to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Eρνέστο Λακλάου: Η Αριστερά στην Ευρώπη πρέπει να γίνει πιο λαϊκιστική

Eρνέστο Λακλάου, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους θεωρητικούς, "προκαλεί" καλώντας την ευρωπαϊκή Αριστερά να γίνει λαϊκιστική, κατά το λατινοαμερικανικό πρότυπο


O λαϊκισμός κατέχει κεντρική θέση στα γραπτά του Aργεντινού θεωρητικού, ο οποίος, αναλύοντας την κατάσταση στην Ευρώπη, επισημαίνει ότι οι δύο όροι της ανατροπής είναι οι λαϊκές κινητοποιήσεις με σαφή πολιτικά επίδικα και η προβολή συνολικού εναλλακτικού προγράμματος. Θεωρεί μάλιστα πως στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, υπάρχει ο ΣΥΡΙΖΑ, που μπορεί να την επιτύχει. Στη χώρα μας έγινε ευρύτερα γνωστός για το βιβλίο Ηγεμονία και Σοσιαλιστική Στρατηγική, το οποίο συνέγραψε με τη Σαντάλ Μουφ. Σήμερα, στα 78 του χρόνια, δεν διδάσκει πια στο Πανεπιστήμιο του Εssex, του οποίου το Τμήμα Ιδεολογίας και Ανάλυσης Λόγου ίδρυσε, αλλά μοιράζει τη ζωή του ανάμεσα στο Λονδίνο και τη Λατινική Αμερική, την οποία διασχίζει δίνοντας διαλέξεις.

Συνέντευξη στην Αναστασία Γιάμαλη

* Έχετε πει πως η δημοκρατία στη Λατινική Αμερική δεν απειλείται από τους λαϊκιστές, αλλά από τους νεοφιλελεύθερους. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει τον ίδιο κίνδυνο;

Νoμίζω πως υπάρχουν πολλές ομοιότητες. Ο τρόπος με τον οποίο μοιράζεται η εξουσία στην Ευρώπη και οι δομές είναι διαφορετικά από της Λατινικής Αμερικής. Αλλά επί της αρχής νομίζω πως δεν υπάρχει περίπτωση να επιλυθούν τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα μιας χώρας όσο αυτή παραμένει εντός του νεοφιλελεύθερου παραδείγματος.

* Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι η κρίση στην Αργεντινή δεν οδήγησε στην ανάδειξη των δυνάμεων της Αριστεράς, αλλά στην ανάδειξη ενός νεοπερονικού κόμματος;

Το περονικό κόμμα που είναι στην εξουσία στην Αργεντινή είναι η πραγματική Αριστερά της χώρας. O Kιρχνερισμός (kirchnerismo) αντιπροσωπεύει την αριστερή απάντηση στην κρίση.

* Δεν υπάρχει άλλη Αριστερά στην Αργεντινή;

Υπάρχουν γκρουπούσκουλα της άκρας Αριστεράς, αλλά δεν είναι αντιπροσωπευτικά. Στην Αργεντινή έχουμε αυτόν τον μείζονα παράγοντα, τον περονισμό. Εάν θέλαμε να κάνουμε μια αναλογία με την Ελλάδα, θα το συγκρίναμε με το παλαιό ΠΑΣΟΚ. O περονισμός είναι κάτι το πολύ ευρύ, από το οποίο έχουν αναδυθεί αρκετά κινήματα, αριστερά και δεξιά. Τώρα, ένα από τα σημαντικότερα κινήματα που έχουν αναδειχθεί στα αριστερά του περονισμού, ήταν ο Κιρχνερισμός. Ο Κιρχνερισμός δεν είναι παρά ένας αριστερός λαϊκισμός που αποτελεί εναλλακτική λύση απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό.

* Έχετε πει πως ο κόσμος κινητοποιείται μόνο μέσω του λαϊκισμού. Αν αντιλαμβάνομαι σωστά τη σκέψη σας, κάτι τέτοιο συνέβη και με αυτό που στην Ελλάδα αποκαλούμε "κίνημα των πλατειών", αλλά και γενικότερα στα κινήματα των Αγανακτισμένων της Νότιας Ευρώπης.

