to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Αμπάς Κιαροστάμι σε κοντινό πλάνο

Τον θυμάμαι να μπαίνει στο μικρό λόμπι του περίφημου κινηματογράφου Curzon στο Λονδίνο. Ψηλός, αεράτος, μελαχρινό δέρμα, με απαράμιλλο στυλ φορώντας τα μαύρα του γυαλιά. Ένας «Σαμουράι» του Μελβίλ, αλλά από το Ιράν. Από τους παρισταμένους, ένας ψίθυρος σηκώθηκε: Αμπάς Κιαροστάμι.


«Ακόμη και στο απόλυτο σκοτάδι, η ποίηση ζει»


Τα καλύτερα στη ζωή είναι τα τυχαία. Είμασταν εκεί για να παρακολουθήσουμε το μίνι αφιέρωμα στην αριστουργηματική «τριλογία του Κοκέρ», που περιελάμβανε τις εξής ταινίες: «Που είναι το σπίτι του φίλου μου;», «Και η ζωή συνεχίζεται», «Μέσα από τους ελαιώνες». Μετά την προβολή της τελευταίας ταινίας, κάθισε στο σαλονάκι του κινηματογράφου με τις γυναίκες του δίπλα και άρχισε να μας παίρνει...συνέντευξη.

Πως σας φάνηκε αυτό, τι είδατε εκεί, τι σημαίνει για εσάς το τάδε κλπ. Η κουβέντα άναψε. Οι περισσότεροι ήθελαν να μάθουν από τον ίδιο πως κάνει σινεμά μ’αυτό τον τρόπο. Εκείνος χαμογέλασε, ήπιε μια γουλιά τσάι και μας είπε: «Κινηματογράφο δεν κάνεις. Αφήνεσαι να σε σκεπάσει η μνήμη, η ανθρώπινη πράξη και μετά αν σου βγαίνει πιάνεις την κάμερα ή το πινέλο ή την πένα. Αν όχι, καλύτερα να ερωτευτείς παράφορα».

Μας τα ανέτρεψε όλα. Αυτή του η σκέψη δεν περιλαμβάνει κάποιο τεχνικό μπούσουλα. Δεν κάθεται με προσοχή μπροστά στην αιτιοκρατία. Έρχεται απευθείας από την ποίηση. Από την φιλοσοφική ενατένηση της ενδοσκόπησης. Ένα πλατωνικό συναξάρι. Ήταν μέσα της δεκαετίας του ’90 και ο Αμπάς Κιαροστάμι ανανέωνε την μεγάλη αφήγηση, λίγο πριν χαθεί. 

             
Γεννήθηκε στην Τεχεράνη το 1940 και γύρισε κοντά στις 45 ταινίες. Κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα των Καννών με τη «Γεύση του κερασιού» το 1997. Σπούδασε στην Σχολή Καλών Τεχνών και ήθελε να γίνει ζωγράφος. Εξάλλου η μεγάλη του αυτή αγάπη, ποτέ δεν τον εγκατέλειψε. Φάνηκε και στο σέλλυλοϊντ. Μετά την επανάσταση του 1979, δεν εγκατέλειψε τη χώρα του όπως έκαναν πολλοί ομότεχνοι του.

Έλεγε πως «όταν ξεριζώνεις ένα δέντρο και το μεταφέρεις από το ένα μέρος στο άλλο, το δέντρο δεν θα ξανακάνει καρπούς. Νομίζω πως αν εγκατέλειπα τη χώρα μου θα ήμουν άγονος...» Ηγήθηκε του επονομαζόμενου «Νέου κύματος» του ιρανικού κινηματογράφου, ουσιαστικά μετά το μισό της δεκαετίας του ’80 με τα σχετικά προνόμια που απέκτησαν οι σκηνοθέτες, όπου κύρια χαρακτηριστικά του ήταν οι ταινίες με χαμηλό προϋπολογισμό, οι αλληγορικές συνθέσεις και οι έντονες συναισθηματικές παραστάσεις. Ένας πραγματικός auteur ο Αμπάς Κιαροστάμι, έπλασε με τα λιγοστά του μέσα, έναν κόσμο από την αρχή. Έδωσε εικόνα σε ένα ανέγγιχτο οπτικά έως τότε, εννοιολογικό σύμπαν. 

               
Ο υπαινιγμός του πραγματικού που εισέρχεται στο επινοημένο. Η αθωότητα και ο μηδενισμός. Το χνάρι του ανθρώπου στην μαζική καταστροφή. Οι λαβύρινθοι του έρωτα και η αναζήτηση του άπιαστου. Ο εγκλωβισμός στον φαύλο κύκλο των ανθρώπινων παθών, ήταν μερικά από τα διαχρονικά μοτίβα του. Έχοντας πότε στο επίκεντρο και πότε στο παραβάν, τις πτυχώσεις της παιδικής ψυχής.

