Στην κεντρική πλατεία στο Μοναστηράκι υπάρχει μόνο ένα απομεινάρι ενός κραταιού αλλά αφανισμένου πλέον μοναστηριού - το 1870-1880 κατεδαφίστηκαν όσα κτίσματα είχαν απομείνει εκτός από αυτό, την Εκκλησία της Παναγίας Παντανάσσης (ή Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου). Ήταν το ‘Καθολικό’ (δηλαδή, ο κεντρικός ναός) της Μονής του “Μεγάλου Μοναστηρίου” όπως ονομαζόταν. Χρονολογείται από τον 10ο αιώνα αλλά ο ναός έχει υποστεί τόσες πολλές παρεμβάσεις έκτοτε που έχει αλλοιωθεί η αρχική του μορφή.
Λίγα μέτρα πιο κάτω βρίσκεται το Τζαμί Τσισδαράκη που πήρε το όνομά του από τον ιδρυτή του, τον βοεβόδα Αθηνών Τσισδαράκη, ο οποίος το έχτισε το 1759. Μετά το 1821 ο μιναρές του τζαμιού καταστράφηκε και το κτήριο περιήλθε στην κυριότητα του νέου ελληνικού κράτους. Το κτήριο δόθηκε στον ελληνικό στρατό και από το 1843 χρησιμοποιήθηκε ως φυλάκιο, στρατώνας, φυλακή και αποθήκη. Το 1915 ο αρχιτέκτονας και αρχαιολόγος Αναστάσιος Ορλάνδος αναστύλωσε το κτήριο στην αρχική του μορφή. Σήμερα φιλοξενεί έκθεση νεοελληνικής κεραμικής.
Δίπλα στο τζαμί υπάρχουν τα ερείπια της βιβλιοθήκης του Αδριανού και στο βάθος η Ακρόπολη.
Όλη η γύρω περιοχή είναι γνωστή ως Γιουσουρούμ από την εβραϊκή οικογένεια του Νώε Γιουσουρούμ ή Γιεσουρούμ, που ήρθε το 1863 από τη Σμύρνη και εγκαταστάθηκε στο Μοναστηράκι ως παλαιοπώλης μαζί με άλλες οικογένειες Ιουδαίων. Η εβραϊκή λέξη είναι Γιεσουρούμ και σημαίνει «άνθρωπος του Γιαχβέ».
Το νεοελληνικό κράτος εδώ και δυο σχεδόν αιώνες κάνει φιλότιμες προσπάθειες να εξαφανίσει κάθε ίχνος λαών, κτιρίων και παραδόσεων που θεωρεί ότι δεν συνάδουν με την νεοελληνική εθνική αφήγηση. Μόνο σποραδικές οάσεις του πραγματικού ιστορικού παρελθόντος αυτής της χώρας επιβιώνουν. Η Πλατεία Μοναστηρακίου αποτελεί πολύτιμο κομμάτι του κατεστραμμένου μωσαϊκού που μας υπενθυμίζει το πολύχρωμο ιστορικό παρελθόν της Αθήνας. Και (ευτυχώς!) είναι ολοζώντανη: από την πλατεία περνούν κάθε στιγμή όλες οι φυλές του πλανήτη, συνήθως μασουλώντας κάποιο σουβλάκι από τα γύρω μαγαζιά. Το παρελθόν και το παρόν συναντώνται στον ίδιο χώρο σε όλες τις πιθανές και απίθανες προσμείξεις τους. Μια cult πλατεία στην καρδιά της πόλης.
''