Νομίζω πως οι πτυχές μιας απάντησης στην κρίση είναι δύο. Μια απάντηση θα πρέπει να έχει έναν οριζόντιο άξονα, που θα ενσωματώνει τις λαϊκές κινητοποιήσεις σε διάφορους τομείς, και έναν κάθετο άξονα, την προσπάθεια δηλαδή να ανοικοδομηθεί το κράτος σε νέα βάση. Στη Λατινική Αμερική, οι δύο αυτοί άξονες, ο οριζόντιος και ο κάθετος, έχουν συνδυαστεί επιτυχώς από μια σειρά καθεστώτων. Τους συνδύασαν ο Τσάβες στη Βενεζουέλα, ο Μοράλες στη Βολιβία, ο Κορέα στον Ισημερινό, ο Κίρχνερ στην Αργεντινή. Το πρόβλημα με την Ευρώπη είναι ότι αυτοί οι δύο άξονες παρουσιάζονται ξεχωριστά και όχι ως συμπληρωματικές έννοιες.

Από τη μια, ο οριζόντιος άξονας των διαδηλώσεων έχει διευρυνθεί σε μεγάλο βαθμό -όπως στην περίπτωση των Indignados-, αλλά αν οι διαδηλώσεις δεν συνοδεύονται από ένα πολιτικό πρόγραμμα ανοικοδόμησης του κράτους, δεν οδηγούν πουθενά. Από την άλλη, στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης είναι πλέον γεγονός ότι τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα δεν εκπροσωπούν πραγματικά ένα εναλλακτικό status quo. Aπό το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, τους Γερμανούς Σοσιαλδημοκράτες, το Δημοκρατικό Κόμμα στην Ιταλία, το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ισπανίας μέχρι το ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα, τα κόμματα αυτά αγκάλιασαν τη νεοφιλελεύθερη λύση. Το αποτέλεσμα είναι πως δεν εκπροσωπούν πλέον το σύνολο της κοινωνίας. Οι δύο άξονες, η απόπειρα να διευρυνθεί η κινηματική διαδικασία μέσω διαδηλώσεων και η ανοικοδόμηση των κρατικών δομών, δεν συνδυάστηκαν.

Νομίζω ότι στην Ελλάδα, οι δύο άξονες, ως ένα βαθμό, συνδυάζονται, καθώς έχουν αναδειχθεί ακροδεξιές δυνάμεις, όπως η Χρυσή Αυγή, αλλά, από την άλλη, έχετε ένα ισχυρό κίνημα, αυτό του ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να διευρύνει το κοινωνικό μέτωπο μέσω των διαδηλώσεων και των λαϊκών κινητοποιήσεων και παράλληλα, ως κόμμα, θέλει να κερδίσει και τις εκλογές, επιχειρώντας έτσι να ανοικοδομήσει το κράτος.

* Πιστεύετε πως ο ΣΥΡΙΖΑ και το ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης της Αριστεράς θα μπορούσε να πυροδοτήσει την αλλαγή στην Ευρώπη;

Noμίζω πως ναι. Έχοντας μιλήσει γι' αυτόν τον διπλό άξονα, θεωρώ ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει σημειώσει τη μεγαλύτερη εξέλιξη, συνδυάζοντας και την κινηματική διαδικασία των λαϊκών κινητοποιήσεων και τον σχεδιασμό ανοικοδόμησης του κράτους. Αλλά και στη Γαλλία, το Μέτωπο της Αριστεράς του Μελανσόν, όπως και η Die Linke στη Γερμανία, δείχνουν ότι ίσως μια άλλη, νέα Αριστερά, μπορεί να αναδειχθεί στα χνάρια του Τσάβες, του Κιρχνερισμού, του Μοράλες στη Λατινική Αμερική.

* Είναι πολύ ευχάριστο να ακούμε κάτι τέτοιο από εσάς. Στην Ελλάδα η λιτότητα σκοτώνει κυριολεκτικά. Έχουμε αυτοκτονίες, αστέγους, κόσμο που δεν έχει πρόσβαση πλέον στο σύστημα υγείας, περικοπές στους μισθούς τέτοιες που η επιβίωση είναι δύσκολη. Ωστόσο, ο κόσμος μοιάζει μουδιασμένος. Πώς μπορεί η Αριστερά να τον κινητοποιήσει;

