Σκοπός μελέτης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που εκπόνησε ο γιατρός Νίκος Κανελλόπουλος με ερευνητική ομάδα ήταν να εξετάσει τη συσχέτιση μεταξύ των ημερήσιων συγκεντρώσεων PM2.5 στην ημι-αστική πόλη του Βόλου και των επισκέψεων στο ΤΕΠ Παιδιατρικής και Παθολογικής για παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος.
Η έρευνα έχει τίτλο “Συσχέτιση αιωρούμενων σωματιδίων PM2.5 και κλιματολογικών συνθηκών στο πολεοδομικό συγκρότημα Βόλου με αναπνευστικά και καρδιαγγειακά νοσήματα”.
Μολυσμένος αέρας
Τα αιωρούμενα σωματίδια με διάμετρο <2.5 μm (PM2.5) είναι ένας σημαντικός παράγοντας της ανθρωπογενούς ρύπανσης και πιστεύεται ότι είναι από τους πιο επιβλαβείς, καθώς όταν εισπνέονται μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στους πνεύμονες προκαλώντας την ανάπτυξη οξέων αναπνευστικών παθήσεων. Η μελέτη κατατέθηκε το 2023 και αφορά περίοδο έρευνας μέχρι και το 2020. Τα 24ωρα δεδομένα για τη ρύπανση της ατμόσφαιρας με PM2.5 συλλέχθηκαν προοπτικά από δώδεκα πλήρως αυτοματοποιημένους σταθμούς παρακολούθησης της ποιότητας του αέρα. Τα επίπεδα PM2.5 υπερέβησαν το ημερήσιο όριο των 25μg/m3 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας κατά το 48,6% της περιόδου μελέτης, με τη μέση ετήσια συγκέντρωση PM2.5 να είναι 30,03 ± 17,47μg/m3 πάνω από το όριο του ΠΟΥ των 10μg/m3. Τα επίπεδα PM2.5 ήταν σημαντικά υψηλότερα κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Όταν τα επίπεδα PM2.5 είναι πάνω από το ημερήσιο όριο, παρατηρήθηκε αύξηση κατά 32,44% (p<0,001) στις επισκέψεις στο ΤΕΠ Παιδιατρικής για αναπνευστικές παθήσεις και η αύξηση ήταν πολύ μεγαλύτερη την άνοιξη (21,19%, p= 0,018). Μια αύξηση κατά 32% (p <0,001) παρατηρήθηκε στις επισκέψεις για λοιμώξεις ανωτέρου αναπνευστικού, όταν τα επίπεδα PM2.5 ≥25 μg/m3 σε σύγκριση με τις μέσες ημερήσιες προσελεύσεις όταν τα επίπεδα PM2.5 ήταν <25 μg/m3.
Επίσης, υπήρξε μια στατιστικά σημαντική αύξηση στις επισκέψεις TEΠ ενηλίκων για παθήσεις σχετιζόμενες με το αναπνευστικό (1,77 έναντι 2,22 επισκέψεων την ημέρα, p=0,018). Τα επίπεδα PM2.5 είχαν επίσης στατιστικά σημαντική συσχέτιση με τον αριθμό των επισκέψεων ΤΕΠ για λοιμώξεις ανώτερου αναπνευστικού (0,71 έναντι 0,99 επισκέψεις/ημέρα, p=0,01).
Κατά τη διάρκεια της περιόδου της έρευνας, συνολικά 728 ασθενείς επισκέφτηκαν το ΤΕΠ και την παθολογική για παθήσεις που σχετίζονται με το αναπνευστικό.
Η αναλογία ανδρών προς γυναίκες ήταν 1,05 (373 άνδρες, 355 γυναίκες ασθενείς), ενώ η μέση ηλικία για τους άνδρες ασθενείς ήταν 64,50 ± 19,69 έτη και για τις γυναίκες ήταν 61,43 ± 20,52 έτη. Συνολικά 310 ασθενείς [Μέση ηλικία (Τυπική απόκλιση): 66,35 ± 20,77 Αρσενικό φύλο: 166 (54%)] διαγνώστηκαν με λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, 202 ασθενείς διαγνώστηκαν με λοίμωξη κατώτερου αναπνευστικού/πνευμονία [Μέση ηλικία (Τυπική απόκλιση): 52,41 ± 20,70. Αρσενικό φύλο: 106(52%)], 53 ασθενείς διαγνώστηκαν με έξαρση άσθματος [Μέση ηλικία (Τυπική απόκλιση): 50,39 ± 20,05.
