- Τριετής μεθόδευση προκειμένου να μην επαναπροκηρυχθεί ασύμφορος διαγωνισμός 2,5 εκ. ευρώ

- Ο δήμος υπέγραψε σύμβαση με τον εργολάβο χωρίς την έγκριση του Ελεγκτικού Συνεδρίου

- 1.200 κυβικά μέτρα τσιμέντο στην πλατεία και εγκιβωτισμός των δέντρων 

Η δημοτική αρχή εδώ και τέσσερα χρόνια προσπαθεί συστηματικά να προωθήσει το έργο «Ανάπλαση Πλατείας Χρυσοστόμου Σμύρνης» (προϋπολογισμού 2,8 εκ. ευρώ!) αδιαφορώντας για τη διασφάλιση των συμφερόντων του δήμου, για την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του δημόσιου χρήματος, αλλά και για την ίδια τη νομιμότητα. Τελευταίο επεισόδιο στο σίριαλ αυτό η έναρξη των έργων χωρίς την απαιτούμενη άδεια από την Περιφέρεια ούτε την έγκριση από το ελεγκτικό συνέδριο.

Ας δούμε όμως τα πράγματα με τη σειρά:

1) Τρεις χαμένες ευκαιρίες για τη μείωση του κόστους του έργου

Τον Απρίλιο του 2010 προκηρύχθηκε διαγωνισμός στον οποίο η μειοδότρια εταιρία έδωσε έκπτωση μόνο 11,2%. Μετά από κατακραυγή ο δήμος αναγνώρισε ότι το έργο είναι ασύμφορο και δήλωσε ότι θα επαναπροκηρύξει το διαγωνισμό. Παρ' όλα αυτά, δεν τήρησε την προβλεπόμενη διαδικασία, με αποτέλεσμα ο εργολάβος να πετύχει την ακύρωσή της απόφασης. 

Το έργο πάντως δεν προχώρησε τότε, καθώς δεν είχε εξασφαλιστεί χρηματοδότηση. Και πάλι όμως ο δήμος δεν αξιοποίησε αυτή την καθυστέρηση για να προχωρήσει σε ακύρωση του διαγωνισμού, κάτι που έκανε και το Φεβρουάριο του 2013, όταν ξανάφερε προς έγκριση από το Δημοτικό Συμβούλιο την αρχική μελέτη.

Το Μάρτιο του 2013 το Ελεγκτικό Συνέδριο αποφάνθηκε αρνητικά για την έναρξη του έργου καθώς δεν προσκομίστηκαν στοιχεία για την πηγή χρηματοδότησης. Στις 5/4/2013 εγκρίνεται η ένταξη του έργου στο ΕΣΠΑ και στις 14/5/2013 υπογράφεται παρανόμως (καθώς δεν έχει δοθεί έγκριση από το Ελεγκτικό Συνέδριο) σύμβαση με τη μειοδότρια εταιρεία (με έκπτωση 11,2%). Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 21 παρ. 1 του Ν. 4030/11, για κατασκευαστικά έργα διαμορφώσεων κοινόχρηστων χώρων απαιτείται έγκριση από το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής (πρώην ΕΠΑΕ), την οποία ο δήμος δεν φρόντισε να λάβει.

Όλη η παραπάνω αλυσίδα πράξεων που ευνοούν την ανάθεση στον συγκεκριμένο εργολάβο ενός έργου που ο ίδιος ο δήμος έχει θεωρήσει οικονομικά ασύμφορο, ξεπερνά κατά πολύ τα όρια των «τυπικών γραφειοκρατικών αβλεψιών» και τεκμηριώνει την ευθύνη της δημοτικής αρχής, αλλά και του διευθυντή της τεχνικής υπηρεσίας.  

2) Ποια η χρησιμότητα του έργου;

Η πλατεία Χρυσοστόμου Σμύρνης είναι μια υπαρκτή, λειτουργική πλατεία, με ψηλά δέντρα. Είναι επίσης μια από τις λίγες πλατείες με χώμα. Τα τελευταία χρόνια οι κάτοικοι δεν τη χρησιμοποιούν συχνά, λόγω της πλημμελούς συντήρησής της αλλά και γιατί η πρόσβαση είναι δύσκολη, αφού δεν υπάρχουν φανάρια. 

Η σύγχρονη πολεοδομική αντίληψη δεν προκρίνει σε τέτοιες περιπτώσεις τη συνολική ανακατασκευή της πλατείας, αλλά τη συντήρηση και τον εμπλουτισμό του πρασίνου και των υποδομών (π.χ. με προσθήκη μιας παιδικής χαράς) σε συνδυασμό με δραστηριότητες που θα την ξανασυστήνουν στους Νεοσμυρνιούς (π.χ. εκδηλώσεις). Το «πρόβλημα» με όλα αυτά είναι βέβαια ότι είναι πολύ... φθηνότερα.

