Γεννήθηκε στην πόλη Βαν της Τουρκίας, μεγάλωσε στη Γερμανία, ζει και εργάζεται στο Βερολίνο κάνοντας διεθνή καριέρα. Η Νεβίν Αλαντάγκ είναι μια εικαστικός με έντονο κοινωνικό και πολιτικό έργο. Με εγκαταστάσεις και βίντεο καλλιεργεί τον προβληματισμό, εμπλουτίζει τον διάλογο γύρω από τις έννοιες της ταυτότητας, της μετανάστευσης, των συνόρων. Χαρακτηριστική είναι η έκθεσή της με τίτλο «Borderline» (Συνοριακή γραμμή), που αυτό τον καιρό παρουσιάζει στο Πυθαγόρειο της Σάμου. Εχει κάνει τα περισσότερα έργα της ειδικά για το Art Space Pythagorion, ένα χώρο με θέα προς τα τουρκικά παράλια, τα οποία σε ορισμένα σημεία απέχουν μόλις μερικές εκατοντάδες μέτρα από το νησί.

Η έκθεση αποκτά συμβολικό χαρακτήρα, καθώς βρίσκεται σε άμεση γεωγραφική επαφή με δύο σύνορα: τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. και την Τουρκίας και το φορτισμένο χάσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Εδώ, επιθυμίες και ελπίδες συνυπάρχουν με τα συναισθήματα της αβεβαιότητας και του ανοίκειου. Για πολλούς η Δύση αποτελεί την πύλη προς έναν κόσμο χωρίς φτώχεια, καταπίεση και πόλεμο. Κάθε μέρα, πρόσφυγες καταφτάνουν στο νησί της Σάμου με την ελπίδα να βρουν μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη. Πολύ συχνά, όμως, τα όνειρά τους βουλιάζουν μαζί με τα καραβάκια τους και ζωές χάνονται στα κύματα. Ο παράδεισος δεν απέχει πολύ από την κόλαση…

Το κεντρικό έργο της Αλαντάγκ, ειδική παραγγελία του Ιδρύματος Schwarz, δημιουργήθηκε επιτόπου στο Πυθαγόρειο. «Είναι ένα βίντεο που δείχνει τα απόνερα ενός πλοίου όπως φαίνονται από το κατάστρωμα», μας λέει η ίδια. «Η κάμερα μετατοπίζεται αργά πάνω από το νερό και περιστασιακά υψώνεται για να καταγράψει τον ορίζοντα, αποκαλύπτοντας όγκους ξηράς. Κατά διαστήματα στην οθόνη φαίνεται η θέση του πλοίου στο GPS. Σύντομα γίνεται σαφές ότι το πλοίο ακολουθεί το θαλάσσιο σύνορο Ελλάδας-Τουρκίας. Με τον τρόπο αυτό το ίχνος από το αυλάκι που σχηματίζεται πίσω από το πλοίο απεικονίζει τη γραμμή των συνόρων, όπως καθορίστηκε κάποτε από τους χαρτογράφους. Σύντομα, η εφήμερη αυτή «αλετριά» πάνω στη θάλασσα ξανακλείνει και πάλι, αλλά παραμένει ζωντανή στο βίντεο η εικόνα της».

Ενα άλλο έργο, με τίτλο «Beeline» είναι εμπνευσμένο από τη θέα του Art Space Pythagorion, το οποίο τη δεκαετία του ’70 στέγαζε ένα ξενοδοχείο. Τα τελευταία δύο χρόνια έχει φιλοξενήσει τις επιτυχημένες εκθέσεις του Χαρούν Φαρόκι, ο οποίος πέθανε πρόσφατα, και των Slavs and Tatars. Οπως μας εξηγεί η Αλαντάγκ: «Koιτώντας από τα παράθυρά του βλέπει κανείς την τουρκική ενδοχώρα. Μετέφερα την ακριβή μετρική απόσταση από το κτίριο ώς την τουρκική ακτή σε ένα σχοινί ψαράδων, αντίστοιχου μήκους, τυλιγμένο σε πολλά ξύλινα καρούλια. Αυτά λειτουργούν ως σκαμνιά, όπου οι επισκέπτες μπορούν να καθίσουν πάνω τους, πάνω στην πραγματική απόσταση με θέα την προσλαμβάνουσα απόσταση από την Τουρκία».

Χαρακτηριστική είναι και η εγκατάστασή της «High season», που συνδυάζει δύο ηχητικά τοπία, εκ διαμέτρου αντίθετα. «Από τη μία ακούγεται ο ήχος της θάλασσας και το ξένοιαστο γέλιο των παιδιών που παίζουν στην παραλία ακριβώς μπροστά στον εκθεσιακό χώρο του Πυθαγορείου. Στη συνέχεια, ακούμε ήχους και φωνές μέσα στη νύχτα, όπου η ατμόσφαιρα γίνεται βαριά, ακόμα και επικίνδυνη. Ανθρώπους να μιλούν σε άλλη γλώσσα, σαν να βρίσκονται σε σύγχυση. Είναι οι πρόσφυγες, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της νύχτας προσπαθούν να φτάσουν στη Σάμο με κίνδυνο τη ζωής τους, με την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον».

