«Οι στόχοι και τα ιδανικά που μας παρακινούν γεννιούνται από τη φαντασία μας. Δεν έχουν φτιαχτεί όμως από φανταστικά περιστατικά. Αποτελούνται από τα σκληρά, απτά συστατικά του κόσμου των εμπειριών, της φύσης και της κοινωνίας»
Tζων Ντιούι
Η πλέον θεαματική σημερινή επιστροφή στο πνευματικό οπλοστάσιο της θατσερικής εποχής είναι η διαβόητη και μυστηριώδης «Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων» (Transatlantic Trade and Investment Partnership - ΤΤΙP). Αυτή η συμφωνία, ένα σχέδιο για την εγκαθίδρυση «της χούντας των επιχειρηματιών», όπως το ονομάζει η Λόρι Γουάλας, διευθύντρια του Global Trade Watch, αποτελεί το αντικείμενο μυστικών διαπραγματεύσεων στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο και υποστηρίζεται ένθερμα, όπως είναι φυσικό, από τις πολυεθνικές. Ταυτόχρονα όμως, αποτελεί και μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πρόκληση για την δημιουργική πολιτική φαντασία.
Και τούτο επειδή οι σειρήνες της απορρύθμισης δεν ηχούν μόνο στον χρηματοπιστωτικό τομέα, όπου μέσω της TTIP επιδιώκεται η περαιτέρω απορρύθμιση των χρηματαγορών - παρά την πανθομολογούμενη (και από τους ηγέτες των ισχυρών κρατών της Δύσης) διαπίστωση ότι αυτή προκάλεσε τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Η υπογραφή της Συμφωνίας θα επιτρέψει στις αμερικανικές πολυεθνικές να ασκούν ανεξέλεγκτη επιχειρηματική δραστηριότητα στο σύνολο των χωρών της Ε.Ε. με βάση τις αντίστοιχες προδιαγραφές της νομοθεσίας των ΗΠΑ, που αρνούνται να κυρώσουν τις διεθνείς συμβάσεις εργασίας για θεμελιώδη δικαιώματα όπως οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και το δικαίωμα στον συνδικαλισμό. Θα σημάνει, επίσης, την κατάργηση της Αρχής της Προφύλαξης, που συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο της έως τώρα πολιτικής της Ε.Ε. για την προστασία των καταναλωτών και του περιβάλλοντος, ενώ καταστρατηγεί και την προστασία των προσωπικών δεδομένων, που αναγνωρίζεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία ως θεμέλιο της ιδιωτικής ζωής.
Επιπλέον, επιχειρείται η αλλαγή της νομοθεσίας πνευματικών δικαιωμάτων επ' ωφελεία των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών, κάτι που θα οδηγήσει σε αύξηση των τιμών των συνταγογραφούμενων φαρμάκων και αντίστοιχη επιβάρυνση των ήδη πενιχρών προϋπολογισμών υγείας. Η ΤΤΙΡ, ακόμα, επιδιώκει να ανοίξει στον ανταγωνισμό όλους τους «αόρατους» κλάδους ή τους κλάδους γενικού συμφέροντος. Τα κράτη που θα υπογράψουν τη συμφωνία θα υποχρεωθούν όχι μόνο να υποτάξουν για πάντα τις δημόσιες υπηρεσίες τους στην εμπορευματική λογική, αλλά και να παραιτηθούν οποιουδήποτε δικαιώματος επέμβασης στους ξένους «παρόχους υπηρεσιών» που εποφθαλμιούν τις αγορές τους.
Τα πολιτικά περιθώρια ελιγμών σε υγεία, ενέργεια, παιδεία, νερό ή μεταφορές θα εξανεμιστούν. Οι ίδιοι οι πρωτεργάτες της ΤΤΙΡ παραδέχονται ότι κύριος στόχος τους είναι να επιβάλουν «την εξαφάνιση, τον περιορισμό ή την αποτροπή περιττών εθνικών πολιτικών», όπου «περιττό» θεωρείται οτιδήποτε επιβραδύνει τη ροή των εμπορευμάτων, όπως η ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα, η μάχη κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη, η προστασία των καθολικών δικαιωμάτων όπως είναι η παιδεία, η υγεία και η άσκηση της δημοκρατίας.
Μπροστά σε μια τέτοια συνολική επίθεση και αλλαγή των όρων, δεν αρκούν πια «μικροδιορθώσεις». Θέλουμε μια συνολική ματιά. Και, καθώς η αναγκαιότητα ολοκλήρωσης της δημοκρατίας, που εκκρεμεί από τη μεταπολίτευση, συνδέεται επιτέλους με την απτή σημερινή προοπτική της αριστερής διακυβέρνησης, είναι αναγκαίο να κατανοήσουμε τη θέση του Ντιούι με ανανεωμένο ενδιαφέρον και να την εφαρμόσουμε με τη μεγαλύτερη δυνατή διαλεκτική φόρτιση σε κάθε τομέα της καθημερινότητας. Για παράδειγμα, στη συζήτηση που έχει ήδη ανοίξει για το είδος του σχολείου που θέλουμε και η οποία προσδιορίζεται σήμερα κυρίως από τις αρνητικές εμπειρίες της βασανιστικής καθημερινότητας των Μνημονίων, δηλαδή από τα πιο «σκληρά συστατικά του κόσμου των εμπειριών, της φύσης και της κοινωνίας», δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η μορφωτική ανάπτυξη των νέων περνά μέσα από ένα θερμό ρεύμα συνείδησης για την ανάπτυξη της κοινωνίας και της δημοκρατίας, και αντίστροφα. Αυτή ακριβώς η επίμονη διαλεκτική είναι η διαλεκτική της«φαντασίας στην εξουσία», όπως την οραματίστηκαν ως προκαταβολικό φάρμακο για τη διαρκή θατσερική επιμόλυνση οι εξεγερμένοι νέοι του '68 και του Πολυτεχνείου.
* Ο Τριαντάφυλλος Τρανός είναι εκπαιδευτικός, πρόεδρος της Γ' ΕΛΜΕ Θεσσαλονίκης
