονται σε σημαντικές και καινοτόμες ιστορικές μελέτες της πρόσφατης ελληνικής βιβλιοπαραγωγής, και ξεκίνησαν το 2015, με εμπνευστή τον ομότιμο καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας Αντώνη Λιάκο. Διοργανώνονται σε μηνιαία βάση από το Φόρουμ Κοινωνικής Ιστορίας και το ψηφιακό περιοδικό www.chronosmag.eu, στην αίθουσα του Polis Art Cafe (Στοά Βιβλίου, Πεσμαζόγλου), στις 7μ.μ. Η αρχή έγινε την Τρίτη 26/1 με το βιβλίο του Γιάννη Σκαλιδάκη Η Ελεύθερη Ελλάδα. Η εξουσία του ΕΑΜ στα χρόνια της Κατοχής 1943-1944, εκδ. Ασίνη. Τα βιβλία που θα συζητηθούν σε προσεχείς Τρίτες είναι τα: Ρίκας Μπενβενίστε, Αυτοί που επέζησαν. Αντίσταση – Εκτόπιση – Επιστροφή. Θεσσαλονικείς Εβραίοι στη δεκαετία του 1940, Πόλις (16/2), Χάρη Αθανασιάδη, Τα αποσυρθέντα βιβλία. Έθνος και σχολική Ιστορία στην Ελλάδα, 1858-2008 Αλεξάνδρεια (8/3), Riki Van Boeschoten και Loring Danforth, Παιδιά του ελληνικού Εμφυλίου. Πρόσφυγες και πολιτική της μνήμης, Αλεξάνδρεια (22/3), Κωνσταντίνας Ζάνου και Maurizio Isabella (επιμ.), Mediterranean Diasporas: Politics and Ideas in the long 19th century, Bloomsbury Academic (12/4), Κωστή Κορνέτη, Τα παιδιά της δικτατορίας. Φοιτητική αντίσταση, πολιτισμικές πολιτικές και η μακρά δεκαετία του εξήντα στην Ελλάδα, Πόλις (26/4), Νίκου Ποταμιάνου, Οι Νοικοκυραίοι. Μαγαζάτορες και βιοτέχνες στην Αθήνα, 1880-1925, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (10/5, 8μ.μ.), Έφης Αβδελά, «Νέοι εν κινδύνω»: επιτήρηση, αναμόρφωση και δικαιοσύνη ανηλίκων μετά τον πόλεμο, Πόλις (7/6, 8μμ)
*Οι «Ιστορικοί περίπατοι» που έγιναν στην Αθήνα (τώρα έχουν διακοπεί) με διοργάνωση από τα ΑΣΚΙ και τη Νεολαία ΣΥΡΙΖΑ και ξεναγό τον ιστορικό Τάσο Σακελλαρόπουλο, όπως o Περίπατος ενάντια στα βασανιστήρια και o Περίπατος στην πρώην βιομηχανική ζώνη της Δραπετσώνας – εδώ συνέβαλε και η ιστορικός Ελένη Κυραμαργιού (Ιούνιος 2015). Επίσης, οι περίπατοι με αφορμές από την επετειακή επικαιρότητα στους τόπους μνήμης της Κατοχής και του Δεκέμβρη του ’44 που διοργάνωσε και εμψύχωσε ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης, όπως ο περίπατος Αναζητώντας τα ίχνη των Δεκεμβριανών (14/12) κ.ο.κ.
