Ο κίνδυνος του λουκέτου είναι μια απειλή υπαρκτή για την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, αποκαλύπτει ο πρύτανής της Γιώργος Χαρβαλιάς. «Η κατάσταση είναι εφιαλτική», λέει χαρακτηριστικά. Ωστόσο έχει και μια είδηση που ξορκίζει το κακό και λειτουργεί ως αντίβαρο στη συνεχή συρρίκνωση του κορυφαίου δημόσιου πανεπιστημιακού καλλιτεχνικού ιδρύματος της χώρας. Αν το αίτημα της ΑΣΚΤ για την «ενεργοποίηση» της νέας Βιβλιοθήκης της, που παραμένει κέλυφος γυμνό, εγκριθεί από το Δ.Σ. του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, σε δύο μήνες θα ανοίγει τις θύρες της στους φοιτητές και στο κοινό. «Θα είναι μια ιστορική δωρεά», τονίζει ο πρύτανης. «Η σχολή θα είναι και τώρα και στο μέλλον ευγνώμων. Διαφορετικά θα έπρεπε να κλειδώσουμε το κτήριο της νέας Βιβλιοθήκης και να το επιστρέψουμε στο ελληνικό Δημόσιο».

Η θητεία του πρύτανη της ΑΣΚΤ λήγει στις 31 Αυγούστου. Με την τελευταία νομική γνωμοδότηση του υπουργείου Παιδείας δεν μπορεί να ανανεωθεί η θητεία του. «Ενώ για την προσωπική μας υγεία αυτή η διακοπή είναι σωτήρια, για τα πανεπιστήμια θα είναι μια απώλεια. Κάθε πρυτανική αρχή χρειάζεται εκπαίδευση, όπως χρειαστήκαμε κι εμείς» λέει ο ίδιος

Συνέντευξη στην Ιωάννα Κλεφτογιάννη

Τα μέτωπα πάντως που αποκαλύφθηκαν το φθινόπωρο -περίοδο που εισήλθε η ΑΣΚΤ σε δυναμικές απεργιακές κινητοποιήσεις, θέτοντας σε κίνδυνο τις εισαγωγικές εξετάσεις της-, παραμένουν ανοικτά. Μπορεί να εξαιρέθηκε την τελευταία στιγμή από το μέτρο της διαθεσιμότητας, το οποίο επιβλήθηκε στα οκτώ μεγάλα πανεπιστήμιά μας, ακρωτηριάζοντάς τα, αλλά όπως είχε τονίσει ο Γ. Χαρβαλιάς ξεκινώντας η εκπαιδευτική χρονιά: «Με το 1/4 του σώματός σου δεν μπορείς να ζήσεις». Η τακτική επιχορήγηση της ΑΣΚΤ «σφαγιάστηκε». Τα 5,1 εκατομμύρια που λάμβανε σταδιακά από το 2010 εξέπεσαν στο 1,4 εκατομμύριο.

- Πραγματικά, με το ένα τέταρτο του σώματός σου δεν ζεις. Η ΑΣΚΤ πρέπει να επιζήσει με ακόμα λιγότερα, μια και επιβλήθηκε και νέα περικοπή της τάξης του 15%.

«Το ανοικτό μέτωπο για όλα τα πανεπιστήμια παραμένει κατ' αρχήν η υποχρηματοδότησή τους. Ουσιαστικά, μεσοσταθμικά, έχει μειωθεί ο τακτικός προϋπολογισμός 65%-70% σε σχέση με το 2009-2010, εποχή που αναλαμβάναμε οι νέοι πρυτάνεις τα ιδρύματα. Δηλαδή, υπάρχουμε με το 28%-30%-32% όσων διαθέταμε. Στην ΑΣΚΤ είναι πολύ μεγαλύτερη η μείωση».

