Η Ελλάδα βγήκε στις περίφημες αγορές. Το ελληνικό κράτος αναζήτησε χρηματοδότηση, δηλαδή κάλεσε κατόχους χρήματος να το δανείσουν, ώστε να βρει πόρους. Οι κάτοχοι χρήματος δάνεισαν την Ελλάδα με μόνο κριτήριο ότι θα έχουν κέρδος από αυτή την ενέργεια. Θα λάβουν δηλαδή πίσω τα χρήματά τους συν ένα επιπλέον ποσό. Δηλαδή, οι κάτοχοι χρήματος θα αυξήσουν τον πλούτο τους μην κάνοντας τίποτα, απλώς δίνοντας τη δυνατότητα σε μια κοινωνία να λειτουργήσει.
Επιστροφή στην ομαλότητα δεν σημαίνει επιστροφή σε πιο δημοκρατικές συνθήκες αλλά στην εμπέδωση του δεσποτισμού των αγορών επί των κοινωνιών ως κάτι απολύτως φυσιολογικό
Αυτή είναι η λειτουργία του χρήματος: επιτρέπει την έναρξη μιας αλυσίδας ενεργειών απαραίτητων για την αναπαραγωγή της κοινωνίας. Αυτοί που ελέγχουν τη ροή του χρήματος, αυτοί που αποφασίζουν αν και πόσο ακριβά θα δανείσουν μια κοινωνία για να μπορεί να λειτουργήσει, έχουν εν τέλει και τον έλεγχο των κρίσιμων αποφάσεων για την εν λόγω κοινωνία. Αν δεν τους αρέσουν οι αποφάσεις που παίρνει, χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανένα, έχουν τη δυνατότητα να πιέσουν για την αλλαγή τους (π.χ. διακοπή χρηματοδότησης, αύξηση κόστους δανεισμού).
Με άλλα λόγια, από τη στιγμή που οι αγορές ελέγχουν τη ροή του χρήματος, μετατρέπονται στον απόλυτο κριτή για το τι συνιστά επιτυχημένη πολιτική. Η λογική των αγορών μετατρέπεται στο κριτήριο με το οποίο αξιολογείται η πολιτική: εκείνη η πολιτική που εναρμονίζεται περισσότερο με τις προσδοκίες των κατόχων χρήματος είναι αυτή που κερδίζει περισσότερο την εμπιστοσύνη τους και εξασφαλίζει φθηνότερη πρόσβαση στο βασικό μέσο, το χρήμα, για να μπορέσει να λειτουργήσει και να επιβιώσει μια κοινωνία. Το κριτήριο αποτίμησης μιας πολιτικής δεν είναι η ικανοποίηση των αναγκών και των προσδοκιών των πολιτών, αλλά η εναρμόνιση με τις αναλύσεις κερδοφορίας των κατόχων χρήματος. Η εξουσιοδότηση για τη λειτουργία και αναπαραγωγή της κοινωνίας προς μια κατεύθυνση δεν (πρέπει να) ανήκει στους πολίτες που δεν κατέχουν οικονομική ισχύ, αλλά στους κατόχους του χρήματος.
Αυτό που διακυβεύεται εδώ είναι η φυσιογνωμία της ίδιας της κοινωνίας, το αν θα είναι δημοκρατική ή απολυταρχική. Στις δημοκρατικές κοινωνίες οι πολίτες είναι αυτοί που αποφασίζουν ποια θα είναι η πορεία της κοινωνίας εκφράζοντας τη συναίνεσή τους σε μια πολιτική. Λένε δηλαδή ναι σε κάποιες επιλογές και όχι σε κάποιες άλλες στη βάση κριτηρίων που σχετίζονται με τη ζωή τους και τις προσδοκίες για το μέλλον το δικό τους και των παιδιών τους.
Στις απολυταρχικές κοινωνίες οι κρίσιμες αποφάσεις είναι προνόμιο των οικονομικών ελίτ και λαμβάνονται με γνώμονα τις δικές τους προσδοκίες για περαιτέρω συσσώρευση πλούτου και άρα ισχύος. Δεν έχουν κανένα λόγο να συναινούν σε πολιτικές που ενδυναμώνουν τους πολίτες, αναβαθμίζουν τις δυνατότητες και τη ζωή τους και καλλιεργούν αξιώσεις λόγου επί των ζητημάτων που τους αφορούν. Οι αγορές θα επιβραβεύουν διά του φθηνού δανεισμού πολιτικές οι οποίες ενισχύουν τη συσσώρευση πλούτου στα χέρια των κατόχων χρήματος και που διασφαλίζουν το καθεστώς υποτέλειας των πολιτών απέναντί τους. Αυτές θα είναι οι επιτυχημένες πολιτικές.
