Ένα αγαπημένο της τραγούδι, το «Μένω Εκτός» σε στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου και σύνθεση του Ara Dinkjian που «μιλάει για χαμένες πατρίδες, για ανθρώπους οι οποίοι ξεριζώθηκαν, έχασαν τις πατρίδες τους, έχασαν όχι μόνο τα υπάρχοντά τους αλλά και την ταυτότητά τους», στάθηκε αφορμή για να συζητήσουμε με την Ελευθερία Αρβανιτάκη για το φαινόμενο του ρατσισμού κατά των σύγχρονων ξεριζωμένων που έχουν βρεθεί στη χώρα μας αλλά και για το παράδειγμα που μπορεί να δώσει η μουσική.
Η γνωστή τραγουδίστρια δηλώνει κάθετη ως προς τον καθοριστικό ρόλο της πολιτείας σε ό,τι αφορά τις αιτίες της έξαρσης του ρατσισμού στη χώρας μας. «Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια υποδέχτηκε έναν πρωτόγνωρο αριθμό αλλοδαπών και μέχρι να μπορέσει να αφομοιώσει αυτή την πραγματικότητα, ο μη μαθημένος κόσμος στους πρόσφυγες και τους μετανάστες έδειξε τουλάχιστον μια καχυποψία».
«Το κυριότερο όμως πρόβλημα πιστεύω δεν έχει να κάνει με τον κόσμο αλλά με την πολιτεία, που δεν ήταν έτοιμη να υποδεχτεί αυτούς τους πληθυσμούς και δεν έκανε τίποτα, ακόμη και μέχρι τις μέρες μας, για να μπορέσει να τους ενσωματώσει ή να τους δώσει τρόπο διαφυγής καθώς οι περισσότεροι δεν θέλουν καν να είναι εδώ. Οι όποιες κινήσεις έχουν γίνει είναι πάρα πολύ λίγες και πάρα πολύ μικρές σε σχέση με το μέγεθος των προβλημάτων που δημιουργούνται».
Επιμένει ότι τόσο το πρόβλημα του ρατσισμού όσο και οι λύσεις μπορούν να εντοπιστούν κυρίως σε επίπεδο θεσμικό, της Ελλάδας και της Ευρώπης, αλλά και – ατομικά – σε επίπεδο παιδείας. «Μόνο με τη σωστή παιδεία και τον πολιτισμό μπορούμε να τιθασεύσουμε την αρνητική πλευρά που έχουμε όλοι και σε κάποιους – ακραία – εκφράζεται με βία. Η ανθρώπινη βία όμως είναι η χειρότερη όλων γιατί είναι η βία του εξελιγμένου όντος», λέει αναφερόμενη στα συντονισμένα κρούσματα ρατσιστικής βίας.
Με αυτή την αφορμή, θέτει ωστόσο μία διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον ρατσισμό που προκύπτει από την καθημερινή συνύπαρξη με ανθρώπους που, λόγω της θεσμικής ανεπάρκειας, βρίσκονται στο περιθώριο, και στον ρατσισμό λόγω ιδεολογίας. «Όταν οι άνθρωποι ζουν σε καταστάσεις εξαθλίωσης και αυτό συμβαίνει στη γειτονιά σου και στο διπλανό σου σπίτι, είναι ανθρώπινο να αλλάζει και η συμπεριφορά σου. Η ρατσιστική ιδεολογία όμως είναι μια άλλη ιστορία, βαθιά άρρωστη κατά τη γνώμη μου, η οποία ίσως χρήζει και ψυχιατρικής έρευνας».
Στην ερώτηση για τον ρόλο της μουσικής στην προώθηση μιας μεγαλύτερης ανεκτικότητας μιλά για τους πολλούς καλλιτέχνες, ιδιαίτερα στο εξωτερικό, που έχουν συμπράξει με ομάδες ή κινήματα ανθρωπιστικά δείχνοντας τεράστια ευαισθησία για το θέμα, αναφέροντας χαρακτηριστικά τις συναυλίες που είχαν γίνει κατά του Απαρτχάιντ. «Υπάρχει φυσικά η σκηνή που δίνει το βήμα για να εκφραστείς και να τοποθετηθείς ενάντια σε κάθε είδους διάκριση».
«Όμως και η ίδια η μουσική μπορεί να δώσει ένα υπέροχο παράδειγμα συνύπαρξης. Αυτό που λέγεται στο εξωτερικό world ή ethnic music, είναι ένα είδος μουσικής που, στην ουσία, παντρεύει κουλτούρες. Ας μην πάμε μακριά. Στην Ελλάδα, που βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι και υπάρχουν διαφορετικές μουσικές παντού – από τα Ηπειρώτικα μέχρι τα Κρητικά και από τις καντάδες στα Επτάνησα μέχρι τα νησιώτικα και τα ποντιακά – ήταν εύκολο για πολλούς να ακούσουν και να υιοθετήσουν μουσικές από τον υπόλοιπο κόσμο. Ο Μανώλης Χιώτης για παράδειγμα παίρνει έναν ρυθμό από τη λατινογενή μουσική και την κάνει δική μας λαϊκή μουσική».
Επιστρέφοντας στο «Μένω Εκτός», η Ελευθερία Αρβανιτάκη, καταλήγει «Τα τελευταία χρόνια η χώρα μας έζησε σε ένα παραμύθι εκτός μέτρου και πραγματικότητας. Μαζί με αυτό όμως πολύς κόσμος ξέχασε ότι είμαστε κι εμείς ένας λαός που έχει μεταναστεύσει πολλές φορές από την καταστροφή της Μικράς Ασίας και μετά. Και φυσικά έχουμε υποστεί κι εμείς τον ρατσισμό. Έχω ακούσει τέτοιες διηγήσεις από τον παππού μου που ήταν στην Αμερική. Είναι μια ιστορία που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο έχουμε ζήσει σε άλλα χρόνια, αλλά μας αρέσει να ξεχνάμε».
Μένω Εκτός
Μένω εκτός, θυμάμαι ονόματα
τρέχω με ταχύτητα φωτός.
Μένω εκτός σαν κάτι στόματα
που διωξε απ τον κόσμο ένας λωτός.
Τα βράδια μου τα εργένικα
τραγούδια λέω αρμένικα
θέλω να γυρίσω
μα ο παράδεισος κλειστός.
Τα βράδια μου τα εργένικα
τραγούδια λέω αρμένικα
θέλω να μιλήσω
μα είν ο τόπος μου σβηστός.
Μένω εκτός, μιλάω με σύρματα
στη σιωπή ζυγιάζω σαν αητός.
Μένω εκτός σαν κάτι σχήματα
που φτιαξε στην άμμο ένας πιστός.
Τα βράδια μου τα εργένικα
τραγούδια λέω αρμένικα
θέλω να γυρίσω
μα ο παράδεισος κλειστός.
Τα βράδια μου τα εργένικα
τραγούδια λέω αρμένικα
θέλω να μιλήσω
μα είν’ ο τόπος μου σβηστός.