- Δεν βάλατε όμως λουκέτο. Πώς τα καταφέρνετε;

«Ο λόγος που δεν έχουμε κλείσει ακόμα είναι ότι υπάρχει ένα πολύ μικρό ταμειακό υπόλοιπο από οικονομίες παλιών ετών, σε βάθος δεκαετίας. Σε κρίσιμες καταστάσεις χρησιμοποιούμε τον "κουμπαρά" μας, ο οποίος όμως κάποια στιγμή θα εξαντληθεί. Αυτή τη στιγμή ακόμη και τα ταμειακά υπόλοιπα των πανεπιστημίων είναι δεσμευμένα από το υπουργείο Οικονομικών! Η οικονομική υποχρηματοδότηση με μαθηματική βεβαιότητα οδηγεί σε αναστολή λειτουργίας των πανεπιστημίων ή στην παροχή των μισών μαθημάτων».

- Για πόσο ακόμη μπορεί να αντέξει η ΑΣΚΤ βασισμένη στα αποθεματικά του κουμπαρά της;

«Ενα χρόνο, εάν τα εξαντλήσουμε. Η κατάσταση είναι εφιαλτική. Αλλά κι αυτό το ταμειακό υπόλοιπο αναγκαστικά το ξοδεύουμε πολύ ορθολογικά, προκειμένου να παραδώσουμε έναν κουμπαρά και στην επόμενη πρυτανεία. Είναι πικρή ειρωνεία, στη δυσκολότερη στιγμή που αντιμετωπίζει το ελληνικό πανεπιστήμιο, το υπουργείο να κουβεντιάζει πάνω από τον "ασθενή" θέματα όπως ο νόμος για την αριστεία και τη διεθνοποίηση των ελληνικών πανεπιστημίων! Τα πανεπιστήμιά μας πάντως και η Καλών Τεχνών διακρίνονται, παρά την κρίση, χάρη στον ηρωισμό του καθηγητικού προσωπικού».

- Στην ΑΣΚΤ δεν πέρασε η διαθεσιμότητα. Μεγάλο αβαντάζ έναντι των οκτώ πανεπιστημίων.

«Εχουμε πολλές συνταξιοδοτήσεις που δεν αναπληρώνονται. Βρισκόμαστε σε μια μείωση προσωπικού, μεσοσταθμικά, 35%-40%, ενώ υπάρχει αύξηση στην εισαγωγή φοιτητών σε όλα τα ιδρύματα. Στόχος της κοινότητας είναι από 23% η είσοδος φοιτητών στην ανώτατη εκπαίδευση φοιτητών να φτάσει το 34%. Στα οκτώ μεγάλα πανεπιστήμια -Καποδιστριακό, Μετσόβιο κ.ά.- η μείωση του διοικητικού προσωπικού, λόγω διαθεσιμότητας, αγγίζει το 50%. Το αποτέλεσμα είναι η διάλυση της ομαλούς λειτουργίας τους. Η εποχή όμως είναι τέτοια που δεν επιτρέπει ψιλικατζίδικη πολιτική. Η κυβέρνηση παίρνει μέτρα με ελάχιστο όφελος, δημιουργώντας τεράστιες απώλειες. Η μικροπολιτική "κερδίζω πέντε, αλλά χάνω 100" είναι καταστροφική για τα πανεπιστήμια. Το μέτρο της διαθεσιμότητας έφερε μια μείωση 8 τοις χιλίοις, ενώ η ζημιά που προκάλεσε είναι τεράστια. Ωστόσο, δεν πρέπει να κλείσουμε! Κάποιοι προφανώς έχουν συμφέρον από το κλείσιμο ενός δημόσιου πανεπιστημίου. Αυτός είναι και ο λόγος που κάνουμε τα αδύνατα δυνατά να τα κρατήσουμε τα πανεπιστήμιά μας ανοικτά. Δεν έχει συμφέρον ούτε ο Ελληνας πολίτης ούτε η ελληνική οικογένεια ούτε το ίδιο το πανεπιστήμιο ούτε το προσωπικό του ούτε οι καθηγητές του από ένα κλειστό πανεπιστήμιο. Και προσπαθούμε με κάθε τρόπο, στο μέτρο του δυνατού, να έχουμε τις λιγότερες απώλειες στην ποιότητα. Οσο περνάει ο καιρός τα πράγματα δυσκολεύουν».