Μια αύξηση 25,42% στις ημερήσιες επισκέψεις ΤΕΠ για όλες τις παθήσεις που σχετίζονται με το αναπνευστικό εντοπίστηκε όταν τα επίπεδα PM2.5 ήταν πάνω από το ημερήσιο όριο (1,77 έναντι 2,22 επισκέψεις την ημέρα, p=0,018)
Μια στατιστικά σημαντική αύξηση στις επισκέψεις ΤΕΠ που σχετίζονται με Οξείες Λοιμώξεις Ανώτερου Αναπνευστικού Συστήματος παρατηρήθηκε κατά τις ημέρες που τα επίπεδα PM2.5 ήταν πάνω από 25μg/m3 σε σύγκριση με τις ημέρες με επίπεδα PM2.5 κάτω από 25 μg/m3 (0,71 έναντι 0,99 επισκέψεις/ημέρα).
Παρατηρείται αύξηση 42,47% στις προσελεύσεις στο ΤΕΠ ΚΑΡΔ και νοσηλείες με Οξυ Εμφραγμα του Μυοκαρδίου στατιστικά σημαντική το χειμώνα κατά τις ημέρες που τα επίπεδα PM2.5 ήταν πάνω από 25 μg/m3, σε σύγκριση με τις ημέρες με επίπεδα PM2.5 κάτω από 25 μg/m3. Στις υπόλοιπες εποχές παρατηρείται μείωση των προσελεύσεων με την αύξηση των PM2.5.
Η σωματιδιακή ρύπανση μπορεί να προκαλέσει μια σειρά δυσμενών επιπτώσεων στην υγεία του πληθυσμού που εκτίθεται σε αυτή. Οι ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αντιμετωπίσουν σοβαρότερες επιπτώσεις λόγω εγγενών βιολογικών παραγόντων, εξωγενών, μη βιολογικών παραγόντων, υψηλότερης έκθεσης και αυξημένης δόσης σε μια δεδομένη συγκέντρωση.
Οι διαπιστώσεις τρομάζουν
H μελέτη διαπίστωσε ότι τα επίπεδα PM2.5 υπερέβησαν το ημερήσιο όριο των 25 μg/m3 κατά το 48,6% της περιόδου μελέτης, με τη μέση συγκέντρωση PM2.5 να είναι 30,03 ± 17,47 μg/m3. Τα επίπεδα PM2.5 ήταν σημαντικά υψηλότερα κατά τη διάρκεια του χειμώνα σε σύγκριση με το φθινόπωρο, την άνοιξη και το καλοκαίρι. Οι επισκέψεις στο ΤΕΠ ήταν σημαντικά περισσότερες τις ημέρες που οι συγκεντρώσεις PM2.5 υπερέβαιναν το ημερήσιο όριο ή την ημέρα μετά. Αν και η ηλικία και η θερμοκρασία είχαν σημαντική συσχέτιση με τις επισκέψεις ΤΕΠ, η υγρασία δεν έπαιξε ρόλο στον αριθμό των ημερήσιων επισκέψεων ΤΕΠ. Επιπλέον, υψηλά επίπεδα PM2.5 συσχετίστηκαν με αύξηση των επισκέψεων ΤΕΠ για λοιμώξεις ανωτέρω αναπνευστικού.
Η μελέτη επίσης διαπίστωσε ότι τα υψηλά επίπεδα PM2.5 σχετίζονταν με αύξηση στις προσελεύσεις στο ΤΕΠ Παιδιατρικής για παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος. Συγκεκριμένα, υπήρχε μια αύξηση των προσελεύσεων στο ΤΕΠ Παιδιατρικής για λοιμώξεις ανώτερου αναπνευστικού (32%), παροξύνσεις άσθματος (19,23%) και πνευμονία (46,24%), όταν τα επίπεδα PM2.5 ξεπέρασαν το προτεινόμενο ημερήσιο όριο των 25 μg/m3 αν και όχι στατιστικά σημαντική για το άσθμα και την πνευμονία.
