Σχεδόν 121 χρόνια μετά, οι συνεταιρισμοί παραμένουν επίκαιροι.
Έχουν αναπτυχθεί σε πολλές παραπάνω χώρες, ενώ το τελευταίο διάστημα αναπτύσσονται πολλές νέες πρωτοβουλίες, κυρίως λόγω της κρίσης. Στα δικά μας μέρη, οι συνεταιρισμοί παρέμεναν για αρκετό καιρό απαξιωμένοι. Τα τελευταία χρόνια όμως επανέρχονται δειλά - δειλά στο προσκήνιο και προσπαθούν να ξεφορτωθούν το "ένοχο" παρελθόν των αγροτικών συνεταιρισμών που τις δεκαετίες '80 και '90 έκαναν τα κονδύλια των επιδοτήσεων περισσότερο τζιπ, παρά καλλιέργειες. Σήμερα, οι νέες πρωτοβουλίες όχι μόνο δεν κάνουν σπατάλες, αλλά έχουν και έντονο κοινωνικό πρόσημο. Παρουσιάζουμε ενδεικτικά νέα συνεταιριστικά εγχειρήματα που έχουν γεννηθεί από τη μία άκρη της Ελλάδας ώς την άλλη.
Αλλότροπον, Παντοπωλείο - Καφενές: Ξεκίνησε το 2011 ως Δίκτυο Χωρίς Μεσάζοντες και το 2015 άρχισε να λειτουργεί αυτόνομα. Οι συνέταιροι ήρθαν σε επαφή με ανάλογες προσπάθειες στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Στην προσπάθειά τους να εκδώσουν άδεια λειτουργίας, καθυστέρησαν 15 μήνες, διότι βρέθηκαν αντιμέτωποι με τη γραφειοκρατία. Είναι δύσκολο να αναγνωριστούν ως Μη Κερδοσκοπικός Συνεταιρισμός, αφού ακόμα φορολογούνται κανονικά. Έχουν βιολογικά προϊόντα από μικρά εργαστήρια. Παρ' ότι μετρούν έναν χρόνο λειτουργίας αν η αντιμετώπισή τους είναι λίγο καχύποπτη από τους ντόπιους. Αυτό που θέλουν είναι να προωθηθεί η ιδέα του συνεταιρισμού και όχι να ανοίξουν κανονική επιχείρηση.
Εκλεκτίκ, Συνεργατικό Παντοπωλείο - Καφενές: Άρχισε να λειτουργεί τον Οκτώβριο του 2015. Έχει έξι μέλη στο δυναμικό του και λειτουργεί κυρίως ως παντοπωλείο. Συνεργάζεται με αντίστοιχους συνεταιρισμούς στο εξωτερικό και διαθέτει βιολογικά, πρωτότυπα προϊόντα, όπως για παράδειγμα τον “Ζαπατίστικο” καφέ από τη Λατινική Αμερική, σε προσιτές τιμές. Όπως μας είπαν οι ίδιοι, για να εγκριθεί το καταστατικό τους, πήρε γύρω στους πέντε μήνες και φορολογούνται κανονικά, χωρίς καμία μείωση. Το βασικό κριτήριό τους είναι οι σχέσεις παράγωγης και όχι η τοπικότητα των προϊόντων, γι' αυτό και ξεκίνησαν συνεργασίες με συνεταιρισμούς του εξωτερικού. Ένας από αυτούς είναι ο “Libero Mondo” στην Ιταλία, που υποστηρίζει την ανάπτυξη κοινωνικών και περιβαλλοντικών προγραμμάτων. Ως καφενείο έχει 4-5 τραπέζια και έχει γίνει στέκι από όσους αγαπούν το κρασί.