Δεν γνωρίζω τόσο καλά τα γεγονότα, αυτό που γνωρίζω είναι τις προϋποθέσεις για τις κινητοποιήσεις. Η όποια κινητοποίηση πρέπει να έχει πολιτική στόχευση, να κερδηθούν οι εκλογές, για παράδειγμα. Αν μια κινητοποίηση δεν έχει πολιτικό επίδικο, πεθαίνει πολύ γρήγορα. Θα έχετε προσέξει ότι στην Ισπανία βλέπουμε αναζωπύρωση των κινητοποιήσεων τους τελευταίους μήνες. Ποιος μπορεί, όμως, να εκπροσωπήσει αυτόν τον κόσμο στην πολιτική σκηνή, στο πολιτικό σύστημα; Στην Ελλάδα, υπάρχει ο ΣΥΡΙΖΑ, στην Ισπανία δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο. Στη Γαλλία, στη Γερμανία, οι όποιες απαντήσεις είναι σε αρχικό στάδιο...

* Σε μια ευρωπαϊκή κοινωνία, με όλα τα χαρακτηριστικά της, ποια είναι τα κριτήρια βάσει των οποίων ένα αριστερό κόμμα θα πρέπει να δομεί τον λόγο του; Σε ποια κοινωνική μερίδα θα πρέπει να στοχεύει, με δεδομένο ότι οι πολιτικές ταυτότητες είναι πιο περίπλοκες και δεν έχουν να κάνουν αποκλειστικά με το εισόδημα;

Πρέπει ο λόγος να γενικεύεται. Επιμένω στα γραπτά μου ότι ο λαϊκισμός δεν είναι ιδεολογία, δεν είναι κίνημα που βασίζεται σε απόλυτους, συγκεκριμένους κοινωνικούς τομείς. Ο λαϊκισμός είναι ένας τρόπος να οικοδομηθεί το πολιτικό. Θέτει τους ασθενέστερους, τους "από κάτω", αυτούς που είναι στον πάτο του συστήματος, ενάντια στο σύστημα. Μια τέτοια επίκληση μπορεί να γίνει και από τα δεξιά και από τα αριστερά. Ο Μουσολίνι ήταν λαϊκιστής, το ίδιο και ο Μάο Τσε Τουνγκ. Οπότε, ο τρόπος με τον οποίο θα μεταφραστεί ο λαϊκισμός σε ένα πολιτικό πρόγραμμα ποικίλει σημαντικά από τη μια κατάσταση στην άλλη. Στην Ευρώπη υπάρχει κυρίως λαϊκιστική Δεξιά. Η ρητορική της Χρυσής Αυγής είναι λαϊκιστική, όπως και άλλων κομμάτων της Δεξιάς. Και η Λεπέν το ίδιο. Στη Λατινική Αμερική ο λαϊκισμός, σε γενικές γραμμές, είναι αριστερός λαϊκισμός. Αυτή ίσως είναι η μεγαλύτερη διαφορά Ευρώπης - Λατινικής Αμερικής.

* Η Αριστερά στην Ευρώπη πρέπει να γίνει περισσότερο λαϊκιστική;

Nαι. Πάρτε για παράδειγμα τον μαρασμό του πάλαι ποτέ Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος και σήμερα του Δημοκρατικού Κόμματος. Είναι πράγματι εντυπωσιακός. Σήμερα πρόκειται απλώς για κόμμα του κατεστημένου.

* Σε πρόσφατη συνέντευξή σας συγκρίνατε την Ελλάδα με τη Βαϊμάρη και εκφράσατε την πεποίθηση ότι στην περίπτωση της Ελλάδας δεν θα νικήσουν οι νεοναζί.

Αυτό που ήθελα να πω είναι ότι όποτε το σύστημα περνάει κρίση και οι παραδοσιακές συστημικές δυνάμεις είναι ανίκανες να δημιουργήσουν τις διόδους που θα μεταφέρουν τα λαϊκά αιτήματα, υπάρχει πτώση της ηγεμονικής τους ικανότητας και αναπτύσσονται αντισυστημικές δυνάμεις και από τα δεξιά και από τα αριστερά. Υπάρχει παραλληλισμός με την κρίση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης: όταν ξέσπασε, στα τέλη της δεκαετίας του 1920 κάμφθηκε η ηγεμονική ικανότητα της σοσιαλδημοκρατίας, που ήταν μέχρι τότε κυρίαρχη δύναμη, και την ίδια στιγμή τόσο οι ναζί όσο και το Κομμουνιστικό Κόμμα είδαν μεγάλη άνοδο στα ποσοστά τους. Στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι παρόμοια. Από τη μια έχετε την ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε κυρίαρχη πολιτική δύναμη και από την άλλη τη Χρυσή Αυγή. Στη Γαλλία το ίδιο: αναπτύσσεται και το Εθνικό Μέτωπο και το Μέτωπο της Αριστεράς. Σε μερικές χώρες υπάρχουν μόνο λαϊκές κινητοποιήσεις που αμφιταλαντεύονται δεξιά κι αριστερά, όπως το κίνημα του Γκρίλο στην Ιταλία. Ωστόσο, επειδή δεν υπάρχει σχεδιασμός ως προς το πού θα κινηθούν, κατά πάσα πιθανότητα θα μειώσουν αρκετά τα ποσοστά τους στις επόμενες εκλογές.

