Σε λίγες ώρες (23/6) διεξάγονται στην γειτονική μας Αλβανία οι εθνικές εκλογές. Βασικοί πόλοι που διεκδικούν τη διακυβέρνηση της χώρας είναι ο συνασπισμός της κεντροδεξιάς, “Συμμαχία για την Εργασία, την Ευημερία και την Ένταξη”, στον οποίον συμμετέχουν 25 (!) πολιτικά κόμματα (ανάμεσά τους και το νέο “ελληνικό” κόμμα MEGA του Χ.Κίτσου), με επικεφαλής το Δημοκρατικό Κόμμα του Σαλί Μπερίσα, και, από την άλλη πλευρά, η κεντροαριστερή “Συμμαχία για την Ευρωπαϊκή Αλβανία”, που συσπειρώνει 37 (!) κόμματα γύρω από το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Έντι Ράμα (ανάμεσά τους και το κεντρώο “Κόμμα Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων” του Β. Ντούλε, που στηρίζεται από την “Ομόνοια”) .
Το κόμμα που κατέχει την εξουσία τα τελευταία οκτώ χρόνια είναι το δεξιό Δημοκρατικό Κόμμα του Μπερίσα. Κυβερνά την Αλβανία με ένα μείγμα επιθετικής νεοφιλελεύθερης πολιτικής (βίαιες “αναδιαρθρώσεις”, μαζικές ιδιωτικοποιήσεις, εισαγωγή ενιαίου φορολογικού συντελεστή κ.α) και αυταρχικής πολιτικής πρακτικής. Μιλώντας με κοινωνικο-οικονομικούς όρους, η πολιτική του Δημοκρατικού Κόμματος έχει οδηγήσει στην εκτόξευση της ανεργίας, η οποία, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία κυμαίνεται στο 15%, αλλά, σύμφωνα με ανεπίσημες και πιο αξιόπιστες πηγές, αγγίζει το 40%, την καταπάτηση των εργασιακών δικαιωμάτων, την επιδείνωση της κατάστασης στους χώρους της υγείας και της παιδείας, που βρίσκονται σε διαδικασία ιδιωτικοποίησης.
Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού επιβιώνει χάρις στην οικονομική στήριξη που λαμβάνει από τους μετανάστες συγγενείς τους, που εργάζονται στο εξωτερικό και κυρίως στην Ελλάδα και την Ιταλία, αλλά η επιδείνωση της κρίσης σε αυτές τις χώρες οδηγεί στη σταδιακή μείωση της εισροής χρημάτων και, συνεπακόλουθα, στην επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης και στην Αλβανία.
Την ίδια στιγμή η διαφθορά και το πελατειακό κράτος συνεχίζουν να αποτελούν καθεστώς στη λειτουργία του κράτους.
Στη σφαίρα της πολιτικής, το Δημοκρατικό Κόμμα ασκεί εξουσία βασιζόμενο στον αυταρχισμό, γεγονός που γίνεται ιδιαίτερα αισθητό όσο πλησιάζει η ημερομηνία των εκλογών. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, η κυβέρνηση χρησιμοποίησε τον κρατικό μηχανισμό για να επηρεάσει το εκλογικό σώμα και υπάρχουν ισχυροί φόβοι για απόπειρα νόθευσης των αποτελεσμάτων το βράδυ της Κυριακής.
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που μέχρι σήμερα αποτελεί την Αξιωματική Αντιπολίτευση, παρουσιάζει δυναμική νίκης, ηγείται σε όλες τις δημοσκοπήσεις και, εφόσον αποφευχθεί η μαζική νοθεία των αποτελεσμάτων, θα είναι πιθανότατα ο νικητής των εκλογών. Οι Σοσιαλιστές ποντάρουν στο προφίλ του “μικρότερου κακού” συγκρινόμενοι με τον Μπερίσα, αλλά, παρόλα αυτά, το κόμμα τους χαρακτηρίζεται από παρόμοια δομικά χαρακτηριστικά (πελατειακοί μηχανισμοί, διαπλοκή με μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα κ.α).
