Στους αδύνατους επιβάλλει πολιτικές λιτότητας που τους εξαθλιώνουν. Στους ισχυρούς είτε κάνει τα "στραβά μάτια" είτε "χαϊδεύει". Στους ευαίσθητους γεωπολιτικά προσαρμόζει τις αρχές του. Παραδέχεται λάθη τα οποία επαναλαμβάνει συνεχώς. Φανταστείτε όλες αυτές τις πρακτικές που επηρεάζουν ζωές υπό το πρίσμα ενός μοχλευμένου ισολογισμού. Όλα αυτά συνθέτουν την καθημερινότητα του Ταμείου. Αν σε όλα αυτά προσθέσει κανείς και τους γραφειοκράτες, οι οποίοι απλώς προστατεύουν τις θέσεις του, τότε μπορεί να σχηματίσει μία ολοκληρωμένη εικόνα. Αν μελετήσει κανείς με προσοχή τον «βίο και την πολιτεία» του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου τα τελευταία χρόνια, θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τελικά ο στόχος του δεν είναι η οικονομική ανόρθωση, αλλά η διαμόρφωση ενός πλαισίου στην παγκόσμια οικονομία που θα ευνοεί τη συγκέντρωση του πλούτου. Η επίτευξη αυτού του πολιτικού στόχου θα πρέπει να είναι απόλυτα συμβατή με τον ισολογισμό του, ο οποίος είναι ήδη μοχλευμένος. Για να καταφέρει να ισορροπήσει «στις δύο βάρκες», καταφεύγει πολλές φορές στη διγλωσσία, την υποκρισία και στον εξαναγκασμό. Κοντολογίς, πρόκειται για μια πορεία λαθών, πολιτικών ελιγμών και συνειδητών παραλείψεων η οποία εξασφαλίζει στη γραφειοκρατία του Ταμείου τις καρέκλες και στους λαούς που πέφτουν στα νύχια του τη δυστυχία.
Σε πρόσφατη ομιλία της στο Πανεπιστήμιο Γκαίτε της Φρανκφούρτης στη Γερμανία, η Κριστίν Λαγκάρντ περιέγραψε συγκεκριμένες δράσεις πολιτικής για να τονώσει την παγκόσμια ανάπτυξη, προειδοποιώντας ότι η ανάκαμψη από την οικονομική κρίση 2008-2009 "παραμένει πολύ αργή, πολύ εύθραυστη". Η επικεφαλής του ΔΝΤ κάλεσε τις Ηνωμένες Πολιτείες να αυξήσουν τον ελάχιστο μισθό, να επεκτείνουν φορολογικές ελαφρύνσεις για τους φτωχούς και να βελτιώσουν τις πολιτικές για την ενίσχυση των οικογενειών. Επίσης, κάλεσε τις ευρωπαϊκές χώρες να εφαρμόσουν καλύτερες πολιτικές κατάρτισης και απασχόλησης, ώστε να αντιμετωπιστεί η ανεργία μεταξύ των νέων. Και φυσικά, μη θέλοντας να αποκλίνει ιδιαίτερα από τις αρχές της, κάλεσε τις αναδυόμενες οικονομίες να μειώσουν τις επιδοτήσεις των καυσίμων και να μην αυξάνουν τις κοινωνικές δαπάνες προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα οικονομικά προβλήματα. Παράλληλα, για τις χώρες με υψηλό χρέος και κόστος δανεισμού, προέτρεψε να επιδιώξουν περαιτέρω δημοσιονομική εξυγίανση.