- Εχετε απευθυνθεί σε ιδιώτες για την εξεύρεση πόρων;

«Εχουμε διαθέσει πάρα πολύ χρόνο για να αναζητήσουμε χρηματοδότες. Εχουμε απευθυνθεί σε συλλέκτες, σε εφοπλιστές, σε τράπεζες. Ο Δασκαλόπουλος χρηματοδοτεί με ένα μικρό ποσόν ένα από τα 14 καλλιτεχνικά εργαστήρια που έχει η σχολή. Με την εξαίρεση του Δασκαλόπουλου και του Ιδρύματος Σ. Νιάρχος, που δουλεύει πολύ σοβαρά και ουσιαστικά στο χώρο των χορηγιών και το οποίο, φαίνεται, ανταποκρίθηκε στο αίτημά μας για χρηματοδότηση στη μεταστέγαση της Βιβλιοθήκης μας, κανείς άλλος δεν ανταποκρίθηκε. Παραλάβαμε ένα κτήριο υψηλών προδιαγραφών, μια μεγάλη επένδυση, και αδυνατούσαμε να το λειτουργήσουμε . Κάθε ανάπτυξη έχει ένα κόστος. Το Ιδρυμα Στ. Νιάρχος φαίνεται πως ανταποκρίθηκε στο αίτημά μας, γιατί η Βιβλιοθήκη της σχολής θα λειτουργήσει συμπληρωματικά, ως θεματική, με την Εθνική Βιβλιοθήκη».

- Τι ακριβώς καλύπτει το Ιδρυμα;

«Τη μεταφορά και μεταστέγαση της Βιβλιοθήκης μας στο νέο κτήριο, την ενίσχυση των υποδομών με νέα βιβλιοστάσια και εξοπλισμό και τη δημιουργία ενός πολυχρηστικού αμφιθεάτρου (85 θέσεων), το οποίο διασυνδέει την ακαδημαϊκή λειτουργία της Βιβλιοθήκης με την εκπαίδευση, την έρευνα. Είχαμε μια συνεργασία σε βάθος ενός έτους, κατά τη διάρκεια του οποίου υποβάλαμε τις προτάσεις μας αναθεωρημένες και ανακοστολογημένες με τιμές αγοράς και μάλιστα ανταγωνιστικές. Το Ιδρυμα Στ. Νιάρχος δεν θα δώσει τα χρήματα για το έργο απ' ευθείας στο ελληνικό Δημόσιο... Θα δοθούν σε παράλληλο φορέα, δεν θα διαχειριστεί τη δωρεά το δημόσιο λογιστικό».

- Γνωρίζετε για τι ποσόν πρόκειται;

«Οχι».

- Στην ΑΣΚΤ χάσατε εξάμηνο;

«Η σχολή λειτουργεί κανονικά, χωρίς απώλειες εξαμήνων. Αυτή τη στιγμή το πρόβλημα είναι οι συνταξιοδοτήσεις. Φέτος αποχωρούν πολλοί και ιστορικοί καθηγητές, όπως ο Τάσος Χρηστάκης, ο Δημήτρης Σακελίωνας, ο Γιώργος Χουλιαράς... Πέρσι έφυγαν ο Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης, ο Μανώλης Μπαμπούσης. Θα πορευτούμε με τους νέους καθηγητές, που είναι καλοί καλλιτέχνες. Η Σχολή Καλών Τεχνών έχει καλή παράδοση στο προσωπικό της. Επιβαρύνονται όμως στο εξής με πάρα πολλές ώρες εργασίας και πολύ μεγάλο αριθμό φοιτητών. Στο σημείο που κινδυνεύει η ΑΣΚΤ και τα άλλα ιδρύματα είναι το ότι, μην μπορώντας να κάνουνε νέες προσλήψεις, δεν ανανεώνεται το διδακτικό προσωπικό και μένουν στείρα. Δεν έρχονται νέες φωνές, νέο αίμα να ανανεώσει την εκπαίδευση και την έρευνα. Είναι πρόβλημα».