Στην κοινωνικο-οικονομική σφαίρα, μέχρι πριν από δύο χρόνια η πολιτική και των δύο κομμάτων βασίστηκε στη νεοφιλελεύθερη στρατηγική, εξ ου και η αντιπολιτευτική τακτική των Σοσιαλιστών εστίασε στις κατηγορίες εναντίον του Μπερίσα για διαφθορά και αυταρχισμό. Μόλις τα δύο τελευταία χρόνια, οι Σοσιαλιστές μετακινήθηκαν σχετικά προς μια πιο “αριστερή” ατζέντα, εκφράζοντας την αντίθεσή τους στον ενιαίο φορολογικό συντελεστή και υιοθετώντας τη δέσμευση για τη θέσπιση προοδευτικού φορολογικού συστήματος (χωρίς, μολαταύτα, να προσδιορίσουν ούτε το εύρος των συντελεστών, ούτε ποιά στρώματα θα φορολογηθούν περισσότερο). Υπόσχονται ακόμη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλους και όλες, καθώς και μεγαλύτερη στήριξη της δημόσιας παιδείας. Σε κάθε περίπτωση, το πρόγραμμά τους αποφεύγει επί της ουσίας να αναφερθεί στο πώς θα διασφαλίσουν τους αναγκαίους πόρους για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής, εστιάζοντας μόνο στην καταπολέμηση της διαφθοράς και κάνοντας μια ελάχιστη αναφορά στην πιθανότητα μικρής αύξησης της φορολογίας των πλουσίων. Λαμβάνοντας, δε, υπόψιν την ισχυρή πελατειακή δομή των δύο μεγάλων κομμάτων, η εφαρμογή των φιλολαϊκών δεσμεύσεων των Σοσιαλιστών φαντάζει ακόμη πιο αβέβαιη.
Παρόλα αυτά, αυτό που κάνει τους Σοσιαλιστές να διαφέρουν σε σχέση με το Μπερίσα είναι ο αυταρχισμός του σημερινού ηγέτη της χώρας και η προθυμία του να κάνει ο,τιδήποτε προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία. Αν οι Σοσιαλιστές αναδειχθούν τελικά νικητές, μπορεί να υπάρξουν έστω και ελάχιστες βελτιώσεις σε επίπεδο κατοχύρωσης και σεβασμού συνταγματικών δικαιωμάτων, καθώς και μια πιο ανεκτική πολιτική ατμόσφαιρα για την ανάπτυξη κινημάτων πολιτών.
Στην εκλογική μάχη παίρνουν μέρος και πολλοί μικρότεροι σχηματισμοί, όπως η νεο-ιδρυθείσα “Κοκκινόμαυρη Συμμαχία” που δεν αναμένεται να εισέλθει στο κοινοβούλιο, την οποίας το πρόγραμμα χαρακτηρίζεται από εθνικιστική ρητορεία, το κεντροδεξιό “Νέο Δημοκρατικό Πνεύμα” και η κεντροαριστερή “Ένωση για τη Δικαιοσύνη και την Πρόοδο”.
Η αλβανική παραδοσιακή Αριστερά είναι κατακερματισμένη και σε κάθε περίπτωση διαθέτει ελάχιστες δυνάμεις. Στις εκλογές τα υπάρχοντα -εξαιρετικά μικρά και δογματικά- κομμουνιστικά κόμματα στηρίζουν τους Σοσιαλιστές με βασικό σκεπτικό την ήττα του Μπερίσα.
Τα δύο μεγάλα κόμματα δεν ασχολούνται ούτε αναφέρονται στην προεκλογική τους ατζέντα στα εργασιακά δικαιώματα και τις συνθήκες εργασίας, αντιθέτως, όποτε οι εκπρόσωποί τους αναφερθούν σε εργασιακά ζητήματα, καλούν στην μεγαλύτερη προσέγγιση μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων. Η πολιτισμική ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού παραμένει ακλόνητη, ενώ η εργατική τάξη είναι κατακερματισμένη μεταξύ επισφαλούς εργασίας και ανεργίας, με τις μεγάλες βιομηχανικές μονάδες να είναι πια ελάχιστες στη χώρα. Τα αλβανικά συνδικάτα περιορίζονται σε μια άνευρη θεσμική παρουσία και απουσιάζουν πλήρως από τους χώρους εργασίας, ενώ οι ηγεσίες των δύο συνδικαλιστικών συνομοσπονδιών συνδέονται με τη διαφθορά και είτε την κυβερνητική συνδιαλλαγή ή την προσκόλληση στους Σοσιαλιστές. Σε κάθε περίπτωση είναι εξαιρετικά μικρή η μερίδα των εργαζομένων που είναι εγγεγραμμένοι στα σωματεία τους, εξαιτίας κυρίως της δομικής οργάνωσης της οικονομίας (που βασίζεται σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις), τις απειλές και τον εκφοβισμό από την εργοδοσία και την συντριπτική ιδεολογική ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού.