Αγροτουριστικός - Αγροβιοτεχνικός Συνεταιρισμός Γυναικών: Ο πρώτος συνεταιρισμός γυναικών στην Ελλάδα. Όλα του τα προϊόντα είναι χειροποίητα και βιολογικά και σε προσιτές για τα δεδομένα τιμές. Είναι μια αυτοοργανωμένη πρωτοβουλία, η οποία ξεκίνησε από το μηδέν και τώρα βλέπει τα προϊόντα της να προωθούνται ακόμα και στο εξωτερικό. Συμμετέχει στην ετήσια, καθιερωμένη έκθεση για τα λακωνικά προϊόντα που γίνεται στο μετρό του Συντάγματος και είναι η πρώτη που άνοιξε τις πύλες του. Οι επιχειρηματίες που συμμετέχουν κερδίζουν πολλά μέσα από αυτή τη συσπείρωση και παράλληλα προστατεύουν τη λακωνική οικονομία. Τα προϊόντα τους προβάλλονται μέσω του Διαδικτύου και γίνονται γνωστά και στο εξωτερικό. Ο συνεταιρισμός διαθέτει ακόμη το περίφημο γλυκό του κουταλιού από ελιά που μπορεί κάποιος να προμηθευτεί μόνο από αυτόν.
Εκδόσεις των Συναδέλφων, εκδοτικός οίκος: Ξεκίνησε το 2009 ως πρωτοβουλία και το 2011 αυτονομήθηκε ως εργατική κολεκτίβα. Εργάζονται εννέα άνθρωποι και λειτουργούν συνελευσιακά και αντιεραρχικά. Λειτουργεί κυρίως ως εκδοτικός οίκος αλλά και ως βιβλιοπωλείο. Οι δημόσιες υπηρεσίες τους αντιμετώπισαν με "περίεργο" ύφος, σε αντίθεση με τον κόσμο που ήταν υποστηρικτικός από την αρχή. Έχουν σχέσεις αλληλεγγύης με άλλα συνεργατικά εγχειρήματα, όπως ο επίσης συνεργατικός εκδοτικός οίκος Ακυβέρνητες Πολιτείες στη Θεσσαλονίκη. Όσον αφορά την επιλογή των βιβλίων που εκδίδουν όπως είπαν και οι ίδιοι, “δεν υπάρχει κανένα ιδεολογικό προαπαιτούμενο, πέρα από τα βασικά, όπως, να μην είναι ρατσιστικό και να πρόκειται για κάτι καλογραμμένο”. Αυτό που θα επιθυμούσαν είναι να αλλάξει κατά κάποιο τρόπο το νομικό πλαίσιο, έτσι ώστε να λειτουργούν πιο αυτόνομα και ελεύθερα.
Κερκίνης Γη, αγροτοδιατροφικός τομέας: Ξεκίνησε το 2015, γιατί τα οκτώ του μέλη “κουράστηκαν” να δουλεύουν για ένα κομμάτι ψωμί χωρίς να έχουν όνειρα. Διάλεξαν έναν διαφορετικό δρόμο για την παραγωγή τους, μεταποιώντας, τυποποιώντας και διανέμοντας οι ίδιοι τα προϊόντα τους. Πολλά από αυτά δεν έχουν υπάρξει ξανά στα ελληνικά ράφια των παντοπωλείων και των σούπερ μάρκετ, όπως ζυμαρικά από δίκοκκο σιτάρι με βουβαλίσιο γάλα ή μαρμελάδα μόνο από χυμό, καρπό και μαύρη ζάχαρη - ζαχαροκάλαμο. Συνεργάζονται με ακόμη πολλά αντίστοιχα εγχειρήματα, όπως είναι το συνεταιριστικό σούπερ μάρκετ Bios Coop στη Θεσσαλονίκη και το επίσης συνεταιριστικό Συν. Αλλ.Οις στην Αθήνα, που φροντίζει τα προϊόντα των αγωνιζόμενων παραγωγών να φτάσουν σε όσο το δυνατό περισσότερους. Ζητούν μεγαλύτερη στήριξη από το κράτος σε οικονομικό επίπεδο, ώστε να μεγαλώσουν τα όνειρα που στην παλιά τους ζωή δεν έκαναν.
