to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

12:03 | 06.09.2012

πηγή: https://left.gr/en/91

Πολιτισμός

Βιέννη, η συνεχής απόσχιση

Η εποχή της αυστριακής αρ νουβό κυριαρχεί εφέτος στα βιεννέζικα μουσεία, με την αφορμή των 150 ετών από τη γέννηση της γνωστότερης μορφής της, του Γκούσταβ Κλιμτ


Υπάρχει, στην ιστορία της τέχνης, μία ιδιαίτερη κατηγορία, εκείνη των πόλεων οι οποίες για μία συγκεκριμένη περίοδο, αποτέλεσαν κέντρο και ενσάρκωσαν την ταυτότητα ενός ολόκληρου κινήματος, μιας ξεχωριστής και σημαίνουσας εποχής της τέχνης. Έτσι και η Βιέννη του 1900, πατρίδα του Jugendstil. Η εποχή της αυστριακής αρ νουβό κυριαρχεί εφέτος στα βιεννέζικα μουσεία, με την αφορμή των 150 ετών από τη γέννηση της γνωστότερης μορφής της, του Γκούσταβ Κλιμτ. Πέραν όμως ενός -όντως σημαντικότατου- εκπροσώπου του Jugendstil, το ενδιαφέρον των μουσείων της Βιέννης δεν παύει ασφαλώς να εστιάζει και στα υπόλοιπα μέλη του ρεύματος, αλλά και στη συνομιλία -ακόμα και τη ρήξη- που οι μεταγενέστεροι ανέπτυξαν με αυτό, όπως και στη σύγχρονη δημιουργία. Από τις τρέχουσες εκθέσεις επιλέξαμε λοιπόν να παρουσιάσουμε ορισμένες λιγότερο γνωστές, αλλά εξίσου ενδιαφέρουσες.
Το έργο του Ρούντολφ Κάλβαχ (Kalvach, 1883-1932) παρουσιάζει το Μουσείο Λέοπολντ. Ο Κάλβαχ επισκιάστηκε κάπως από τους συγχρόνους του: πολύ κοντά -προσωπικά όσο και καλλιτεχνικά- στον Όσκαρ Κοκόσκα, αλλά και στον Έγκον Σίλε, και με μικρή παραγωγή, αποτελεί μολαταύτα μία χαρακτηριστική περίπτωση. Το σημαντικότερο μέρος του έργου του, το οποίο προσανατολίζεται, συνολικά, περισσότερο στις γραφικές τέχνες -αγαπητές ήταν στα χρόνια του οι καρτ-ποστάλ που σχεδίαζε-, αποτελείται από μία εκτεταμένη σειρά ξυλογραφιών με απόψεις της Τεργέστης. Οι ξυλογραφίες αυτές, επιχρωματισμένες στο χέρι, σε διάφορες παραλλαγές, διατηρούν τη διακοσμητική σχηματοποίηση των φιγούρων, με γραμμές περιγράμματος, χαρακτηριστική του Jugendstil, βρίσκονται όμως ήδη στην καμπή προς τον εξπρεσιονισμό. Την ίδια παρατήρηση μπορούμε να κάνουμε άλλωστε και για τη βιεννέζικη έγχρωμη ξυλογραφία της εποχής (που επίσης παρουσιάζεται στην έκθεση), με χαρακτηριστικότερα τα έργα του Κοκόσκα, όπου η εξπρεσιονιστική στροφή ολοκληρώνεται.

Τον νέο μοντερνισμό της μεταπολεμικής Βιέννης διερευνά η έκθεση «Explosiv», στο μουσείο 21er Haus (Σπίτι του 21ου), αφιερωμένη στον αρχιτέκτονα και γλύπτη Φριτς Βότρουμπα (Wotruba, 1907-1975) και τον ομότεχνο και μαθητή του, Ρόλαντ Γκεσλ (Goeschl, γεν. 1932). Η αφαιρετική, κονστρουκτιβιστική, αλλά με ιδιαίτερα δυναμικές φόρμες, μανιέρα που εν πολλοίς χρησιμοποίησαν και οι δύο είναι χαρακτηριστική της αυστριακής αβανγκάρντ από τη δεκαετία του '50 και ύστερα. Ο Βότρουμπα υιοθετεί χαρακτηριστικά λιτές, σχεδόν μινιμαλιστικές, αλλά ακανόνιστες φόρμες: τόσο τα γλυπτά του, όσο και τα κτήρια που σχεδίασε, συντίθενται από παραλληλεπίπεδους όγκους υλικού, συσσωρευμένους σε περισσότερο ή λιγότερο συμμετρικές δομές: τυπικό παράδειγμα το ταφικό μνημείο του Σένμπεργκ, ένας κύβος διαγωνίως τοποθετημένος στη βάση του. Την ίδια σύζευξη της αρχιτεκτονικής με τη γλυπτική φέρνει σε πέρας και ο Γκεσλ, ο οποίος όμως χρησιμοποιεί, σε αντίθεση με τον δάσκαλό του, τον χρωματικό κώδικα για να δημιουργήσει τους όγκους: οι συνδυασμοί κίτρινων, μπλε και κόκκινων όγκων ή επιφανειών χαρακτηρίζουν τα γλυπτά του αλλά και τις «παρεμβάσεις» του σε προσόψεις κτηρίων.