Συνεπώς, τα αποτελέσματα αποκάλυψαν μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ της ηλικίας και των επισκέψεων ΤΕΠ για αναπνευστικά αίτια καθώς η επίδραση των PM2.5 σε αναπνευστικές παθήσεις φαίνεται να είναι πιο έντονη σε παιδιά και ενήλικες άνω των 65 ετών.
Συσχέτιση λεπτών σωματιδίων PM με τη συχνότητα εμφάνισης και τη θνησιμότητα του καρκίνου του πνεύμονα
Η σχέση μεταξύ της έκθεσης σε λεπτά σωματίδια και του καρκίνου του πνεύμονα, προσδιορίζεται από συνεχώς εξελισσόμενα επιστημονικά στοιχεία. Στο πλαίσιο της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA) των ΗΠΑ, η αξιολόγηση των επιστημονικών στοιχείων για τον καρκίνο και άλλες επιπτώσεις στην υγεία για τη ρύπανση από σωματίδια υλοποιείται ως μια συνεχής διαδικασία αναθεώρησης.
Στην πιο πρόσφατη αναθεώρηση για τη σωματιδιακή ρύπανση καταγράφεται ότι οι επιδημιολογικές μελέτες γενικά έδειξαν σταθερές θετικές συσχετίσεις μεταξύ της έκθεσης σε λεπτά σωματίδια και της θνησιμότητας από καρκίνο του πνεύμονα, αλλά οι μελέτες γενικά δεν κατέγραψαν συσχετίσεις μεταξύ των λεπτών σωματιδίων και της επίπτωσης του καρκίνου του πνεύμονα.
Τα στοιχεία από τοξικολογικές μελέτες έδειξαν ότι διάφορες πηγές που σχετίζονται με την καύση (πχ. καπνός ξύλου, καύση άνθρακα) είναι μεταλλαξιογόνες και τοξικές για τα γονίδια, γεγονός που παρέχει το βιολογικό υπόβαθρο για τις επιπτώσεις που παρατηρούνται σε επιδημιολογικές μελέτες και ορισμένα συστατικά της σωματιδιακής ρύπανσης είναι γνωστά καρκινογόνα για τον άνθρωπο όπως για παράδειγμα ενώσεις αρσενικού, καδμίου και χρωμίου).
Οι αιτίες
Στο πολεοδομικό συγκρότημα της πόλης του Βόλου έχουν καταγράφει διαχρονικά υψηλές τιμές ατμοσφαιρικής ρύπανσης λόγω της λειτουργίας μεγάλων βιομηχανικών εγκαταστάσεων και της εκτεταμένης χρήσης ιδιωτικής χρήσης οχημάτων με την επίδραση των μετεωρολογικών συνθηκών και της τοπογραφίας της πόλης που την επιτείνουν. Οι ασθενείς άνεμοι που συνήθως πνέουν δεν διασπείρουν αλλά συνήθως εγκλωβίζουν τους ρύπους πάνω από την πόλη. Η επικράτηση ισχυρών νοτίων ανέμων, δεν μεταβάλλει την κατάσταση καθώς ο ορεινός όγκος του Πηλίου πάλι εγκλωβίζει τους ρύπους στην πόλη. Η εκτεταμένη χρήση βιομάζας σε τζάκια, λόγω της οικονομικής κρίσης μετά το 2012 έχει επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την ατμοσφαιρική ρύπανση στον Βόλο.
Η φορτοεκφόρτωση στις λιμενικές εγκαταστάσεις σκραπ, το οποίο χρησιμοποιείται από μεγάλη βιομηχανική μονάδα χάλυβα στην Βιομηχανική Περιοχή (ΒΙ.ΠΕ) πιβαρύνει την ατμοσφαιρική ρύπανση, ιδίως στην περιοχή του Παλαιού Λιμεναρχείου. Σε μία πόλη με έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση, η καύση από το 2014 100.000 τόνων RDF (Refused Derived Fuel) και 100.000 τόνων άλλων εναλλακτικών υλικών στις εγκαταστάσεις παραγωγής τσιμέντου της ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ στην Αγριά, περιοχή κοντά στην πόλη του Βόλου, με την επικράτηση νοτίων ανέμων μπορεί να επιδεινώσει ακόμη περισσότερο την κατάσταση.