Έτσι και ξεκίνησε, με ένα 12άλεπτο φιλμάκι το 1970 που είχε τον τίτλο «Το ψωμί και ο δρόμος». Ένα αγόρι αντιμέτωπο μ’έναν θυμωμένο σκύλο. Στον «Ταξιδιώτη» το 1974, επίσης ένα αγόρι θέλει να παρακολουθήσει πάση θυσία έναν ποδοσφαιρικό αγώνα. Οι κοινωνικές συμβάσεις και η μάχη της ηθικής με τον κυνισμό. Ήδη πριν την έλευση Χομεϊνί. Η περίφημη «Τριλογία του Κοκέρ» πήρε τ’όνομα της από το ομώνυμο μικρό χωριό του βορείου Ιράν. Είμαστε στο 1987 και το πρώτο μέρος ξεκινά με το «Που είναι το σπίτι του φίλου μου;». Ένα μικρό αγόρι φέρνει στο σπίτι κατά λάθος το τετράδιο ενός συμμαθητή του. Γνωρίζοντας ότι ο συμμαθητής του μπορεί να αποβληθεί, ο νεαρός Αχμέντ ξεκινά να τον βρει και να του το παραδώσει.

Ένας καφκικός κύκλος αδιεξόδων και υπαρξιακής περιπλάνησης, χωρίς να το γνωρίζει το παιδί, αρχινά. Το 1992, έρχεται το δεύτερο μέρος, «Και η ζωή συνεχίζεται». Μετά από έναν ολέθριο σεισμό που το 1990 σκότωσε 30.000 ανθρώπους στο Ιράν, ο Κιαροστάμι επιστρέφει στο χωριό για να «δει» από κοντά τους επιζήσαντες. Ένας σκηνοθέτης με τον γιο του θα αλλάξουν άπειρες φορές διαδρομή μέχρι να φτάσουν στον χώρο της αναπαράστασης.

Η κοινωνία μετά την κατάρρευση, αναζητά ένα φτερό σάρκας, συναισθήματος ή φαντασίας για να επιστρέψει. Για να φτάσουμε το 1994 και το αριστουργηματικό «Μέσα από τους ελαιώνες». Ο σαρωτικός σεισμός γίνεται η αφορμή για έναν σκηνοθέτη να αναζητήσει τα πρόσωπα της παλιάς του ταινίας. Τι είναι αληθινό, τι είναι αναπαραστάσιμο; Η σύλληψη της πραγματικότητας μέσα από την αναίρεση της. Μια ερωτική προσέγγιση ανάμεσα σε δύο ερασιτέχνες ηθοποιούς, δίνει το ανθρώπινο βάθος του κιαροσταμικού βλέμματος. Είναι δύο χαμένοι στις εσχατιές της Εδέμ. 

             
Με το «Close-Up» του 1990, ο Κιαροστάμι κάνει ένα οξυδερκές σχόλιο πάνω στην τέχνη των εικόνων, την ταυτότητα, την καλλιτεχνική δημιουργία. Ένας νεαρός άντρας συλλαμβάνεται και κατηγορείται ότι υποδύεται στην «κανονική» του ζωή,  έναν γνωστό σκηνοθέτη. Πως συμβαίνει να υποκρίνεται ο εαυτός σου τόσο καλά, έναν ξένο; Μήπως επειδή ο Άλλος είσαι εσύ, κάτω από άλλη ιδιότητα; Για να φτάσουμε και στο μεγάλο βραβείο των Καννών το 1997, που δεν είναι άλλο από το φιλμ «Η γεύση του κερασιού». Ο θάνατος μας περιμένει στη γωνία και αυτό είναι ύμνος για την ζωή. Ένας μεσήλικας θέλει να αυτοκτονήσει και ψάχνει έναν άγνωστο για να τον θάψει.

Οι λόγοι παραμένουν μέχρι τέλους άγνωστοι. Όπως άγνωστα παραμένουν τα περάσματων των νεραϊδομαγεμένων διαβατάριδων. Αρκετές φορές ο σκηνοθέτης είχε απειληθεί με θάνατο, πολλές ταινίες του απαγορεύτηκαν στη χώρα του. Αλλά ο ίδιος πίστευε πως αυτά τα «μέτρα» εναντίον του, ήταν εκδηλώσεις αδυναμίας και έτσι επέμενε να γυρίζει ταινίες. Το φιλμ «10» για παράδειγμα (2002), πέρασε του λιναριού τα πάθη από τις κρατικές λογοκριτικές υπηρεσίες.

Έδειχνε την χειραφέτηση των γυναικών από την μία πλευρά και την συμπεριφορά των ανδρών απέναντι τους από την άλλη. Αμφότεροι οι κινηματογραφικοί άξονες του σκηνοθέτη αντιτίθενταν με την καθεστωτική προπαγάνδα. Όμως ο Κιαροστάμι υπήρξε πολιτικός με την πλατωνική έννοια. Έθετε ερωτήματα προς το κοινό και μέσα από αυτά νομοθετούσε νέες συντεταγμένες, για την τέχνη και την κοινωνία.

Τι σημαίνει ελευθερία βούλησης; Υπάρχουμε ως άτομα και όχι ως πρόσωπα; Ποια είναι η νέα σύμβαση της ελευθερίας του ανθρώπου; Ένα σινεμά που συναρπάζει εσωτερικά. Το κουβαλάς μαζί σου, γιατί σε γυρνοβολά στις χαράδρες του απερίγραπτου πρώτου συναισθήματος. Της θέλησης για τη ζωή και την απαρχή της αναχώρησης. Ένας μεγάλος μαέστρος της παγκόσμιας τέχνης. Ίσως από τους τελευταίους, σ’έναν κόσμο ομοιομορφίας και ξεπατικωτούρας. Έζησε 76 χρόνια. Αμπάς Κιαροστάμι δεν σε ξεχνάμε. 

 

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)