Η διάσημη εικαστικός θέτει ερωτήματα που αφορούν και τις δυο πλευρές. Αξίζει η θυσία σε ανθρώπινες ζωές, ακόμα και μικρών παιδιών, στον θαλάσσιο δρόμο προς τον παράδεισο της Δύσης; Κι εμείς, είμαστε έτοιμοι να τους δεχτούμε και να τους αποδεχτούμε; «Από τη μια οι προσδοκίες των μεταναστών είναι πολύ ψηλές, πιστεύουν ότι θα βρουν κάτι καλύτερο από τις δυσχέρειες που αντιμετωπίζουν στις χώρες τους. Από την άλλη εμείς πρέπει να δουλέψουμε με τον εαυτό μας. Να μην είμαστε τόσο διστακτικοί και φοβισμένοι απέναντί τους. Να διαβάζουμε τα νούμερα διαφορετικά. Να το βλέπουμε σαν πρόκληση, καθώς μπορεί να έρχονται στις χώρες μας νέοι άνθρωποι και με μορφωτικό επίπεδο. Να προσπαθούμε να καταλάβουμε τις συνθήκες που τους ανάγκασαν να φύγουν. Να βρούμε έναν τρόπο να κάνουμε τον κόσμο πιο ειρηνικό και οικονομικά σταθερό, αλλά αυτό βεβαίως δεν είναι ένα βραχυπρόθεσμο σχέδιο».

Την ρωτάμε αν οι «αποστάσεις» ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα έχουν μειωθεί σήμερα. «Από την εμπειρία μου θα έλεγα ότι ξεπερνάμε τις διαφορές του παρελθόντος με μια μορφωμένη νέα γενιά και με παγκοσμιοποιημένη προοπτική», απαντά. «Υπάρχει επίσης μεγάλη αλληλεγγύη αν σκεφτούμε τις αντιδράσεις των Ελλήνων για το κίνημα Γκεζί στην Τουρκία, καθώς και τις αντιδράσεις των Τούρκων για τις διαδηλώσεις που γίνονται στην Ελλάδα σχετικά με την κρίση».

Διεθνώς αναγνωρισμένη, η 42χρονη Νεβίν Αλαντάγκ έχει σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τεχνών του Μονάχου και έχει εκθέσει ατομικά και ομαδικά σε πολλά μέρη του κόσμου: στην Kunsthalle Βασιλείας, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Τόκιο, στην γκαλερί Hayward του Λονδίνου, στην 11η Μπιενάλε Κωνσταντινούπολης, στην 8η Μπιενάλε Ταϊπέι-Ταϊβάν κ.α. Κόρη Τούρκων μεταναστών στη Γερμανία και η ίδια, δεν βρήκε εξαρχής τον δρόμο στρωμένο με ρόδα. Στην πορεία της έπρεπε να διασχίσει πολλά σύνορα, πολιτιστικά, πολιτικά, ιδεολογικά. Οι εμπειρίες τής διαμόρφωσαν την ταυτότητα, την προσωπικότητα και τη δουλειά της.

«Τα πρώτα χρόνια στη Γερμανία, όταν ήμουν παιδί, κατάλαβα ότι δεν επρόκειτο να γίνουμε μέρος της γερμανικής κοινωνίας. Τουλάχιστον, έτσι πίστευαν κάποιοι. Οι γονείς μου, όμως, και καλοί Γερμανοί φίλοι δούλευαν εναντίον αυτού του εκτοπισμού με διάλογο, εκπαίδευση και αυτοπεποίθηση. Εγινε μια μεγάλη προσπάθεια από τους γονείς μου για να μάθουν τη γλώσσα, τους νόμους κ.λπ. Μεγαλώνοντας στη Γερμανία ζούσα σε δύο πολιτισμούς και αυτό ήταν το πιο φυσικό πράγμα για μένα. Μερικά από τα έργα μου έχουν επηρεαστεί από αυτή την εμπειρία, που ήταν μια μεγάλη πρόκληση. Θεωρώ τον εαυτό μου Γερμανίδα με τουρκική καταγωγή».

Η Αλαντάγκ παρατηρεί, καταγράφει, μετουσιώνει με ποιητική ματιά σε τέχνη όσα την περιβάλλουν. «Η κοινωνική και πολιτική ζωή και ό,τι φαντάζομαι για το μέλλον με απασχολούν». Ως γυναίκα σε έναν ανταγωνιστικό καλλιτεχνικό χώρο βίωσε διακρίσεις; «Είχα ορισμένες, αλλά δεν τις υπολόγισα. Ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι με μεταχειρίστηκαν άδικα ή ότι οι άντρες είχαν την πρωτιά. Πάντα είχα προσδοκίες για τον εαυτό μου και προσπάθησα να τις εκπληρώσω. Είχα υποστήριξη από γυναίκες και από άνδρες, ταυτόχρονα, γι 'αυτό θα ήταν λάθος να πω ότι ένιωσα κάποια διαφορά. Σε γενικές γραμμές, ο κόσμος της τέχνης, όπως πολλά άλλα επαγγέλματα, είναι ανταγωνιστικός. Εμαθα όμως να τον αντιμετωπίζω».

 

*Info: Μέχρι 10 Οκτωβρίου. Την έκθεση επιμελείται η Μαρίνα Φωκίδη. Η αίθουσα τέχνης Art Space Pythagorion αποτελεί πρωτοβουλία του ιδρύματος Schwarz με έδρα το Μόναχο.