* Στην Ελλάδα η πολιτική και οι πολιτικοί απαξιώνονται. Συνθήματα του τύπου "Να καεί το μπ... η Βουλή" βαφτίζονται από τα κυρίαρχα ΜΜΕ ως λαϊκιστικά. Είναι πράγματι λαϊκιστικά;

Δεν είναι λαϊκιστικά. Ο λαϊκισμός είναι ένας τρόπος πολιτικής συμμετοχής. Λαϊκισμός σημαίνει ότι οι μάζες κινητοποιούνται για έναν σκοπό. Αυτό που περιγράφετε είναι το αντίθετο, δεν πιστεύουν στο πολιτικό σύστημα, αλλά δεν κινητοποιούνται για να το αλλάξουν. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα, παρατηρείται ανά την Ευρώπη. Για να υπάρξουν κινητοποιήσεις και πολιτική συμμετοχή, ο κόσμος πρέπει να αισθάνεται ότι υπάρχουν πολιτικές εναλλακτικές λύσεις αρκετά διακριτές. Στην Ελλάδα, οι πολιτικές των φιλελεύθερων συντηρητικών και αυτές των σοσιαλδημοκρατών είναι απαράλλακτες. Ο κόσμος δεν ικανοποιείται και δεν συμμετέχει. Σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε εκρήξεις αντιπολιτικών κινημάτων.

* Στην ελληνική πολιτική σκηνή ο λαϊκισμός έχει αρνητική παραδήλωση. Τεχνοκράτες, ακαδημαϊκοί που αυτοπροσδιορίζονται ως "μεταρρυθμιστές", προπαγανδίζουν κατά του λαϊκισμού και συχνά κατηγορούν τον ΣΥΡΙΖΑ για λαϊκισμό.

Είναι πολύ λογικό. Τι περιμένατε; Δεν εκπλήσσομαι καθόλου. Η "σταυροφορία κατά του λαϊκισμού" είναι εγγενής στις δυνάμεις του κατεστημένου. Υπάρχουν όμως και κάποιοι αριστεροί στην ιδεολογία που στην πολιτική τους παρέμβαση τάσσονται κατά των μαζικών κινητοποιήσεων. Αυτό που παρατηρείται, λοιπόν, σχεδόν παντού είναι η ύπαρξη αντιλαϊκιστικής Αριστεράς, που λειτουργεί τεχνοκρατικά και τελικά ενστερνίζεται τις απόψεις του κατεστημένου.

* Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει δαιμονοποιηθεί ως "η χώρα των τεμπέληδων φοροφυγάδων που πίνουν ούζο και οδηγούν πολυτελή αυτοκίνητα". Το επιχείρημα αυτό αποτελεί πλέον κοινό τόπο εντός και εκτός Ελλάδος, ενώ έχει πειστεί σχετικά και μέρος της εργατικής τάξης. Πώς μπορούμε να το ανατρέψουμε;

Κάτι τέτοιο προφανώς θα έπρεπε να είναι αναμενόμενο. Το ίδιο συνέβη και στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, στη διαδικασία της αλλαγής που έλαβε χώρα εκεί. Δεν πρέπει να σας ενδιαφέρει τόσο. Ξέρετε ποια πρέπει να είναι η απάντηση της Ελλάδας στην κρίση; Να πάει ο Μανώλης Γλέζος στον Παρθενώνα και να ανεβάσει την ελληνική σημαία στην Ακρόπολη. Είναι ενεργός, κοντεύει τα 100, ο συμβολισμός θα είναι πολύ ισχυρός. Ελπίζω να τον συναντήσω όταν έρθω.

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)