Εμείς λέμε όχι

Του Εντουάρντο Γκαλεάνο

Προερχόμαστε από διαφορετικές χώρες και έχουμε συγκεντρωθεί εδώ στη γενναιόδωρη σκιά του Πάμπλο Νερούδα. Είμαστε εδώ για να συνοδεύσουμε το λαό της Χιλής, ο οποίος λέει όχι. Και εμείς λέμε όχι. Λέμε όχι στον έπαινο του χρήματος και του θανάτου. Λέμε όχι σε ένα σύστημα που τιμολογεί τα πράγματα και τους ανθρώπους, όπου όποιος έχει περισσότερα έχει τη μεγαλύτερη αξία. Εμείς λέμε όχι σε έναν κόσμο που προορίζει για τα όπλα του πολέμου δύο εκατομμύρια δολάρια κάθε λεπτό, ενώ 30 παιδιά πεθαίνουν κάθε λεπτό από πείνα ή από ιάσιμες ασθένειες.

Η βόμβα νετρονίων, η οποία σώζει τα πράγματα και σκοτώνει ανθρώπους, είναι ένα σύμβολο ιδανικό για την εποχή μας. Για το δολοφονικό σύστημα που μετατρέπει σε στρατιωτικούς στόχους τα αστέρια της νύχτας, το ανθρώπινο ον δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα παράγοντας παραγωγής και κατανάλωσης και ένα αντικείμενο χρήσης για ένα χρόνο, τίποτα περισσότερο από έναν οικονομικό πόρο, και ολόκληρος ο πλανήτης μια πηγή εισοδήματος που πρέπει να χρησιμοποιηθεί μέχρι την τελευταία σταγόνα του χυμού του.

Πολλαπλασιάζεται η φτώχεια για να πολλαπλασιάσει τον πλούτο. Πολλαπλασιάζονται τα όπλα που φρουρούν αυτόν τον πλούτο, τον πλούτο των λίγων και κρατούν υπό έλεγχο τη φτώχεια όλων των υπολοίπων. Και εν τω μεταξύ πολλαπλασιάζεται και η μοναξιά. Λέμε όχι σε ένα σύστημα που δεν δίνει φαγητό, ούτε δίνει αγάπη, που καταδικάζει πολλούς σε πείνα για φαγητό και πολλούς περισσοτέρους καταδικάζει στην πείνα για αγκαλιές.

Λέμε όχι στο ψέμα. Η κυρίαρχη κουλτούρα, την οποία τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης εκπέμπουν σε παγκόσμια κλίμακα, μας προσκαλεί να συγχέουμε τον κόσμο με ένα σούπερ μάρκετ ή μια πίστα αγώνων όπου ο πλησίον μπορεί να είναι ένα εμπόρευμα ή ένας ανταγωνιστής, αλλά ποτέ ένας αδελφός. Αυτή η κουλτούρα του ψέματος που επιτηδευμένα, κομψά, κερδοσκοπεί με την ανθρώπινη αγάπη για να της αφαιρέσει υπεραξία, είναι στην πραγματικότητα μια κουλτούρα αποσύνδεσης. Έχει για θεούς τους νικητές, τα πετυχημένα αφεντικά του χρήματος και της εξουσίας, και για ήρωες τους ένστολους ράμπο που τους φρουρούν εφαρμόζοντας το δόγμα της εθνικής ασφάλειας.

Με αυτό που λέει και με αυτό που αποσιωπά, η κυρίαρχη κουλτούρα λέει ψέματα ότι η φτώχεια των φτωχών δεν είναι αποτέλεσμα του πλούτου των πλουσίων, παρά ότι δεν είναι κόρη κανενός, προέρχεται από το πρόβατο μιας κατσίκας ή από τις βουλές του Κυρίου, που έκανε τους φτωχούς τεμπέληδες και ζώα. Με τον ίδιο τρόπο, ο εξευτελισμός κάποιων ανθρώπων από άλλους δεν προκαλεί την αλληλεγγύη, την αλληλέγγυα αγανάκτηση ή ένα σκάνδαλο γιατί ανήκει στη φυσική τάξη των πραγμάτων.

Οι λατινοαμερικάνικες δικτατορίες, για παράδειγμα, αποτελούν μέρος της πλούσιας φύσης μας και όχι του ιμπεριαλιστικού συστήματος εξουσίας. Η περιφρόνηση, η περιφρόνηση προδίδει την ιστορία και ακρωτηριάζει τον κόσμο. Οι πανίσχυροι διαμορφωτές γνώμης μάς μεταχειρίζονται ωσάν να μην υπήρχαμε ή σαν να ήμασταν άβουλες σκιές. Η αποικιοκρατική κληρονομιά υποχρεώνει τον Τρίτο κόσμο, που κατοικείται από ανθρώπους τρίτης κατηγορίας, να δέχεται ως δική του τη μνήμη των νικητών και να αγοράζει το ξένο ψέμα για να το χρησιμοποιήσει σαν να ήταν η δική του αλήθεια. Μας επιβραβεύουν για την υπακοή, μας τιμωρούν αν σκεφτόμαστε και μας παγώνουν τη δημιουργική ενέργεια. Έχουν γνώμη για μας αλλά εμείς δεν μπορούμε να έχουμε γνώμη. Έχουμε δικαίωμα στην ηχώ αλλά δεν έχουμε δικαίωμα στη φωνή. Και αυτοί που διοικούν, επαινούν το ταλέντο μας να παπαγαλίζουμε.