3) Ποια τα λειτουργικά προβλήματα της νέας πλατείας; 

Η μελέτη ανάπλασης της πλατείας μειώνει τη λειτουργικότητα, μετατρέποντας το σύνολο σχεδόν της πλατείας σε μια λοξή διαδρομή πλάτους 5,50 μέτρων. Οι επιφάνειες που απομένουν εκατέρωθεν της κεντρικής διαδρομής, κατατμούνται περαιτέρω από στενά ορύγματα πλάτους μόλις 1,5 μέτρων, που θα λειτουργούν ως περάσματα προς την Αγ. Φωτεινής. Οι περιοχές ανάμεσα στα κάθετα αυτά περάσματα αντιμετωπίζονται αμήχανα. Σύμφωνα με την Τεχνική Περιγραφή, χωροθετούνται «χώροι για τα παιδιά με ειδικά ηχητικά παιχνίδια, μετά χώροι ησυχίας και περισυλλογής» χωρίς καμία άλλη επεξήγηση και ανάλυση.

Στην πλευρά της οδού Κων/νου Παλαιολόγου τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα, καθώς  καταλαμβάνεται από ένα πρανές οπλισμένου σκυροδέματος επενδεδυμένο με πέτρινες πλάκες. Μέσα σε αυτή την τσιμεντένια επιφάνεια θα εγκιβωτιστούν τα δεκάδες δέντρα που υπάρχουν στο σημείο εκείνο. Η ατυχής αυτή επιλογή ουσιαστικά θα μειώσει την συνολική επιφάνεια της πλατείας κατά 40%, δημιουργώντας μια μεγάλη ζώνη παντελώς απροσπέλαστη στους πολίτες.

Επίσης δεν υπάρχουν πουθενά θέσεις για παγκάκια, εκτός από ένα γραμμικό κατά μήκος της οδού Αγίας Φωτεινής, το οποίο δεν διαθέτει πλάτη, ενώ προβλέπεται να κατασκευαστεί από Corten (είδος χάλυβα), το οποίο εκτός από ακριβό, αναπτύσσει υψηλές θερμοκρασίες το καλοκαίρι.

4) Συντηρητική προσέγγιση του μνημειακού χαρακτήρα της πλατείας – υποβάθμιση του πρασίνου

Η πλατεία Χρυσοστόμου Σμύρνης αποτελεί σημείο αναφοράς για την πόλη. Οριοθετεί την κεντρική της είσοδο, και εκτός από το άγαλμα του μητροπολίτη Χρυσοστόμου Σμύρνης περιλαμβάνει ένα σύνολο γλυπτών του Β. Καπάνταη, τα οποία συγκροτούν ένα ενιαίο σύνολο.  Αν και είναι σημαντικό αυτός ο μνημειακός χαρακτήρας να διατηρηθεί, η μελέτη δίνει έμφαση στη νέα τσιμεντένια επιφάνεια που θα δημιουργηθεί, υποβαθμίζοντας τα υπάρχοντα γλυπτά, τα οποία πλέον θα μοιάζουν ατάκτως ερριμμένα (π.χ. το μνημείο των Αρμενίων θα είναι μέσα στη μέση του διαδρόμου, ενώ το άγαλμα του Χρυσοστόμου θα παραγκωνιστεί από ένα σιντριβάνι με 36 πίδακες δίπλα του).

Παράλληλα, δεκάδες δέντρα θα πνιγούν στο τσιμέντο, ενώ δεν προβλέπονται νέες φυτεύσεις, πέραν της εκτεταμένης χρήσης χλοοτάπητα – όχι και η πιο οικολογική λύση για μια πόλη σαν την Αθήνα.

5) Μπορεί να σχεδιαστεί αλλιώς ο δημόσιος χώρος;

Σύμφωνα με τη δημοτική αρχή, τα δημόσια έργα πρέπει να αποφασίζονται από την ίδια, χωρίς την εμπλοκή ούτε του δημοτικού συμβουλίου ούτε των πολιτών. Όμως, στην πραγματικότητα η διαμόρφωση ενός τόσο σημαντικού δημόσιου χώρου πρέπει να ξεκινάει με διάλογο, από τον οποίο θα αναδεικνύονται τα προβλήματα που πρέπει να λυθούν και οι ανάγκες της πόλης. Ιδίως για έργα μνημειακής σημασίας θα πρέπει στη συνέχεια να διενεργείται αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, ώστε να εντοπίζονται οι καλύτερες και πιο πρωτοποριακές λύσεις. 

Αντί επιλόγου

Δυστυχώς, η ανάπλαση της πλατείας Χρυσοστόμου Σμύρνης αποτελεί παράδειγμα καθεστωτικής νοοτροπίας, από μια δημοτική αρχή που αντιμετωπίζει την πόλη και το δημόσιο χρήμα ως ιδιοκτησία της. Πέραν όμως όλων των εγγενών προβλημάτων του (υπέρογκο κόστος, υποβάθμιση του πρασίνου, αμφιλεγόμενη αισθητική, μειωμένη λειτουργικότητα, επίπλαστη μνημειακότητα), το έργο εκτελείται αυτή τη στιγμή παράνομα. Πρέπει οι εργασίες να σταματήσουν αμέσως, να ακυρωθεί η μελέτη και ο διαγωνισμός, για να ξεκινήσει διάλογος.

Για τη ΣΤΡΟΦΗ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ δεν νοείται σχεδιασμός του δημόσιου χώρου με μελέτες που δεν εξετάζουν σε βάθος τα ζητήματα, ερήμην των πολιτών και των φορέων της πόλης.