Το RDF είναι το ανακτημένο από τα αστικά και εμπορικά απορρίμματα υψηλής θερμογόνου αξίας καύσιμο το οποίο χρησιμοποιείται σε ενεργοβόρες βιομηχανίες οι οποίες διαθέτουν τον απαραίτητο μηχανολογικό εξοπλισμό για την ασφαλή του καύση. Με την απόφαση τροποποίησης της έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων το 2017 το εργοστάσιο μπορεί να καίει 200.000 τόνους εναλλακτικών καύσιμων, εκ των οποίων 100.000 είναι RDF, εκτός από τις 150.000 τόνους πετ κοκ που έχει ήδη αδειοδοτηθεί να καίει.
Η μελέτη αποτελεί μια αναδρομική ανάλυση δεδομένων που συλλέχθηκαν προοπτικά. Ως πληθυσμός της μελέτης ορίστηκαν οι ασθενείς που επισκέφθηκαν το ΤΕΠ και ενδεχομένως νοσηλεύτηκαν στην Παιδιατρική, Παθολογική και Καρδιολογική κλινική του Αχιλλοπούλειου Γενικού Νοσοκομείου Βόλου (ΑΓΝΒ) από 1 Μαρτίου 2019 ως 29 Φεβρουαρίου 2020 για αναπνευστικά και καρδιαγγειακά νοσήματα.
Η ηλεκτρονική βάση δεδομένων του ΑΓΝΒ Ασκληπιός και το γραπτό Μητρώο Ασθενών του Παιδιατρικού, Παθολογικού και Καρδιολογικού ΤΕΠ χρησιμοποιήθηκαν για τον εντοπισμό και τη συλλογή δεδομένων των ασθενών σε καθημερινή βάση. Συλλέχθηκαν τα ακόλουθα δεδομένα ασθενών: ημερομηνία επίσκεψης, ηλικία, φύλο, διεύθυνση, κύριο σύμπτωμα και διάγνωση. Τα κριτήρια ένταξης για την επιλογή των ασθενών του ΑΓΝΒ που συμπεριλήφθηκαν στην μελέτη ήταν η διεύθυνση κατοικίας εντός του πολεοδομικού συγκροτήματος της πόλης του Βόλου και η προσέλευση στο ΤΕΠ με αναπνευστικά και καρδιαγγειακά νοσήματα. Ασθενείς εκτός Βόλου αποκλείστηκαν από τη μελέτη.
Κάθε μελέτη επιβεβαιώνει το πρόβλημα για το οποίο δεν λαμβάνονται μέτρα
Στο Βόλο σε μια μελέτη συσχέτισης ρύπων με τη νοσηρότητα και θνησιμότητα καρδιοαναπνευστικών παθήσεων, σε παιδιά και ενήλικες, κατά τη χρονική περίοδο 2001-2007 χρησιμοποιώντας δεδομένα από 3 σταθμούς μέτρησης, ΔΕΥΑΜΒ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και Νομαρχία Μαγνησίας βρέθηκε σημαντική επίδραση των PM10, CO, NOx στις νοσηλείες λόγω καρδιοαναπνευστικών νοσημάτων, και του O3 στη συνολική νοσηρότητα με τα παιδιά να νοσηλεύονται συχνότερα λόγω αναπνευστικών προβλημάτων εξαιτίας των αυξημένων επιπέδων PM10, CO, NOx και O3.
Σε μια μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας που δημοσιεύτηκε στο Pubmed για τις επιδράσεις στην υγεία λόγω των αιωρούμενων σωματιδίων PM επίσης στην πόλη του Βόλου χρησιμοποιήθηκε το μοντέλο AirQ 2.2.3 του ΠΟΥ για το 2007-2011 και ο σταθμός μέτρησης της ΔΕΥΑΜΒ. Βρέθηκε ότι όταν η μέση ετήσια τιμή PM10 υπερβαίνει το όριο της ΕΕ οι εισαγωγές στο ΑΓΝ Βόλου αυξάνουν κατά μέσο όρο κατά 25% και η υπολογιζόμενη αύξηση στις εισαγωγές στο ΑΓΝΒ σε σχέση με τις αναμενόμενες ετήσιες είναι 2,5%. Τέλος υπήρξε συσχέτιση των ημερών υπέρβασης PM10 ≥ 50 μg/m3 και των ετήσιων νοσοκομειακών εισαγωγών.