Εμείς λέμε όχι. Αρνούμαστε να δεχτούμε αυτή τη μετριότητα ως μοίρα. Εμείς λέμε όχι στο φόβο. Όχι στο φόβο να μιλήσουμε, στο φόβο να πράξουμε, στο φόβο να είμαστε. Η ορατή αποικιοκρατία απαγορεύει να μιλάς, να πράττεις, να είσαι. Η αόρατη αποικιοκρατία, πολύ πιο ικανή, μας πείθει ότι δεν μπορείς να είσαι, μας πείθει ότι δεν μπορείς να λες, μα πείθει ότι δεν μπορείς να είσαι. Ο φόβος μεταμφιέζεται σε ρεαλισμό. Για να μην είναι εξωπραγματική η πραγματικότητα, μας λένε οι ιδεολόγοι της ανικανότητας, «η ηθική θα πρέπει να είναι ανήθικη». Μπροστά στην αναξιοπρέπεια, μπροστά στην αθλιότητα, μπροστά στο ψέμα, δεν έχουμε άλλη λύση από την παραίτηση. Σημαδεμένοι από τη μοίρα, γεννιόμαστε ανεύθυνοι αργόσχολοι, βίαιοι, χαζοί, γραφικοί και καταδικασμένοι σε στρατιωτική κηδεμονία.

Στην καλύτερη περίπτωση μπορούμε να προσδοκούμε να μετατραπούμε σε κρατούμενους της καλής συμπεριφοράς, ικανούς να πληρώνουν με συνέπεια τους τόκους ενός τεράστιου εξωτερικού χρέους που συνήφθη για να χρηματοδοτεί την πολυτέλεια που μας ταπεινώνει και το ματσούκι που μας δέρνει.

Και σε αυτό το πλαίσιο, εμείς λέμε όχι στην ουδετερότητα του ανθρώπινου λόγου. Λέμε όχι σε εκείνους που μας προσκαλούν να νίψουμε τας χείρας μας μπροστά στις καθημερινές σταυρώσεις που συμβαίνουν δίπλα μας. Στη βαρετή γοητεία μιας τέχνης ψυχρής, αδιάφορης, που απλά κοιτά τον καθρέφτη, προτιμούμε μια τέχνη ζεστή που γιορτάζει την ανθρώπινη περιπέτεια στον κόσμο και συμμετέχει σε αυτή, που είναι μια τέχνη αθεράπευτα ερωτευμένη και μαχητική. Γιατί, θα ήταν άραγε όμορφη η ομορφιά αν δεν ήταν δίκαια η δικαιοσύνη; Θα ήταν δίκαια η δικαιοσύνη αν δεν ήταν όμορφη;

Εμείς λέμε όχι στο διαζύγιο της ομορφιάς και της δικαιοσύνης, γιατί λέμε ναι στο ισχυρό και γόνιμο εναγκαλισμό τους. Συμβαίνει εμείς να λέμε όχι, και λέγοντας όχι να λέμε ναι. Λέγοντας όχι στις δικτατορίες, και όχι στις δικτατορίες που μεταμφιέζονται σε δημοκρατίες, εμείς λέμε ναι στον αγώνα για μια πραγματική δημοκρατία, που σε κανέναν δε θα αρνείται το ψωμί, ούτε το λόγο και θα είναι όμορφη κι επικίνδυνη, όπως ένα ποίημα του Νερούδα ή ένα τραγούδι της Βιολέτας [Πάρα].

Λέγοντας όχι στην καταστροφική αυτοκρατορία της απληστίας που έχει ως επίκεντρο το βορρά της Αμερικής, εμείς λέμε ναι στην άλλη εφικτή Αμερική που θα γεννηθεί από τις πιο παλιές αμερικάνικες παραδόσεις. Το πρώτο από τα έθιμα της Αμερικής: η κοινοτική παράδοση, που οι ιθαγενείς της Χιλής υπερασπίζονται απελπισμένα, από ήττα σε ήττα, επί πέντε αιώνες.

Λέγοντας όχι στην ειρήνη χωρίς αξιοπρέπεια, εμείς λέμε ναι στο ιερό δικαίωμα της εξέγερσης ενάντια στην αδικία και στη μακρά, μακρά της ιστορία, μακρά όπως η ιστορία της λαϊκής αντίστασης στο μακρύ χάρτη της Χιλής. Λέγοντας όχι στην ελευθερία του χρήματος, εμείς λέμε ναι στην ελευθερία των ατόμων, στην κακοποιημένη, πληγωμένη ελευθερία που έχει πέσει χίλιες φορές, όπως η Χιλή, και όπως η Χιλή, χίλιες φορές έχει σηκωθεί. Λέγοντας όχι στον αυτοκτονικό εγωισμό των ισχυρών που μετέτρεψαν τον κόσμο σε ένα τεράστιο στρατόπεδο, εμείς λέμε ναι στην ανθρώπινη αλληλεγγύη που μας δίνει οικουμενικό νόημα και επιβεβαιώνει τη δύναμη των αδελφοτήτων που είναι πιο ισχυρές από όλα τα σύνορα με όλους τους φύλακές τους, αυτή τη δύναμη που εισβάλλει μέσα μας όπως η μουσική της Χιλής, και όπως το κρασί της Χιλής μας αγκαλιάζει.

Και λέγοντας όχι στη θλιβερή γοητεία της απογοήτευσης, εμείς λέμε ναι στην ελπίδα, στην πεινασμένη και τρελή ελπίδα, στην ελπίδα που αγαπά και αγαπιέται, όπως η Χιλή. Την πεισματάρικη ελπίδα, όπως τα παιδιά της Χιλής που σπάζουν τη νύχτα.

Πηγή: El País

(ευχαριστούμε τη φίλη Δ.Σπ. για τον εντοπισμό του κειμένου και τη μετάφραση)