Υπό αυτό το πρίσμα τα Μνημόνια είναι όντως μια μεταβατική κατάσταση. Η τρόικα συμβολίζει μια γιγαντιαία θεσμική επιχείρηση ώστε η εναπομείνασα, αφυδατωμένη, αστικοδημοκρατική κοινωνική δομή των τελευταίων ετών -προϊόν και αυτή παρατεταμένης προσπάθειας απαξίωσης της ουσίας της δημοκρατίας από τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ- να μετασχηματιστεί σε μια απολυταρχική δομή όπου οι αγορές θα ελέγχουν πλήρως και αποκλειστικά την πορεία των κοινωνιών.
Στόχος των μνημονιακών δυνάμεων είναι όντως να βγούμε από τα Μνημόνια, δηλαδή από αυτή τη μεταβατική φάση θανάτωσης της ελάχιστης δημοκρατίας που είχε απομείνει στην κοινωνία, και να περάσουμε στην ομαλότητα. Δηλαδή σε μια απολυταρχική κοινωνία, όπου θεωρείται δεδομένο ότι κριτής για την πορεία της κοινωνίας είναι οι αγορές, δηλαδή οι οικονομικές ελίτ και σκοπός της κοινωνίας θα είναι η περαιτέρω συσσώρευση ισχύος και πλούτου στα χέρια τους. Επιστροφή στην ομαλότητα δεν σημαίνει επιστροφή σε πιο δημοκρατικές συνθήκες -δηλαδή στην εκ νέου εκχώρηση στους πολίτες της δυνατότητας να επηρεάζουν τις κρίσιμες αποφάσεις-, αλλά στην εμπέδωση του δεσποτισμού των αγορών επί των κοινωνιών ως κάτι απολύτως φυσιολογικό.
Με τα Μνημόνια επιχειρείται να κλείσει μια ιστορική φάση 2,5 αιώνων - η οποία συμβολικά εγκαινιάζεται με τη γαλλική επανάσταση - κατά την οποία οι λαοί επιχείρησαν πολλαπλά και εν μέρει πέτυχαν να έχουν πρόσβαση στις κρίσιμες αποφάσεις. Κατά τη διάρκεια αυτής της δημοκρατικής πλημμυρίδας οι ελίτ μετασχηματίστηκαν από κάτοχους γης σε κατόχους χρήματος. Έγιναν οι περίφημες αγορές. Σήμερα, οι νέες ελίτ νιώθουν έτοιμες να δώσουν ένα τέλος στη δημοκρατική "ανωμαλία" και αξιώνουν ευθαρσώς την αποκλειστικότητα επί των κρίσιμων αποφάσεων και τον πλήρη έλεγχο της κοινωνίας. Υπό αυτή την έννοια, η έκφραση "επιστροφή στην ομαλότητα" έχει ιστορικό και πολιτισμικό βάθος: σημαίνει επιστροφή στην απολυταρχική κοινωνία. Σημαίνει την είσοδο σε μια εποχή βαθιάς πολιτισμικής, θεσμικής και εν τέλει πολυδιάστατης παρακμής.
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε η Αριστερά οφείλει με παρρησία να κοινωνήσει στους πολίτες το βάθος της μάχης που καλούνται να δώσουν για να παραμείνουν στοιχειωδώς αξιοπρεπείς. Πέρα από την προφανή προεκλογική διάσταση της εξόδου στις αγορές και τη γελοιότητα της επικοινωνιακής διαχείρισής της πάνω στα ερείπια της κοινωνίας, οφείλουμε να αναδείξουμε τον πυρήνα της "ορθολογικότητας" των αγορών, που δεν είναι άλλος από την απολυταρχική κοινωνία. Μόνο μεταφέροντας το πεδίο της αντιπαράθεσης στον πυρήνα της σύγκρουσης θα είμαστε σε θέση να ενισχύσουμε το φρόνημα και τη συνειδητοποίηση των πολιτών ώστε να επιφέρουν ένα συντριπτικό πλήγμα στις δυνάμεις της παλινόρθωσης στις επικείμενες εκλογές.
*Ο Ανδρέας Καρίτζης είναι μέλος της Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ
