to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Ο Γκράμσι στο Ντόρτμουντ ή πώς (φαίνεται να) κερδίζουμε την ηγεμονία στο προσφυγικό

Η αλληλεγγύη και η γλώσσα της δημιουργούν ρήγματα στην Ευρώπη-φρούριο


Ήδη από τον τίτλο γίνεται σαφές: Το «προσφυγικό» και όχι (πια) οι «λαθρομετανάστες», οι «παράτυποι μετανάστες», οι «φορείς ασθενειών», οι «μεταναστευτικές ροές» κλπ. Αν η ηγεμονία είναι σε πρώτο επίπεδο η μάχη για τις λέξεις και την επανανοηματοδότησή τους, έχουμε καταγράψει μία πρώτη σημαντική νίκη.  

Την επισφραγίζει εμφατικά το Al Jazeera: «Δεν υπάρχει "μεταναστευτική κρίση" στη Μεσόγειο. Πώς θα αισθανόσασταν αν η απόδρασή σας από τον πόλεμο απαξιώνονταν από τα μέσα τα οποία απλά θα χαρακτήριζαν εσάς και την οικογένειά σας γενικά μετανάστες. Ο γενικευμένος όρος "μετανάστες" δεν είναι πλέον κατάλληλος όταν πρόκειται για την περιγραφή του τρόμου που εκτυλίσσεται στη Μεσόγειο (σσ και σίγουρα, θα προσθέταμε, δεν αρκεί ως όρος ούτε για τους ανθρώπους που, ως οικονομικοί πρόσφυγες, φεύγουν από περιοχές όπου η φτώχεια καθιστά τη ζωή αβίωτη αλλά δεν κατοχυρώνουν το καθεστώς του πρόσφυγα όπως όσοι δραπετεύουν από εμπόλεμες ζώνες)». Από εδώ και στο εξής, το ειδησεογραφικό δίκτυο θα χρησιμοποιεί τις λέξεις "άνθρωποι", "οικογένειες" και κατά περίπτωση "πρόσφυγες".

Με καθοριστικό τον ρόλο των ΜΜΕ (αξίζει ειδική μνεία στον βρετανικό Guardian), το «προσφυγικό» ως όρος αναδείχθηκε στο, με λακανικούς όρους, «σημείο διαρραφής» γύρω από το οποίο συγκροτείται η νέα αφήγηση για το μείζον θέμα των ημερών. Με τη μερική ή ολική εξάρθρωση των προηγούμενων εννοιών (που αποτελούσαν προϊόν της επικράτησης του ρατσιστικού λόγου, βλέπε τον όρο «λαθρομετανάστες»), άνοιξε ο δρόμος ώστε στην ατζέντα των ΜΜΕ να κυριαρχεί η πίεση για ανθρωπιστική προσέγγιση του «προσφυγικού» και σχεδόν να έχει εξαλειφθεί η προσέγγιση των προσφύγων με όρους αστυνομικού δελτίου.

Ασφαλώς, η επικράτηση δεν είναι ολική - δε θα μπορούσε άλλωστε: η ηγεμονία αποτελεί τη διαρκώς μεταβαλλόμενη ισορροπία στην αδιάκοπη πάλη για το νόημα. Το πρόσφατο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Δημοκρατία», στο οποίο συνυπήρχαν η «ανατριχίλα για το θάνατο του Αϊλάν» και η «ασφυξία από τους λαθραίους» είναι χαρακτηριστικό. Ωστόσο, όταν η Α. Μέρκελ δηλώνει ότι «ότι η Γερμανία έχει γίνει μια χώρα που οι άνθρωποι συνδέουν με την ελπίδα» και ο Γερμανός ΥΠΕΞ τονίζει ότι «δεν πρέπει να επιτρέψουμε να γίνει η θάλασσα ομαδικός τάφος», είναι φανερό ότι η συζήτηση έχει μετατοπιστεί ριζικά.