- Σήμερα, το κενό του χρεοκοπημένου ελληνικού Δημοσίου επιχειρεί να καλύψει ο ιδιώτης. Και ειδικά τρεις φορείς στο χώρο του πολιτισμού: το ΝΕΟΝ του Δασκαλόπουλου, το Ιδρυμα Νιάρχος και το Ιδρυμα Ωνάση. Κι όμως, ακριβώς αυτό έχει προκαλέσει αντιδράσεις.

«Τα πράγματα, όπως έχουν σήμερα διαμορφωθεί, δεν επιτρέπουν απόλυτες θέσεις. Είναι στο χέρι του καθενός να προσδιορίσει τους όρους συνεργασίας κράτους-ιδιώτη μαζί με την ανάγκη διατήρησης αδιαπραγμάτευτων κοινωνικών κατακτήσεων, όπως το δημόσιο πανεπιστήμιο. Σίγουρα δεν πουλάμε το δημόσιο όταν ζητάμε υποστήριξη με τη μορφή της χορηγίας. Χρήματα υπάρχουν. Ανακατανέμονται και συγκεντρώνονται σε λιγότερα χέρια. Πάντως, η πολιτεία δεν έχει χρήματα και δεν φαίνεται να έχει ούτε το επόμενο πολιτικό σχήμα. Ο Δασκαλόπουλος από όσους προαναφέρατε φαίνεται να έχει τη διάθεση να κάνει μια πολιτική παρεμβατική -δεν το λέω αυτό ούτε θετικά ούτε αρνητικά».

- Κάτι που φάνηκε εν μέρει από την παρέμβαση που σκόπευε να κάνει στον Εθνικό Κήπο. Υπήρξαν αντιδράσεις και τελικά αποτράπηκε.

«Ε, δεν γίνεται και τίποτα σε αυτό τον τόπο χωρίς φασαρία! Είδαμε και κάποτε τους Ευρωπαίους αριστερούς διανοούμενους να διαδηλώνουν υπέρ του Εμβέρ Χότζα. Δεν θα ήθελα να το ξαναδώ να συμβαίνει. Το αλβανικό μοντέλο δεν αποτελεί λύση ούτε είναι βιώσιμο. Δεν είμαι ασφαλώς υπέρ τού να τα ξεπουλήσουμε όλα. Το θέμα του κοινωνικού κράτους είναι αδιαπραγμάτευτο και πρέπει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Από την άλλη, το "καλύτερα να κλείσουμε παρά να υποχωρήσουμε" σημαίνει την πλήρη κατάρρευση του κοινωνικού κράτους. Είναι μια πολιτική που ακολούθησε η Αριστερά και οδήγησε στον Εμφύλιο και σε μεγάλες ήττες που τις πλήρωσε ο κόσμος».

- Πρέπει, επομένως, να γίνονται συμβιβασμοί;

«Πρέπει να γίνονται και συμβιβασμοί χωρίς όμως να παραβιάζεις τις αρχές σου. Και σίγουρα είναι προτιμότερες κάποιες πρωτοβουλίες ιδιωτών από τις κοινωνικές πρωτοβουλίες που γίνονται στη βάση συνδικαλιστικών φορέων, όπου το επίπεδο είναι χαμηλότατο. Ετσι ήταν πάντα η τέχνη. Πάντοτε χρηματοδοτούνταν από τους αστούς. Στην τέχνη όπως και στις ιδέες δεν χωράει ο συνδικαλισμός».

- Ερχονται εκλογές. Θα ζήσουμε αλλαγές;

«Η δυναμική των πραγμάτων δείχνει ότι πάμε προοπτικά σε μια κυβέρνηση συνεργασιών και μάλλον μια κυβέρνηση της Αριστεράς και ευρύτερων συμμαχιών. Εξαρτάται και από την ίδια την Αριστερά. Δεν ξέρω πόσο το επιθυμεί. Η κατάσταση είναι εξαιρετικά δύσκολη. Πρέπει να κρατάμε μια δυναμική σχέση ανάμεσα στις προσδοκίες μας και τα αναμενόμενα αποτελέσματα, γιατί η αυριανή συνάντηση με την πραγματικότητα θα έχει τη μορφή και τη σφοδρότητα τροχαίου ατυχήματος, όποια κι αν είναι η πολιτική τροπή -Αριστερά ή Δεξιά, αντιμνημόνιο ή Μνημόνιο. Εξάλλου η Ιστορία δεν αρχίζει ούτε τελειώνει στα καταμετρημένα αποτελέσματα της κάλπης, η Ιστορία γεννάει με πολλή οδύνη».

