«Tρεις τρεις μες στα καμιόνια, τις μπαρκάρουνε τις αγελάδες, πιτσιλωτές, πυρόξανθες ή μαύρες. Μα να τους εξηγήσει δεν μπορεί, γλώσσα καμία, πως είναι μεσάνυχτα και πως τις πάνε στα σφαγεία» θα γράψει ο Τούρκος ποιητής Ναζίμ Χικμέτ. Και κάπου εκεί, σε τούτο τον καθάριο ποιητικό συλλογισμό που δηλώνει «προφητικά» το τί έγινε στην Κωνσταντινούπολη, οι θολές λέξεις της επικαιρότητας εισβάλλουν παραμορφωτικά. Μόνες τους σαν άγκιστρα και όποιος ψαρώσει ή εντοιχισμένες σε αδαείς πολιτικές αναλύσεις μέσα στον προστατευμένο ελιτισμό τους. Και το καθάριο, γίνεται βαλτώδες. Και έτσι μπρος στον φόβο των επαχθών τούτων λέξεων, ο λαός βρίσκεται στην απ’ έξω, η ουρά επανέρχεται στα σκέλια και τα «σφαγεία» ξαναγεμίζουν.

Πραξικόπημα, Ερντογάν, Γκιουλέν, καθεστώς, Αμερικάνοι, συνομωσία, στρατός, Ατατούρκ, πολίτευμα, κοσμική εξουσία, δημοκρατία, φασισμός, καταστολή, μακελειά, αίμα, σύνταγμα, ΝΑΤΟ, Συρία, Ουκρανία, CIA, γεωπολιτική, ιμπεριαλισμός, Τουρκία και το μυαλό μια σούπα… Πληροφορίες, γεγονότα, απόψεις, θέσεις, συνθέσεις και κάπου εκεί βαρυσήμαντος διανοουμενισμός και ουσία…καμία. Καλά κάτι υπάρχει, μην γίνω φθονερός. Δεν παραβλέπω. Δεν βγαίνω από την κουβέντα. Δεν νίπτω τα χέρια μου. Αλλά κοιτώντας τις ιστορικές τούτες φωτογραφίες του λαού της Τουρκίας, αναρωτιέμαι ποιοι είναι αυτοί και γιατί τους βγάζουν, μονίμως, έξω από το πολιτικό κάδρο; Σκέφτομαι, ποια να είναι η πρώτη «γραμμή» πλεύσης τους και πλεύσης μας, τα πρώτα φώτα, οι πρώτες βάσεις ώστε η αρχική συζήτηση να αρχίσει να βαθαίνει, η όποια συζήτηση να γίνει δράση;

Από το γενικό στο ειδικό πρέπει όντως να πάμε και θα πάμε. Αλλά μην ξεχνάμε ποτέ το αρχικό, το βασικό, το γενικευμένο, αυτό που κινεί την ιστορία. Αυτή την «ιστορία όλων των ως τώρα κοινωνιών που είναι η ιστορία ταξικών αγώνων» όπως έχει δηλώσει ο Καρλ Μαρξ 200 και βάλε χρόνια πριν, όχι ως υπεράνθρωπος αλλά ως χωνευτήρι της παγκόσμιας ιστορικής εμπειρίας. Απλό και χιλιοειπωμένο; Ναι. Μα και χιλιοεπιβεβαιωμένο. Οι ταξικοί αγώνες είναι οι εκρήξεις των ξεχωριστών ατόμων που ερχόμενοι σε σύντηξη, απελευθερώνουν την ταξική τους ενέργεια. Και αυτή η ταξική ενέργεια, προϋπάρχει στα βάθη αυτών των εικόνων.

Πίσω από τις λέξεις, πίσω από τα νήματα, πίσω από τον σωρό πληροφοριών και αναλύσεων, πίσω από τους άρχοντες, πίσω από τις οικονομίες, θα υπάρχουν πάντα αυτοί οι άνθρωποι. Αυτοί οι κοινοί, οι καθημερινοί, αυτοί οι δημιουργοί, αυτοί οι σύντροφοι, αυτοί οι Τούρκοι που ίσως «δεν ξέρουν από ρήγματα, δεν βλέπουν εφιάλτες, και που δεν γνωρίζουν πως κρατούν όλη τη γη στις πλάτες». Αυτοί «που περιμένουν στον ξύλινο πάγκο, οι ξωμάχοι, οι προλετάριοι, οι δικοί μας Χριστοί, οι δικοί μας άγιοι». Και ας θέλουν να τους ξεχνάμε, να ξεχνάμε την ίδια μας την ύπαρξη, να ξεχνάμε τα προετοιμαζόμενα «σφαγεία» μας, εδώ θα είμαστε αποτυπωμένοι στον φακό, αποτυπωμένοι στην Ιστορία, αποτυπωμένοι στην καθημερινή πολιτική διαπάλη.

Αυτούς τους ανθρώπους κοιτάμε πάλι στα μάτια. Όπως και αυτοί μας κοιτάζουν μέσα από τον φωτογραφικό φακό. Πίσω στον χρόνο, αλλά ανεξίτηλα παρόντες. Γι’ αυτή την οργή που είναι φανερά αποτυπωμένη, την μεγάλη οργή την δική τους, την εξ αναλογίας δική μας, δεν μας ρώτησε ποτέ κανείς, και προετοιμάζουν και πάλι πραξικοπήματα. Οι εξουσίες την δουλειά τους και εμείς την δική μας. Προετοιμάζουν και προετοιμαζόμαστε. Μόνο που εμείς είμαστε μπρος στο φως ενώ αυτοί χωμένοι στους λαβυρίνθους τους.