Το ΔΝΤ ανησυχεί για την παγκόσμια οικονομία και πρόκειται να μειώσει τις τρέχουσες προβλέψεις για την παγκόσμια ανάπτυξη στο 3,4%. Για να δικαιολογήσει όλα αυτά, η κυρία Λαγκάρντ δήλωσε ότι η αδύναμη παγκόσμια ανάπτυξη «επιδεινώνεται» από τη σχετική επιβράδυνση της οικονομίας της Κίνας, τις χαμηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων και την προοπτική της οικονομικής συστολής για πολλές χώρες. «Οι αναδυόμενες αγορές είχαν συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην ανάκαμψη και η προσδοκία ήταν η σκυτάλη της ανάπτυξης να περάσει στις προηγμένες οικονομίες. Αυτό δεν έχει συμβεί» είπε, προσθέτοντας ότι άλλοι κίνδυνοι, όπως οι αβεβαιότητες από τρομοκρατικές επιθέσεις, είναι επίσης παράγοντες που επιδεινώνουν την ήδη ρευστή κατάσταση. Η κυρία Λαγκάρντ προειδοποίησε επίσης ότι δεν πρέπει να επιστρέψει η οικονομία σε πολιτικές προστατευτισμού. Σημειώνεται ότι οι υποψήφιοι πρόεδροι των ΗΠΑ αμφισβητούν δημοσίως τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου ΗΠΑ και Ευρώπης. Αν αυτές οι θέσεις δεν είναι η αποθέωση της ανισότητας, τόσο σε ατομικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, τότε πώς αλλιώς θα μπορούσαν να ερμηνευτούν;
Και όμως το ίδιο το ΔΝΤ πριν από λίγα χρόνια είχε προειδοποιήσει για τα δεινά που προκαλεί η ανισότητα. Στις αρχές του 2014, ο Τζόναθαν Όστρι, αναπληρωτής επικεφαλής του τμήματος ερευνών του ΔΝΤ, εξέδωσε μια νέα μελέτη υπό τον τίτλο "Redistribution, Inequality and Growth", η οποία συγκρίνει για πρώτη φορά ιστορικά δεδομένα από διάφορες χώρες. Συμπέρασμα της έρευνας: Η αναδιανομή του εισοδήματος δεν είναι επιζήμια και δεν αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη, εντούτοις μεγάλες εισοδηματικές ανισότητες μπορούν κάλλιστα να την επηρεάσουν. Έπειτα από φάσεις δημοσιονομικής αναδιανομής, χώρες με χαμηλά επίπεδα εισοδηματικής ανισότητας εμφανίζουν κατά μέσο όρο μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη σε σύγκριση με εκείνες με ακραία επίπεδα ανισότητας. Φυσικά, υποστηρίζει, χρειάζονται κίνητρα για να προωθείται η οικονομική και επιχειρηματική δραστηριότητα, ωστόσο «η υπέρμετρη ανισότητα βλάπτει την ανάπτυξη, επειδή, για παράδειγμα, εμποδίζει την πρόσβαση στο σύστημα υγείας και στην εκπαίδευση. Αυτό υπονομεύει την πολιτική και οικονομική σταθερότητα και κατ' επέκταση την επενδυτική διάθεση των επιχειρήσεων. Επιπροσθέτως θέτει σε κίνδυνο την κοινωνική συναίνεση που είναι απαραίτητη σε περιπτώσεις ενός μεγάλου σοκ» επισημαίνουν οι συντάκτες της μελέτης. Συγκρίνετε τις δύο τοποθετήσεις και βγάλτε τα δικά σας συμεράσματα...
Η διαδρομή του ΔΝΤ, εκτός από τα φαινόμενα διγλωσσίας, περιλαμβάνει και... λάθη. Τον Ιούνιο του 2013, ΜΜΕ από ολόκληρο τον κόσμο δημοσίευσαν ρεπορτάζ στα οποία το ΔΝΤ, σύμφωνα με εσωτερικό του έγγραφο, παραδέχτηκε λάθη στο ελληνικό πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης. «Το ΔΝΤ ασκεί αυτοκριτική» σημειώνει σε τίτλο της η ιστοσελίδα της "Süddeutsche Zeitung" του Μονάχου και επισημαίνει: «Υπερβολική επιβάρυνση μέσω των μεταρρυθμιστικών όρων. Το ΔΝΤ υποτίμησε τις επιπτώσεις των σκληρών μέτρων λιτότητας στην Ελλάδα και παραδέχθηκε λάθη στο πρόγραμμα βοήθειας για τη χώρα που πλήττεται από την κρίση».
«Το ΔΝΤ παραδέχεται λάθη στη διαδικασία διάσωσης» έγραφε τις μέρες εκείνες, στη διαδικτυακή έκδοσή της, η οικονομική εφημερίδα "Handelsblatt". «Το ΔΝΤ ασκεί ασυνήθιστα σαφή αυτοκριτική σε ό,τι αφορά την ελληνική διάσωση. Σκληρά λόγια επιφυλάσσει ωστόσο και για άλλους» σχολιάζει το δημοσίευμα, αναφερόμενο στην κριτική που ασκεί το ΔΝΤ στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην οποία επέρριψε απειρία στη διαχείριση κρίσεων, επισημαίνοντας ακόμα ότι το κούρεμα του ελληνικού χρέους αποφασίστηκε με μεγάλη καθυστέρηση εξαιτίας των πολιτικών αντιστάσεων που παρατηρήθηκαν για μεγάλο διάστημα εντός της Ευρωζώνης.