Τα τελευταία δύο χρόνια, έχει κάνει την εμφάνισή της στην Αλβανία η “Πολιτική Οργάνωση” (ΠΟ), μια μικρή ακόμη αλλά δραστήρια οργάνωση της ριζοσπαστικής Αριστεράς, που μιλά για την εκμετάλλευση των εργαζομένων και προσπαθεί με τις μικρές της δυνάμεις να προκαλεί ρήγματα στη νεοφιλελεύθερη ηγεμονία. Το 2011 η ΠΟ στήριξε την απεργία των ανθρακωρύχων στην Μπουλκίζα, το τελευταίο προπύργιο της εργατικής τάξης στην Αλβανία, προσπαθώντας να ενημερώσει την κοινή γνώμη για τις διεκδικήσεις των απεργών. Φέτος, η ΠΟ κατόρθωσε να διοργανώσει διαδήλωση για την Εργατική Πρωτομαγιά, σε συνεργασία με κάποια συνδικάτα, αλλά ακόμη αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες προσέγγισης των εργαζομένων, εξαιτίας της κυρίαρχης κατάστασης που περιγράφηκε παραπάνω. Παρόμοιες προσπάθειες γίνονται στο χώρο της σπουδάζουσας νεολαίας, όπου οι κινητοποιήσεις κατά των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων είναι συχνότερες. Το 2012 οι φοιτητές/τριες διοργάνωσαν διαδηλώσεις εναντίον μιας μεταρρύθμισης “α λα Πινοσέτ”, που επιχείρησε να διαθέσει δημόσια κονδύλια σε ιδιωτικά, κερδοσκοπικά πανεπιστήμια. Το κίνημα κατόρθωσε να πιέσει την κυβέρνηση, ώστε αυτή τελικώς να υποχωρήσει και να αποσύρει σιωπηρά τη μεταρρύθμιση.
Τον τελευταίο χρόνο η ΠΟ προσπαθεί να κάνει βήματα και στη σφαίρα της επικοινωνίας, εκδίδοντας -δυστυχώς μόνο για έξι μήνες- την εβδομαδιαία εφημερίδα “Γκαζέτα”, αλλά και κατορθώνοντας να κάνει μια σειρά από παρεμβάσεις σε κυρίαρχα ΜΜΕ. Η ΠΟ λειτουργεί τον ιστότοπο www.opolitike.org, στον οποίο μπορεί κανείς να βρει μέχρι και αλβανική μετάφραση του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ!
Οι αυριανές εκλογές στην Αλβανία διεξάγονται σε τεταμένο πολιτικό κλίμα, λόγω κυρίως του φόβου για απόπειρα νοθείας του αποτελέσματος από τον μηχανισμό του Μπερίσα. Η εκρηκτική κοινωνική κατάσταση μπορεί να αποτελέσει το έδαφος ακόμη και για ξέσπασμα αναταραχών, σε περίπτωση νοθείας, παρόλο που οι Σοσιαλιστές δεν φαίνονται διατεθειμένοι να συνδράμουν στη ριζοσπαστικοποίηση και την εκδήλωση της αγανάκτησης των πολιτών.
Αν τελικώς επικρατήσουν -σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις- οι Σοσιαλιστές, η πτώση του Μπερίσα θα φέρει μια αρχική περίοδο ανάτασης και ελπίδας, η οποία, όμως, δεν αναμένεται να επαληθευτεί στη συνέχεια, αφού οι Σοσιαλιστές, όπως περιγράφηκε παραπάνω, δεν σκοπεύουν να προχωρήσουν σε τομές στην οικονομία και την κοινωνική προστασία. Και ίσως αυτός ο συνδυασμός (η ήττα του Μπερίσα και ταυτόχρονα η δομική αδυναμία της σοσιαλδημοκρατίας), να μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να δημιουργήσει σταδιακά το πεδίο και το χώρο για μια σχετική αναβάθμιση της παρουσίας της αλβανικής ριζοσπαστικής Αριστεράς, μέσα από την οικοδόμηση μετώπων επί βασικών αιτημάτων που σχετίζονται με την εργασία και την καταπολέμηση της κοινωνικής εξαθλίωσης.
