Το τελευταίο διάστημα γίνεται αρκετός λόγος για το Παράλληλο Πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, άλλες φορές με τυμπανοκρουσίες κι άλλες με αναθέματα. Συχνά όμως, ο τρόπος της συζήτησης απομακρύνει από την ουσία, δημιουργώντας σύγχυση για το τι θετικό όντως υλοποιείται, και το παράδειγμα της πολιτικής κοινωνικής αλληλεγγύης είναι ενδεικτικό.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ως αξιωματική αντιπολίτευση επισήμαινε ότι οι πολιτικές ακραίας λιτότητας δημιούργησαν συνθήκες πρωτόγνωρης για τα σύγχρονα ελληνικά δεδομένα ανθρωπιστικής κρίσης, για την αντιμετώπιση της οποίας δεν εκπονήθηκε κάποια ολοκληρωμένη στρατηγική. Μάλιστα, ακόμη και το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, τον Σεπτέμβρη του 2014, σε έκθεσή του χαρακτήρισε αποσπασματική αλλά και μη αποτελεσματική την ασκούμενη κοινωνική πολιτική, προειδοποιώντας ότι με 2,5 εκατομμύρια πολίτες να βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας και επιπλέον 3,8 εκατομμύρια σε κίνδυνο φτώχειας, η αλλαγή του μοντέλου της κοινωνικής προστασίας ήταν επιτακτική ανάγκη.

Επί των ημερών Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ όμως δεν υπήρχε ο παραμικρός σχεδιασμός για δημιουργία δημόσιου πυλώνα κοινωνικής αλληλεγγύης. Αυτό το κενό και την ανυπαρξία συνεκτικής δέσμης πολιτικών επιχείρησε και επιχειρεί να καλύψει ο ΣΥΡΙΖΑ.

Το πρόγραμμα Θεσσαλονίκης

Το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης δεν αποτελούσε μόνο -ούτε κατά κύριο λόγο- μια δέσμη μέτρων ανακούφισης των πιο ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας. Φορτισμένο αξιακά υπέρ των αδυνάμων κι αξιοποιώντας την εμπειρία από τα κινήματα αλληλεγγύης που αναπτύχθηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια, το συγκεκριμένο πρόγραμμα σχεδίασεστοχευμένες παροχές σε είδος (στέγη, ρεύμα, φαγητό) ώστε να εισάγει μια ολιστική προσέγγιση της κοινωνικής πολιτικής σε αντικατάσταση άναρχων και χαμηλής αποτελεσματικότητας - αποδοτικότητας επιδοματικών ενισχύσεων.

Το Πρόγραμμα για την Αντιμετώπιση της Ανθρωπιστικής Κρίσης

Στην κατεύθυνση αυτή, νομοθετήθηκε και υλοποιήθηκε το Πρόγραμμα για την Αντιμετώπιση της Ανθρωπιστικής Κρίσης από τις πρώτες ημέρες της κυβέρνησης μετά τις εκλογές του 2015, με χορήγηση 145.300 καρτών αλληλεγγύης που αντιστοιχούν σε 350.000 πολίτες, με δωρεάν ρεύμα σε 89.288 νοικοκυριά που αντιστοιχούν σε 212.000 ανθρώπους, καθώς και επίδομα ενοικίου σε 30.575 νοικοκυριά δηλαδή σε 85.000 ανθρώπους. Έχοντας ήδη εγγραφεί στον ψηφισθέντα προϋπολογισμό, το Πρόγραμμα όχι μόνο θα συνεχιστεί και το 2016 αλλά και θα διευρυνθεί με την κάρτα μετακίνησης των ανέργων και την κάρτα Υγείας ανασφάλιστων που θα νομοθετηθεί μέχρι τέλος του 2015.

Συνδυαστικά προς το Πρόγραμμα για την Αντιμετώπιση της Ανθρωπιστικής Κρίσης, θεσμοθετήθηκαν δύο ακόμη δράσεις:

Εντός του 2015 ξεκίνησε η καθημερινή χορήγηση «δεκατιανού» σε 11.000 μαθητές και μαθήτριες 64 δημοτικών σχολείων και συστεγαζόμενων νηπιαγωγείων σε περιοχές της Αθήνας που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση, με στόχο να διευρυνθεί εντός του 2016 σε όλα τα σχολεία όπου εντοπίζεται ανάγκη.

Μέσω του Ταμείου Ευρωπαϊκής Βοήθειας για τους Απόρους (ΤΕΒΑ), με τον σχεδιασμό να γίνεται σε επίπεδο νομού και την ουσιαστική κινητοποίηση των τοπικών κοινωνιών, εγκρίθηκαν 57 κοινωνικές συμπράξεις για παροχές σε τρόφιμα, είδη καθαριότητας και υπηρεσίες προς 500.000 ωφελούμενους.

Το στρατηγικό σχέδιο για το Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Αλληλεγγύης

Διατηρώντας λοιπόν και για το 2016 όλες τις παραπάνω δράσεις που εγκαινίασε το 2015, αλλά και διευρύνοντας τους δικαιούχους του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος από 20.000 σε 50.000, η κυβέρνηση διατηρεί όλες τις υπηρεσίες που έχουν κατοχυρωθεί στη συνείδηση των πολιτών ως αποτελεσματικές (βλ. Βοήθεια στο Σπίτι) και σχεδιάζει τη δημιουργία του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Η μεγάλη μεταρρύθμιση του «ΕΣΥ της Κοινωνικής Προστασίας» θα αποτελέσει το επιστέγασμα των αρχών και των πολιτικών που ξεκίνησαν από το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, άρχισαν να υλοποιούνται από την πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛΛ. και εξελίσσονται σήμερα. Πρόκειται για την εφαρμογή στην πράξη του Παράλληλου Προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ για την αλλαγή του «κοινωνικού υποδείγματος» και το πέρασμα από ένα αδιαφανές ιδρυματικό και επιδοματικό κράτος σ' ένα προνοιακό σύστημα δημόσιου χαρακτήρα με δημοκρατικό έλεγχο.

Συλλογική εμπειρία και σχεδιασμός

Ήταν όμως αυτή η διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης του Παράλληλου Προγράμματος στο πεδίο της Κοινωνικής Αλληλεγγύης μια απλή υπόθεση; Όπως ήδη περιγράφηκε, αποτέλεσε διαδικασία ζύμωσης αρχών και εμπειρίας κινημάτων που συμμετείχε ο ΣΥΡΙΖΑ, και η υλοποίησή του μέχρι σήμερα είναι αποτέλεσμα της στήριξης, της κριτικής και κυρίως της συμμετοχής της κοινωνίας μέσω συλλογικοτήτων, εργαζόμενων σε δομές πρόνοιας και κινημάτων.

Η κυβέρνηση λοιπόν χρειάζεται όλους τους παραπάνω για να στοχεύει σωστά και να μην γραφειοκρατικοποιεί την κοινωνική της πολιτική. Και όλοι οι παραπάνω πρέπει να ανοίξουν το δημόσιο διάλογο για το Παράλληλο Πρόγραμμα που υλοποιεί η κυβέρνηση, για το νέο Σύστημα Κοινωνικής Αλληλεγγύης όπως το διαβλέπουν και το οραματίζονται, δείχνοντας τα προβλήματα και κάνοντας προτάσεις.

* Η Ηρώ Ζαβογιάννη είναι πολιτική επιστήμονας