Πλοκάμια, πλέγματα, λαβύρινθοι της εξουσίας, εναλλαγές αιματηρές ή και βελουδένιες. Ράιχσταγκ του 1933, Σαντιάγο της Χιλής του 1973, Ελλάδα του 1967, Κατίν του 1941 και ο παντογνώστης της προπαγάνδας και χειραγώγησης φασίστας Γκέμπελς να μας λέει πως «αν ποτέ ερχόταν εν γνώσει του εχθρού, η όλη υπόθεση θα κατέρρεε». Εχθρός λοιπόν. Πάντα θα υπάρχει. Και είναι ένας. Ανίδεος ίσως, απληροφόρητος σίγουρα, αμόλυντος ωστόσο πάντα. Ένστικτο λέγεται αυτό και μπρος σε τούτη την λέξη, την λέξη «πραξικόπημα» η συλλογική συνείδηση, η συλλογική ανάμνηση μπαίνει φρουρά και γίνεται κυματοθραύστης. Ναι, πίσω από κάθε τι, από κάθε λέξη, από κάθε σημασία, υπάρχει πάντα κάτι άλλο. Αιτία; Αφορμή; Και τα δύο; Θα το βρούμε. Και η όλη υπόθεση θα καταρρεύσει. Αλλά πριν από αυτό, μην χάσουμε την ιδιότητα μας να παραμείνουμε εχθρός. Εχθρός των πραξικοπημάτων, εχθρός των πλοκαμιών. Να επανακτήσουμε αυτό που της κάθε εποχής ο Γκέμπελς μας προσάπτει. Εχθρός ίσον με Λαός. Λερναίες ύδρες αυτοί; Ηρακλής εμείς. Κόβουμε κεφάλι και βγαίνει άλλο; Βάζουμε φωτιά στην ρίζα και μαραζώνει. Η ιστορία θα δείξει την αλήθεια των γεγονότων. Αλλά ζήτημα αδιάφορο να είμαστε απλά πληροφορημένοι. Το θέμα είναι να είμαστε πολιτικής δημιουργοί. Από μοιρολάτρες και μοιρολογίστρες χορτάσαμε. Ας γίνουμε μοιροφτιάχτες, εμπόδιο που θα αλλάξει την ροή του ποταμού, την ροή της Ιστορίας. Και έτσι πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στον τούρκικο λαό, πως θα δεχθεί την αποστολή του.

Η φιλοσοφία το εξηγεί, η πολιτική το εκμεταλλεύεται (και πρέπει να το κάνει), η Ιστορία το αποδεικνύει, η τέχνη το επιβεβαιώνει. Μια ματιά στον φακό και ο λαός ο ίδιος ουρλιάζει πολιτικά μέσα στα κάδρα του. Μπορεί να μην ρωτήθηκε ποτέ για το τί πρέπει να γίνει. Μα τα ερωτήματα τα δικά του, απλά, καφενετζίδικα, έμφυτα ή και ανόητα, είναι σίγουρα ερωτήματα. Από την στιγμή που τέθηκαν πρέπει και, εν τέλει, θα απαντηθούν. Μα αυτό δεν θα συμβεί ούτε στις τηλεοράσεις, ούτε στα ραδιόφωνα, ούτε στα Πεντάγωνα, ούτε φυσικά στις φωτογραφίες. Θα απαντηθούν στο δρόμο γιατί παραμένουν χρόνια ζωντανά, και θέλουν χώρο να εκβάλουν. Όλα αυτά που κοιτάζουμε εδώ ασύνδετα και φωτογραφικά, ας τα δούμε όλοι μέσα μας και έξω μας, με σαφήνεια πολιτικά.

Δεν ξέρω από πού προκύπτουν όλα αυτά και γνωρίζω πολύ καλά ότι είναι ψιλά γράμματα και σαφώς κάπως άκαιρο να βάζεις μπρος την τέχνη, όταν οι εξελίξεις επιζητούν καθημερινή πολιτική δράση, αλλά κοιτώντας τους εργάτες, τα παιδιά, τους βοσκούς και τους αγρότες στις ιστορικές τούτες φωτογραφικές εντυπώσεις μου ήρθε στο μυαλό μια φράση του Λίνκολν που δήλωνε πως «μπορείς να ξεγελάς για κάποια χρόνο όλους τους ανθρώπους και μπορείς να ξεγελάς μερικούς ανθρώπους για πάντα μα δεν μπορείς να ξεγελάς όλους τους ανθρώπους και για πάντα.» Και όταν είδα τα πρόσωπα τους, σιγουρεύτηκα αισιόδοξα για την αλήθεια τούτη και επαναβεβαίωσα την πίστη μου στην λαϊκή ταξική ενέργεια.

Lessing

*Οι φωτογραφίες ανήκουν στο πρακτορείο Magnum και στους διαχειριστές των πνευματικών δικαιωμάτων των φωτογράφων. Εδώ παρατίθενται για δημοσιογραφικούς και μόνο λόγους.