Και είναι ακριβώς αυτή η αλλαγή στην ατζέντα που πυροδότησε τα δειλά βήματα της ΕΕ σε μία διαφορετική κατεύθυνση. Χωρίς να λησμονούμε την αργοπορία, τις παλινωδίες, τον δρομολογούμενο  διαχωρισμό των ανθρώπων σε πρόσφυγες πολέμου και μετανάστες, είναι φανερό ότι αυτή ακριβώς η μικρή νίκη στην πάλη για το νόημα πρόσθεσε ένα μεγάλο βάρος στην ευρωπαϊκή ηγεσία ώστε η τελευταία να αναλάβει μη κατασταλτική και λιγότερο κοντόφθαλμη, συγκριτικά με το παρελθόν, δράση για το προσφυγικό. Δε λησμονούμε, επίσης, τα χιλιάδες θύματα των τελευταίων ετών στην Μεσόγειο-νεκροταφείο που θα στοιχειώνουν τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις όσο κι αν αυτές μετασχηματίσουν την ύστατη ώρα την επιδερμική -έως και δολοφονική- τους πολιτική για το προσφυγικό.

Πριν και πέρα από τους θεσμούς, η μάχη μοιάζει να κερδήθηκε στο μυαλό και τις καρδιές των ανθρώπων. Το #refugees welcome δεν αφορά τον γνωστό κόσμο του κινήματος, την Αριστερά ή τις ΜΚΟ. Ένα πρωτοφανές κύμα αλληλεγγύης που δικτυώνεται με αξιοθαύμαστη αποτελεσματικότητα χάρη στα social media ξέσπασε σε παράλληλη ταχύτητα με την «προσφυγική κρίση», από το Πεδίον του Άρεως μέχρι το Ντόρτμουντ της Γερμανίας (απ’ όπου και η φωτογραφία με το πανό των οπαδών της τοπικής ποδοσφαιρικής ομάδας). Πρόκειται για ένα κύμα που ταυτόχρονα πιέζει την ευρωπαϊκή ηγεσία και περιθωριοποιεί (και με όρους «πολιτικού κόστους») τους φορείς του ρατσιστικού λόγου. 

Για πρώτη φορά δεν ακούμε την εγχώρια ακροδεξιά, εννοώντας κυρίως το εντός ΝΔ κομμάτι της, να καλεί σε επαναπροωθήσεις, για πρώτη φορά δεν ακούγονται τα ουρλιαχτά «να τους κάνουμε τη ζωή δύσκολη», για πρώτη φορά, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες τοπικών δημοσιογραφίσκων και κίτρινων ιστοσελίδων που καλλιεργούν το φόβο με αφορμή τις αναπόφευκτες εντάσεις στα σημεία καταγραφής, η κουβέντα έχει μετατοπιστεί στην αναζήτηση λύσεων με ανθρωπιστικό πρόσημο (σημαντική εδώ και η συμβολή, παρά τις καθυστερήσεις στην ανάληψη πρωτοβουλιών, της προηγούμενης κυβέρνησης). 

Ακόμα και το εμετικό ακροδεξιό μότο «να τους πάρετε στα σπίτια σας» γύρισε μπούμερανγκ αφοπλίζοντας τον ιδεολογικό (μας) αντίπαλο: Περισσότεροι από 10.000 Ισλανδοί εξέφρασαν την πρόθεσή τους  να φιλοξενήσουν στα σπίτια τους Σύρους πρόσφυγες ενώ μία από τις ομάδες που προβάλλονται μέσω της σελίδας «Refugees Welcome GR» φέρει τίτλο «Θέλουμε να τους πάρουμε στα σπίτια μας» και παροτρύνει τους χρήστες του Facebook να φιλοξενήσουν μια οικογένεια προσφύγων εφόσον υπάρχει κάποιο κατάλυμα ή δωμάτιο διαθέσιμο. Την ίδια στιγμή, ο ο Πάπας καλεί τις ενορίες της Ευρώπης να ανοίξουν φιλόξενα τις πόρτες τους στους πρόσφυγες.