Στην έκθεση του ΔΝΤ που δόθηκε τον Ιούνιο του 2013 στη δημοσιότητα επισημαίνεται η χρήση λάθος πολλαπλασιαστή και ο επικεφαλής του προγράμματος Πολ Τόμσεν δήλωσε ότι από εδώ και στο εξής ο πολλαπλασιαστής που χρησιμοποιείται θα είναι μεγαλύτερος. Απαντώντας σε ερώτηση, ο κ. Τόμσεν σημείωσε χαρακτηριστικά ότι «μαθαίνουμε καθώς προχωράμε και αλλάζουμε συνεχώς καθώς μεταβάλλονται και εξελίσσονται οι συνθήκες». Η έκθεση επισήμαινε επίσης την αναγκαιότητα μιας νέας ελάφρυνσης του χρέους και υπενθύμιζε τη δέσμευση των Ευρωπαίων εταίρων για λήψη μέτρων προς αυτήν την κατεύθυνση και μάλιστα καλούσε την Ευρωζώνη να εξετάσει μια «εμπροσθοβαρή προσέγγιση» στο θέμα. Ανέφερε παράλληλα ότι οι εμπειρογνώμονες του Ταμείου είχαν εκφράσει από την αρχή επιφυλάξεις για τη βιωσιμότητα του χρέους, η Ευρωζώνη δεν συναίνεσε στο «κούρεμα» τότε, ενώ πολλές εκτιμήσεις αποδείχτηκαν υπεραισιόδοξες για την ύφεση και τα έσοδα από αποκρατικοποιήσεις.
Ουσιαστικά, η αυτοκριτική αυτή επιβεβαιώνει τις επικρίσεις για τον σχεδιασμό των προγραμμάτων για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και άλλα κράτη στην ευρωπαϊκή Περιφέρεια, που υποτίμησαν την υστέρηση στην οικονομική δραστηριότητα που προκαλείται από τη λιτότητα και τα ανεπαρκώς προστατευόμενα δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας. Το ΔΝΤ αναγνώρισε τις επικρίσεις για τις επιδράσεις αυτές και έχει δεσμευτεί να τροποποιήσει τον σχεδιασμό των προγραμμάτων του ως απάντηση. Το αν οι ενδεχόμενες μεταρρυθμίσεις θα είναι επαρκείς θα γίνει σαφές μόνο όταν ξεσπάσει η επόμενη μεγάλη παγκόσμια κρίση. Γιατί κράτησε αυτή τη στάση: Ο ισολογισμός ΔΝΤ ήταν μοχλευμένος ώς, ή ίσως και πέραν, το σημείο εκείνο που ήταν συνετό, δεδομένης της ανάγκης εκείνη τη στιγμή για να διατηρήσει τη δύναμη πυρός του σε περίπτωση εξάπλωσης της κρίσης και τα ευρωπαϊκά προγράμματα που υποστήριζε δεν θα μπορούσαν να ήταν πολύ πιο γενναιόδωρα, δεδομένου του ποσού της χρηματοδότησης που ήταν διαθέσιμο από τις περιφερειακές κυβερνήσεις.
Και με την "άκαμπτη προσήλωση στις αρχές" τι γίνεται; Τίποτε. Απλώς το ΔΝΤ έχει μια μοναδική ικανότητα προσαρμογής. Αυτό έγινε φανερό από τη στάση που τήρησε στην περίπτωση της Ουκρανίας. Η απόφαση του Ταμείου να προχωρήσει με ένα άκρως επικίνδυνο δάνειο προς το Κίεβο το 2014 ήταν δικαιολογημένη για γεωπολιτικούς λόγους, αλλά ανάγκασε το ΔΝΤ να υιοθετήσει μη ρεαλιστικές υποθέσεις για την ανάπτυξη και τα οικονομικά για την κάλυψη των δανειστικών όρων του. Η αποτυχία αυτού του προγράμματος και της αναδιάρθρωσης του χρέους που ακολούθησε απέδειξε ότι οι κανόνες δανεισμού του Ταμείου δεν ταιριάζουν με τις απαιτήσεις των χωρών με μεγάλες ανάγκες χρηματοδότησης και αβέβαιες οικονομικές προοπτικές.
Για να γίνει κατανοητή η πολιτική διάσταση της στάσης του, δεν έχει παρά να δει κανείς την πολιτική που ακολούθησε τα προηγούμενα χρόνια με την Κίνα, μια χώρα με ισχυρή πολιτική, οικονομική και γεωπολιτική παρουσία. Εκεί το ΔΝΤ ουσιαστικά αποσιώπησε τις μεγάλες ανισορροπίες στην κινεζική οικονομία που διαρκούν στο μεγαλύτερο μέρος της περιόδου από το 2004. Η υποχωρητικότητα προς τις κινεζικές αρχές οδήγησε αξιωματούχους του ΔΝΤ να αποσιωπήσουν αυτές τις ανισορροπίες, με αποτέλεσμα να θεωρείται από κάποιους ότι ήταν ένας διαφημιστής των μεταρρυθμίσεων της αγοράς που οδήγησαν στη σημερινή κρίση της Κίνας. Η σημερινή αναταραχή στις αγορές θα βλάψει αναπόφευκτα την αξιοπιστία των μελλοντικών προσπαθειών του επ' αυτού του θέματος.