- Η κυβέρνηση ωστόσο πανηγυρίζει ότι βγήκαμε στις αγορές.

«Κάποτε πρέπει να πούμε στους Ελληνες τι σημαίνει βγαίνω στις αγορές. Σημαίνει βγαίνω να δανειστώ. Δεν έχω δει κανέναν, πλην της ελληνικής κυβέρνησης, να χαίρεται τόσο πολύ που θα συνεχίσει να δανείζεται. Το ότι ένα χρεοκοπημένο κράτος δανείζεται με επαχθή επιτόκια είναι ένα κακόηθες μόρφωμα. Αφαιρούν από το συνταξιούχο 30 ευρώ, καταργούν στην πραγματικότητα το θεσμό της σύνταξης, που γίνεται μια επαιτεία, για να προκύψει ένα μηδαμινό άθροισμα σε σχέση με τις δανειακές ανάγκες. Ζούμε τη διάλυση του κοινωνικού κράτους. Τα πάντα καταρρέουν. Και η πρόκληση των συνταγματικών δικαιωμάτων της Γαλλικής Επανάστασης παραμένει μια επίκληση εξαιρετικά ριζοσπαστική. Ολες οι αρχές της Γαλλικής Επανάστασης βρίσκονται σε κίνδυνο εξαιτίας της ακραίας μορφής που έχει πάρει ο καπιταλισμός. Το αίτημα μιας τυπικής αστικής ευρωπαϊκής δημοκρατίας, που θα διασώζει τις κοινωνικές κατακτήσεις, είναι το αιτούμενο, το οποίο θα πρέπει να υποστηρίξει και η Αριστερά».

Πέντε Τμήματα στην ΑΣΚΤ

Μια «δομική αλλαγή» που έχει συντελεστεί και αφορά την εσωτερική, οργανική ανάπτυξη της ΑΣΚΤ, σύμφωνα με τον Γ. Χαρβαλιά, είναι η απόφαση της Γενικής Συνέλευσης, της Συγκλήτου και του Συμβουλίου του Ιδρύματος για τη μετεξέλιξη του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών από ένα, σε τρία διακριτά ακαδημαϊκά Τμήματα: Ζωγραφικής, Γλυπτικής, Χαρακτικής. Με άμεση προοπτική τη λειτουργία και τέταρτου Τμήματος Νέων Πολλαπλών Εκφραστικών Μέσων, που μαζί με το Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης θα διευρύνουν το πεδίο καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και της εκφραστικής έρευνας. «Κάτω από αυτήν τη νέα αναπτυγμένη λειτουργική δομή των πέντε Τμημάτων, που αντιστοιχεί και αναλογεί στο μέγεθος, την ποιότητα και τη θέση της ΑΣΚΤ στον πανεπιστημιακό χάρτη, η ΑΣΚΤ μπορεί και υποχρεούται να προσφέρει -και υπό αυτές τις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες, με τις παρούσες δυνατότητες και χωρίς πρόσθετο κόστος- πολλαπλάσια προγράμματα σπουδών προσαρμοσμένα στις ανάγκες των νέων φοιτητών της. Ετσι η Σχολή διευρύνοντας τις κατευθύνσεις θα μπορεί να προσφέρει περισσότερα τόσο στην καλλιτεχνική ανάπτυξη των φοιτητών της όσο και στην απασχόλησή τους στο πεδίο της εικαστικής καλλιτεχνικής έκφρασης και του σχεδιασμού». Διοικητικά τα πέντε Τμήματα θα είναι ενιαία σε επίπεδο δομής Σχολής. Αυτή η απόφαση είναι απόρροια του άμεσου και μεσοπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού του Ιδρύματος.