Η εικόνα του Αΐλάν Κουρντί, του τρίχρονου πνιγμένου παιδιού που ξεβράστηκε σε παραλία του Μπόντρουμ, αποτέλεσε το κομβικό σημείο για τη μεταστροφή του κλίματος: Η δολοφονημένη παιδικότητα, γράφει ο Γ. Ευσταθίου,  δείχνει ότι οι μετανάστες σκοτώνονται όχι επειδή είναι ”κακοί”, ”παράνομοι” κλπ, αλλά επειδή ο καπιταλισμός δολοφονεί ανθρώπους αδιακρίτως, όταν είναι για τη λειτουργία του μη παραγωγικοί. Η ανάγκη για συμμετοχή στο κίνημα αλληλεγγύης έφτασε σε όλο και περισσότερα χείλη, σχεδόν κατέστη υποχρεωτική για την υπεράσπιση του ευρωπαϊκού πολιτισμού από εμάς τους ίδιους τους κληρονόμους του.

Προσοχή, μία μάχη, και μάλιστα στο πεδίο του νοήματος, δεν κρίνει την έκβαση του πολέμου:  Την ώρα που το κίνημα αλληλεγγύης φουντώνει, η Σλοβακία δέχεται να υποδεχτεί στο έδαφος της μόλις 100 πρόσφυγες, (μόνο χριστιανούς!), ενώ τα ίδια λένε Πολωνία και Τσεχία. Στην Ουγγαρία η κυβέρνηση ανοίγει με το σταγονόμετρο τους σιδηροδρομικούς σταθμούς για να μεταφερθούν πρόσφυγες με τα τρένα,  ο πρωθυπουργός της χώρας, Βίκτορ Όρμπαν ανακοινώνει πως θα επιταχύνει την κατασκευή του φράχτη στα νότια σύνορα της χώρας του με τη Σερβία και στη Γερμανία οι φασίστες καίνε δομές φιλοξενίας προσφύγων. Στο Καλέ οι Γάλλοι μπλοκάρουν τη μετάβαση των προσφύγων στη Μεγάλη Βρετανία, στα σύνορα Ελλάδας-ΠΓΔΜ αλλά και στη Μυτιλήνη δυνάμεις καταστολής συνεχίζουν να ξυλοφορτώνουν οικογένειες που προσπαθούν να περάσουν κάτω από τα συρματοπλέγματα και τις μπουκαπόρτες της Ευρώπης (που παραμένει) φρούριο.

Οι πρόσφυγες, βιώνοντας αυτή τη διαρκή αντίφαση, επιχειρούν να πάνε την ηγεμονική συνάρθρωση (πανταχού παρούσα η μάχη για τις λέξεις) ένα βήμα παραπέρα: με τα πρόχειρα χειρόγραφα πλακάτ τους στα ευρωπαϊκά σύνορα, στα λιμάνια, στους σιδηροδρομικούς σταθμούς και στο δρόμο γράφουν «We are humans» (Είμαστε άνθρωποι).  Άνθρωποι λοιπόν. Ιδού πως θα κερδίσουμε τη μάχη: Αν μείνουμε κι εμείς άνθρωποι. Σε αυτή τη λέξη (που μακάρι να καταστήσει ανενεργό ακόμα και τον όρο «πρόσφυγας» στη δημόσια σφαίρα) δεν χωρούν έθνη, θρησκείες και φυλές, δεν έχουν πεδίο δράσης και συνάρθρωσης τα νοήματα των μισαλλόδοξων και των ρατσιστών. 

Με τα λόγια του Παπά Στρατή, που άφησε πρόσφατα την Αγκαλιά της Λέσβου για αυτήν των ουρανών: «Όταν θα δεις έναν άνθρωπο που τον ξεβράζει η θάλασσα ένα πρωί στα παράλια της Λέσβου και ένα παιδί και μια μάνα να κλαίει, δεν θα ανοίξεις ποτέ το στόμα σου να ρωτήσεις άμα είναι χριστιανοί για να τους ταΐσεις»…

 

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)