Μία διαχρονική προσέγγιση της θέσης της μόδας στην τέχνη επιχειρεί η έκθεση «Reflecting Fashion» του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης Μumok. Η ισοβαρής θεωρητική και εικαστική οργάνωση της έκθεσης είναι αξιόλογη: η μόδα ως προνομιακός χώρος για την τέχνη -και δη τον μοντερνισμό- λόγω της άμεσης και μαζικής της πρόσληψής από το κοινό βρίσκει την ουτοπική έκφρασή της στα σχέδια για ρούχα της Λιούμποβ Πόποβα ή τα αντίστοιχα του Ελ Λιζίνσκι -όπου εκφράζεται το όραμα του ρωσικού κονστρουκτιβισμού για την αισθητικοποίηση της λαϊκής διαβίωσης- αλλά και στην πραγμάτωσή της, από την εποχή των εξαιρετικών σχεδίων και υφασμάτων του Jugendstil, έως την πιο αμφιλεγόμενη ποπ-αρτ. Αλλά και η μόδα ως ιδανικό πεδίο για την ντανταϊστική και σουρεαλιστική, άκρως προκλητική πράξη, στα σχέδια του Μαξ Ερνστ ή το «Νυφικό» του Κρίστο, στο οποίο η νύφη σέρνει ένα τεράστιο πακέτο (με την προίκα της;). Η μόδα, τέλος, αποδομείται από την τέχνη: ο Γιόζεφ Μπόις ενδιαφέρεται στις περφόρμανς του όχι για το αντικείμενο όσο για το υλικό, το τσόχινο κουστούμι του είναι αυτοβιογραφικό, μιας και του θυμίζει τα βιώματά του όταν το αεροσκάφος του καταρρίφθηκε και αναφλέχθηκε, κατά τον Β' Π.Π. Κλείνοντάς μας το μάτι, οι επιμελητές επισημαίνουν ότι οι καλλιτέχνες δεν θεωρούν πάντοτε ιδιαίτερα σημαίνουσα τη σχέση τους με τη μόδα: ξέρουν ότι αυτή θα αποτελεί πάντα μια πιο «εύκολη» τέχνη.

Την πλέον συμβολική, αλλά και τόσο ουσιαστική συνομιλία της σύγχρονης τέχνης με την ιστορία της εντοπίζουμε στο ιστορικό κτήριο της Σετσεσιόν -της ομώνυμης ριζοσπαστικής ομάδας του Κλιμτ, που αποσχίστηκε από το τότε καλλιτεχνικό κατεστημένο- όπου πάντοτε βρίσκει στέγη η αβανγκάρντ. Με τον εύγλωττο τίτλο «Mutatis Mutandis» η τρέχουσα έκθεση της «Απόσχισης» θέτει έναν δύσκολο στόχο: την εκτίμηση της κατάστασης της σύγχρονης τέχνης μέσα από την ερμηνεία που αυτή προτείνει για την πολιτική. Πρόκειται για το κατεξοχήν πεδίο όπου η αλλαγή, πολιτική, πολιτιστική, κοινωνική, είτε επιδιώκεται είτε απλώς καταγράφεται, δίνει αφορμή στον καλλιτέχνη: με βίντεο, εγκαταστάσεις αλλά και ζωγραφική, η έκθεση προβάλλει εικόνες και απόψεις, αναγκαστικά απλώς ενδεικτικές, αλλά χαρακτηριστικές, για το σύγχρονο Ιράν, την παγκόσμια κοινότητα. Τα γιγάντια «πρωτοσέλιδα» -σχέδια με μελάνι εμπνευσμένα από τίτλους εφημερίδων- της Suzanne Treister δείχνουν μεν τον αρκετά ντοκουμενταρίστικο χαρακτήρα της τέχνης σήμερα, αποτελούν δε ένα εξαιρετικό δείγμα της ικανότητας των πρωτοποριών να ασκούν διαπεραστική κριτική στον καιρό τους· επιβεβαιώνοντας και το μότο που δεσπόζει στην πρόσοψη της Σετσεσιόν: «Σε κάθε εποχή δώστε την τέχνη της. Στην τέχνη την ελευθερία της».

 

Άγγελος Παπαδόπουλος

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)