Ένα σπάνιο αρχείο, πολύτιμο για την ιστορία της Ζακύνθου και των Επτανήσων, αλλά και για την πρόσληψη του νεοελληνικού Διαφωτισμού γενικότερα, που "φυλάσσεται" σκωληκόβρωτο σε ένα υποστατικό οινοποιείου, βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο, καθώς, παρά τις ενέργειες του Μουσείου Μπενάκη, στο οποίο έχει κληροδοτηθεί μέρος του για τη διάσωση και συντήρηση του αρχειακού συνόλου, τοπικοί παράγοντες, μέσω του θορύβου που ξεσήκωσαν για δήθεν "υφαρπαγή" του, δημιουργούν κλίμα κωλυσιεργίας με αποτέλεσμα, κάθε μέρα που περνά, ο κίνδυνος για ανεπανόρθωτες βλάβες να αυξάνεται.
Πρόκειται για το Αρχείο και τη Βιβλιοθήκη Κομούτου, αρχοντικής οικογένειας του νησιού, με παρουσία τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα, που φυλάσσεται στο κτήμα της, στην περιοχή Αγρία Ζακύνθου. Στο Μουσείο Μπενάκη δωρήθηκε από την Μαρία Κομούτου η ψιλή κυριότητα του 1/4 εξ αδιαιρέτου του Αρχείου - Βιβλιοθήκης, όμως η πρόσβαση σε αυτό (καθώς παρέμενε σφραγισμένο από το 1980) ήταν αδύνατη όσο ευρίσκετο εν ζωή η συγκληρονόμος Ελένη Κομούτου, παρά τις κατά καιρούς εκκλήσεις και προσφορές του μουσείου για συντήρηση του υλικού.
Μετά τον θάνατο της συγκληρονόμου και γνωρίζοντας την εξαιρετικά κακή κατάσταση "φύλαξης" (υψηλή υγρασία, μούχλα, ποντίκια κ.ά.), το μουσείο, με τη σύμφωνη γνώμη της δωρήτριας, προέβη σε όλες τις νόμιμες ενέργειες, προκειμένου να μπορέσει να προχωρήσει στη διάσωση του υλικού, αίτημα το οποίο εγκρίθηκε από το Ειρηνοδικείο Ζακύνθου. Πράγματι, μετά την αποσφράγιση παρουσία συμβολαιογράφου, άρχισε μια πρώτη καταγραφή, σήμανση και καθαρισμός των βιβλίων, ενώ συγκεντρώθηκε και το διάσπαρτο αρχειακό υλικό.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Δημήτρη Αρβανιτάκη, επικεφαλής της αποστολής του μουσείου στη Ζάκυνθο, η βιβλιοθήκη αριθμεί γύρω στις 4-5 χιλιάδες τόμους, με τους παλαιότερους να ανάγονται τουλάχιστον στον 17ο αιώνα. "Είναι μία από τις σπάνιες βιβλιοθήκες λογίων που σώζονται", μας είπε, "επιτρέποντάς μας έτσι να μελετήσουμε αναγνωστικές συνήθειες, επιρροές, έναν ολόκληρο διανοητικό ορίζοντα για τους ανθρώπους και την εποχή τους".
Η απόπειρα σωτηρίας του αρχείου, όμως, προκάλεσε την αντίδραση μερίδας του τοπικού τύπου, που επιδίωξε να την παρουσιάσει ως "κλοπή" και να διεγείρει τα τοπικιστικά αντανακλαστικά μερίδας των κατοίκων.
Όπως διευκρινίζει με ανακοίνωσή του το μουσείο, αφού τονίσει ότι "η διαδικασία θα συνεχιστεί και θα ολοκληρωθεί τις αμέσως προσεχείς ημέρες", είναι πρόθυμο να συνεργαστεί με κρατικούς και επιστημονικούς φορείς για τη συντήρηση, διασφάλιση και διάσωση του μοναδικού αυτού Αρχείου, ενώ στη συνέχεια η τύχη του θα καθοριστεί σε συνεργασία "με τους αρμόδιους κρατικούς φορείς και τους νόμιμους κληρονόμους του υπολοίπου υλικού".
Σπύρος Κακουριώτης
