Τη λέξη «ενότητα» θα την ακούσουμε πολλές φορές μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ από εδώ και εμπρός. Είναι αναμενόμενο μετά από μια τόσο δεινή ήττα (που σημάδεψε την αποτυχία μιας στρατηγικής για την απόκρουση της πολιτικής της λιτότητας στην Ελλάδα, παρότι αποτελεί γενική κατεύθυνση της ευρωζώνης και της ΕΕ) να εκδηλώνονται κρισιακά φαινόμενα. Τα οποία, θέτοντας σε αμφισβήτηση την ως τώρα ισορροπία εντός του ΣΥΡΙΖΑ, δοκιμάζουν και τις αντοχές της ενότητάς του.
Το να κλίνουμε σε όλες τις πτώσεις την «ενότητα», δεν θα ωφελήσει ούτε τον ΣΥΡΙΖΑ ούτε κι εκείνη. Χρειάζεται να της δώσουμε πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο και όχι μεταφυσικές διαστάσεις.
Σε παρόμοιες περιστάσεις, συνήθως ρίχνουμε βάρος στην αναζήτηση μιας νέας πολιτικής γραμμής, η ανεύρεση και αποδοχή της από τη μεγάλη πλειονότητα του κόμματος υποτίθεται ότι αποκαθιστά μια νέα ισορροπία στο εσωτερικό του και μια νέα εικόνα του στον «έξω κόσμο». Πράγματα απαραίτητα, τα οποία, ωστόσο, δεν αρκούν για ένα κόμμα με τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά τού ΣΥΡΙΖΑ.

Ενότητα μέσα απ’ την αντιπαράθεση

Δείτε πώς δομείται μέχρι στιγμής η αντιπαράθεση εντός του ΣΥΡΙΖΑ γύρω από τα κύρια πολιτικά επίδικα μετά την υπογραφή της συμφωνίας με τους δανειστές: οι αντιπαρατιθέμενοι πόλοι διαμορφώνουν την άποψή τους και τις θέσεις τους για το χαρακτήρα της συμφωνίας, τις αιτίες που οδήγησαν στην υπογραφή της και τους τρόπους απεγκλωβισμού από τους καταναγκασμούς της. Οι ουσιώδεις διαφορές σ’ αυτά τα ζητήματα γίνονται η βάση όχι μόνο για την ερμηνεία και την υπέρβαση των προβλημάτων που προκύπτουν από τη διαπίστωση της αποτυχίας, αλλά και για τον καθορισμό της στάσης του καθενός στην καθημερινή πολιτική πρακτική: για παράδειγμα, στις ψηφοφορίες στη βουλή.
Αυτός ο τρόπος συμπεριφοράς, όμως, απειλεί τη συνοχή του ΣΥΡΙΖΑ, παρότι εκ πρώτης όψεως μπορεί να φανεί πολιτικά δικαιολογημένος. Ακόμη κι αν η απάντηση στο ερώτημα ποια θα είναι από εδώ κι εμπρός  η πολιτική γραμμή δοθεί με ευλαβική τήρηση των δημοκρατικών καταστατικών διαδικασιών, ακόμα και τότε παραμένει ένας εν δυνάμει κίνδυνος: η οξεία αντιπαράθεση δύο ή περισσότερων «γραμμών» και η λογική επιδίωξη της επικράτησης μίας απ’ όλες διαμορφώνει, έστω από αδράνεια, ένα πλαίσιο που απειλεί να αλλάξει ουσιώδη ταυτοτικά χαρακτηριστικά του ΣΥΡΙΖΑ. Η δυναμική της κρίσιμης αντιπαράθεσης είναι δυνατόν να εξωθήσει, όχι απαραίτητα με διοικητικά μέσα, σε απομάκρυνση των φορέων κάποιων απόψεων. Όχι μόνο της μειοψηφίας υπό την πίεση μιας ενδεχόμενης ισχυρής πλειοψηφίας, αλλά και ως άμυνα της μειοψηφίας για λόγους περιφρούρησης της διακριτότητάς της: η ισχυρή διαφοροποίηση μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν επιτρέπει τη συνύπαρξη στο ίδιο κόμμα με τις διαφορετικές απόψεις που ενδεχομένως θα πλειοψηφίσουν.

Ενοποιητικό στοιχείο οι διαφορές

Σε τέτοιες συνθήκες δεν αρκεί να κάνουμε έκκληση μόνο για συλλογικές δημοκρατικές διαδικασίες και σεβασμό των αποφάσεων της πλειοψηφίας. Ακόμη και το πιο συλλογικά διαβουλευόμενο κόμμα και το πιο δημοκρατικά και αντιπροσωπευτικά οργανωμένο συνέδριο είναι δυνατόν να μην αρκέσουν για τη διαφύλαξη της ενότητας. Εδώ χρειάζεται να προσφύγουμε και να αντλήσουμε δύναμη και έμπνευση από τα ταυτοτικά χαρακτηριστικά του ΣΥΡΙΖΑ ως πλουραλιστικού κόμματος, που επιχειρεί να συνθέτει σε ενιαίο οργανισμό αγωνιστές που προέρχονται από διαφορετικές μήτρες της ελληνικής αριστεράς, επιλέγοντας θεσμικά την αναγνώριση των τάσεων. Δηλαδή, αναγνωρίζοντας την ανάγκη μιας ενότητας σημαντικά διαφορετικής από την κλασική ενότητα που προκύπτει από την αναγνώριση της ομοιομορφίας, μια ενότητα που βασίζεται στην παραδοχή της διαφορετικότητας. Διαφορετικότητα που δεν είναι παγιωμένη, αλλά διαμορφώνεται, τροποποιείται και εξελίσσεται με τη δοκιμασία της πολιτικής δράσης σε όλα τα επίπεδα.
Όσοι τείνουν να θεωρήσουν με πιο στενό τρόπο το ζήτημα της ενότητας του ΣΥΡΙΖΑ, χρειάζεται ίσως να αναλογιστούν ότι, για παράδειγμα, η τάση που κατόπιν αποτέλεσε τη ΔΗΜΑΡ, δεν αποβλήθηκε για λόγους αρχής, αλλά αποχώρησε με δική της απόφαση. Επίσης, ότι αυτή η «δεξιά» τάση συνυπήρξε επί πολλά χρόνια με το Αριστερό Ρεύμα στον Συνασπισμό, χωρίς τα μέλη και τα στελέχη του να αισθανθούν ποτέ την «ανάγκη» να αποκλείσουν αλλήλους.
Θα ήταν λάθος να μας διαφύγει το γεγονός ότι αυτό ακριβώς το ταυτοτικό χαρακτηριστικό του ΣΥΡΙΖΑ, πέρα από τη ριζοσπαστική αριστερή πολιτική του, είναι που ικανοποίησε και κινητοποίησε εδώ και σε άλλες χώρες της Ευρώπης ποικίλες δυνάμεις της αριστεράς, με σκοπό την αποτελεσματική και βιώσιμη συσπείρωσή τους. Αυτό είναι που πολύ συχνά βλέπουμε να το επικροτούν και να επιχειρούν να το «μιμηθούν» και άλλοι.
Δεν το κάνουν από μια μεταφυσική έλξη προς την ιδέα της ενότητας. Το κάνουν γιατί γνωρίζουν ότι σε συνθήκες ήττας της αριστεράς σε παγκόσμια κλίμακα, που σηματοδοτήθηκε από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και του Ανατολικού Συνασπισμού το 1989-90,  και μη «επινόησης» μιας άλλης, αποδεδειγμένα νικηφόρας στρατηγικής, κοινά κατά βάση αποδεκτής, δεν υπάρχει άλλος τρόπος εξασφάλισης ενός κρίσιμου πολιτικού μεγέθους και βάρους για τη σύγχρονη, ευρωπαϊκή τουλάχιστον, αριστερά από τη δημιουργική, ενωτική αξιοποίηση της διαφορετικότητας, που για την ώρα τη χαρακτηρίζει.
Μέχρι την ώρα που θα ανακαλύψει κάποιος τον αποδεδειγμένα νικηφόρο στρατηγικό σχεδιασμό και ίσως υποκλιθούμε τότε όλοι, μετά χαράς, μπροστά του. Για την ώρα, ας μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε σε αναζήτηση μιας πειστικής εξήγησης της βαριάς αποτυχίας και μιας εναλλακτικής προοπτικής χωρίς τις γνωστές αυταπάτες. Δηλαδή, σε μια κατάσταση που μόνο ανόητοι μπορεί να αισθάνονται «δικαιωμένοι» και αυτάρκεις.

Χ. Γεωργούλας